Diploma del re di Spagna e si Aragona Don Filippo IV a favore di Don Fabrizio D’Oria duca di Avellano, col quale pel Monarca in premio dei servizi personali da lui prestato alla Corona per sedici anni nelle guerre d’Italia e di Fiandra, e in riconoscimento dei servizi già anteriormente prestati per terra e per mare alla stessa Corona dal di lui padre, avo e proavo, e dal di lui fratello Giovanni Andrea D’Oria principe di Melfi, lo crea suo luogotenente generale (ex latere nostro dextero sumptum) del regno, ed isola di Sardegna.

(1640. – 3 settembre)

Dal Dexart, Capit. Curiar. Regni Sardiniae, fol. 490 e seg.

In Dei Nomine pateat cunctis, quod Nos Philippus Dei gratia, Rex Castellae, Aragonum, Legionis, utriusque Siciliae, Hierusalem, Portugalliae, Ungariae, Dalmatiae, Croatiae, Navarrae, Granatae, Toleti, Valentiae, Galitiae, Majoricarum, Hispalis, Sardiniae, Cordubae, Corsicae, Murtiae, Giennis, Algarbi, Algezirae, Gibraltaris, Insularum Canariae, nec non Indiarum Orientalium, et Occidentalium, Insularum ac terrae firmae Maris Oceani, Archidux Austriae, Dux Burgundiae, Brabantiae, Mediolani, Athenarum, Neopatriae, Comes Abspurgi, Flandriae, Tirolis, Barchinonae, Rossilionis et Ceritaniae, Marchio Oristanei et Comes Goceani.

Reges, et Principes, qui pro tot, tantorumque Regnorum, et Provinciarum a Divina providentia, humeris impositum suis onus, intervallo, et distantia minime adesse, nec praesentes regere possunt, administrationem, atque gubernium eorundem, talibus committere debent viris, quorum fide, et authoritate ab omni, tam internae hostilitatis vi, atque incursu tuta, et illaesa conserventur, rectisque legibus, atque institutionibus moderata, summa faelicitate atque otio perfruantur: sicque in illos magnam nostri oneris partem transferre possimus. Quamobrem memoria revolventes obsequia domus, et familiae tuae illustris, et consanguinei nostri Don Fabricii ab Oria, ducis de Avellano, Coronae nostrae regiae, per patrem, avum, proavum, et alios tuos ascendentes, partim belli classibus, scilicet triremium in mari Mediterraneo, et Adriatico generales, partimque pace insignes, taliter praestita, et impensa, et etiam per illustrem, et consanguineum nostrum Ioannem Andream de Oria principem a Melfi fratrem tuum, qui nobis on numeribus nostri Locumtenentis, et Capitanei generalis praefati nostrae Sardiniae Regni inserviendo obiit; supradictaque considerantes, et servitia acta in bellis Italicis et Flandriis per spatium sexdecim annorum, magna nostra cum satisfactione praestita: sperantes autem quod maiorum tuorum laudabilia, non solum imitare, sed et augere studebis, tam in dictis Locumtenentis, et Capitanei generalis eiusdem nostri Sardiniae regni muneribus, quam rebus omnibus tibi cemmissis; ideo his, et aliis moti respectibus, tibi dicto illustri, et consanguineo nostro Don Fabricio ab Oria duci de Avellano secure concedenda ad interim, et ad nostram memoram et liberam voluntatem decrevimus. Tenore igitur praesentis de nostra certa scientia regiaque authoritate deliberate, et consulto te eundem Don Fabricium D’Oria, ducem de Avellano Locumtenentem nostrum generalem in dicto Sardiniae Regno ex latere nostro dextero sumptum, personamque nostram repraesentantem facimus, constituimus, creamus, et ordinamus, ex ipsoque latere nostro dextero ad nostram meram et liberam voluntatem delegamus. Ita quod tu, dicta nostra mera et libera voluntate durante in praedicto Sardiniae regno, et cunctis illius partibus sis Locumtenens generalis noster, ex latere nostro dextero sumptus, personam nostram repraesentans, locoque, et vice nostris praesis, et praeferaris, et imperes respectivae omnibus, et singulis archiepiscopis, episcopis, abbatibus, prioribus, praelatis, et religiosis personis, ducibus, marchionibus, comitibus, vice-comitibus, baronibus, nobilibus, militibus, et generosis personis, nec non civitatibus, villis, terris et locis, universitatibus, gubernatoribus, regenti cancellariam, et doctoribus regiae Nostrae Audientiae, iudicibus curiae, advocatis fiscalibus, et patrimonialibus, regio procuratori, magistro rationali, ac regenti thesaurariam, vicariis, subvicariis, potestatibus, alguaziriis, consiliariis, castellanis, quocumque usu et consuetudine, castella, terras, et fortalitia tenentibus, etiam ad usum, et consuetudinem Hispaniae, et demum caeteris omnibus officialibus, et subditis nostris, et personis quibuscumque tam maioribus, quam minoribus, et tam de gremio nostrae regiae Curiae, et extra, quam etiam quarumlibet civitatum, villarum, et locorum dicti regni, et possis universaliter, generaliter, et districte, tanquam nostra persona, et alter nos disponere, imperare, ordinare, et statuere pro libito voluntatis tuae, et prout tuae prudentiae et discretioni pro nostri servitii et status conservatione reipubblicae regni huiusmodi videbitur expedire. Possis etiam in, et super memoratos, et alios dicti regni, atque etiam super extraneos ibidem existentes, et quomodolibet declinantes, seu moram trahentes praesentes pariter, et futuros per te ipsum, seu regentem cancellariam, et per doctores Regiae Audientiae, et alios officiales, iudices, commissarios, et delegatos, de, et cum ministerio et interventione nostrorum advocati fiscalis, alguaziriorum, prothonotarii, seu eius in officio locumtenentis, illudque regentis, secretariorum, scribarum, et aliorum Curiae nostrae officialium, et ministrorum exercere, et exerceri facere, omnem jurisdictionem civilem, et criminalem, supremam, et infimam, et aliam quamcumque, merum, et mixtum imperium cum omni gladii potestate, delinquentes quoscumque, et culpabiles, etiam officiales nostros puniendo, plectendo, et castigando, iuxta delictorum, excessum, et criminum qualitatem; nec non si tibi videbitur de, et super criminibus, et excessibus, seu delictibus quibuslibet, etiam si poena mortis, et ultimi supplitii, sint puniendi, et de quibusvis casibus rei, et inculpati existant, etiam de crimine laesae Maiestatis in primo, et secundo capite, et remittere, ac perdonare, componere quoque, transigere, et pacisci: poenas, tam civiles, quam criminales remittere pro pecuniis, et alias de gratia speciali; pecunias vero inde provenientes per officiales nostros, ad quos pertineat recipi volumus. Possis etiam in eodem regno Curias generales, seu Parlamenta incolis illius per litteras (ut moris est) in quavis civitate, villa, seu loco dicti regni, per privilegia et actus Curiarum permissos convocare, convocationis illius causam detegere, proponere, et explicare, easdem Curias prorogare, et continuare, et de loco in locum mutare, concludere et finire, absolvereque, licentiare, seu dimittere, in ipsis Curiis gravamina quaevis audire, eaque discutere, et discuti facere, et debitae provisionis suffragium impertiri, provisiones etiam cum consensu brachiorum ipsius Curiae, seu Parlamenti, seu aliquorum ex eis, aut sine ipsis facere, et providere, factasque revocare, et habilitare, mutare, seu corrigere, privilegia capitula, et actus Curiarum, cum consensu, et interventione eorundem brachiorum, seu maioris partis illorum, edere, et pubblicare, seu edi, et publicari mandarem eaque in animam nostram iurare, et super gravaminibus quibuscumque providere, subventiones, dona, collectas, munera, seu subsidia mutua, seu servitia quaevis ab ipsa Curia, seu Parlamento, aut convocatis in esidem, et a quibuscumque universitatibus, et particularibus dicti regni, pro nobis et nomine nostro petere, et obtinere, procurare, et habere, et vice nostra acceptare ac promissa solvi facere. Possis etiam causas patrimoniales, et alias quasvis civiles, et criminales, motas siquidem, et movendas, ac etiam supplicationum et appellationum iam introductarum, et alias quascumque, tam viduarum, quam pupillorum, et pauperum, quam universitatum, et singularium quorumvis dicti regni ad te, nostramque regiam Audientiam, et concilium evocare, easque comprommittere, et decidere, et unam, seu plures sentencias cum memoratis officialibus, et ministris, servatis privilegiis, actibus, et capitulis Curiae, et aliis iuribus, legibus, et consuetudinibus eorundem terminare, et sententiata ad executionem deducere, seu deduci facere, et adversus delinquentes quoscumque procedere, et procedi mandare, gentes etiam, et populatos in eodem regno ac etiam exercitus, et cavalcatas quoties opportuerit (ut moris est) convocare eosque ducere, seu deduci facere, et super his litteras opportunas expediri mandare, castrorum potestates, quae in feudum pro nobis teneantur, sicut consuetum est vice, et nomine nostris petere, et quae inde necessaria fuerint iuxta privilegia, et actus curiarum desuper aedita, facere, et fieri mandare; feudatarios, si opportuerit, et tibi benevisum fuerit convocare, et ab eis feudale servitium exigi facere, et contra non parentes, seu contumaces, iuxta privilegia super his disponentia procedere, et procedi mandare, et ab ipsis feudatariis, et aliis quibusvis iuramenta, et homagia fidelitatis recipere, emparas reales in rebus feudalibus providere, seu provideri mandare. Praeterea possis guidatica criminum, et delictorum, et etiam elongamenta, et salvos conductos concedere, et concessa, tam per te, quam per alios revocare, decreta, salvaguardias, et emparamenta intra regnum praedictum concedere, eosque, qui ex illicito, et dannato coitu nati sint ad honores, et bonorum, haereditatumque successiones legitimare, et habilitare, veniam, et supplementum aetatis, et emancipandi libere dare, et indulgere, treguas inter militares bellantes, ac alios quosvis imponere: licentias etiam imponendi fissas, sine impositiones, ac nundinarum, ac retronundinarum, ac etiam mercati in aliquo die, et loco faciendi, et celebrandi, atque privilegia militaria, et licentias pro armandis militibus, manulevandique censualia mutua, ac salaria, nec non capribevandi, iuraque pontagii, et barchae colligendi, ac etiam arma offensiva portandi, arte physica ac chirurgica utendi concedere. Possis etiam tutores, et curatores pupillis, et minoribus dare, et loco praemortuorum, alios sufficere, et ordinare causasque appellationum et supplicationum, seu alias quasvis, vel aliquorum illarum articulum, per lapsum temporis forte sopitas, vel sopitum instaurare, marchandi et represaliandi licentias dare, et impertiri; doctoresque in iure civili, et canonico, artibus, et medicina, nec non notarios in dicto regno authoritate nostra regia constituere, creare, et ordinare, armorum capitaneos, tam terrestres, quam maritimos, si, et quando tibi videbitur creare, et revocare, Castellanos castrorum requiere, et de quibuscumque officiis, et castellaniis, ad nostram meram, et liberam voluntatem providere, et alios quosvis actus dignitati nostrae reservatos facere, et generaliter omnia alia, et singula facere, et pleno modo exercere, quae ad praedicta, et eorum singula, et circa ea, et ex illis dependentia, et emergentia, et alia, que occurrere possent necessaria, utilia et quomodolibet oportuna, et quae nos ipsi faceremus, facereque, exequi, et adimplere, et mandare possemus, si in eodem regno personaliter adessemus, etiam si talia forent, quae de iure, vel de facto, aut alias mandatum exigerunt, magis speciale, quam praesentibus est expressum. Nos enim in, et super praemissis omnibus, et singulis ex eis dependentibus, vel emergentibus, ac eius annexis, et connexis quovis modo omnem potestatem, authoritatem, et facultatem, tibi dicto Duci de Avellano, locumtenenti nostro generali conferimus, concedimus, et plenarie ealrgimur, cum libera, et generali administratione, et plenissima potestate. Prius tamen quod dicto locumtenentis generalis munere, seu officio utaris, iurabis in loco ad id constituto, et iuxta dicti regni consuetudinem, sub modo et forma assuetis, de servandis privilegiis, capitibus, et actibus curiarum regni praedicti, et aliis de iure servandis. Serenissimo propterea Balthassari Carolo Principi Asturiarum et Gerundiae, ducique Calabriae, et Montis Albi filio primogenito nostro charissimo, ac post faelices et longaevos dies nostros in omnibus regnis et dominiis nostris (Deo propitio) immediato haeredi, et legittimo successori intentum aperientes nostrum, sub paternae benedictionis obtentum dicimus, eumque rogamus: admodum vero reverendis in Christo patres quoscumque archiepiscopos, episcopos, abbates, priores, et alias ecclesiasticas personas requirimus, et hortamur, illustribus, egregiis, spectabilibus, quoque, nobilibus, magnificis, dilectisque consiliariis, et fidelibus nostris regenti cancellariam, et doctoribus nostrae regiae audientiae, iudicibus curiae, advocatis, et procuratoribus fiscalibus, et patrimonialibus, gubernatoribus quoque, seu reformatoribus in capitibus Calaris, Gallurae, Sassaris, et Logudorii, magistro rationali, regio procuratori, ac regenti regiam thesaurariam, vicariis, subvicariis, alguaziriis, potestatibus, marchionibus, comitibus etiam, vice comitibus, magnatibus, et aliis divitibus personis, consiliariis, juratis, conciliis, et universitatibus, et aliis singularibus personis, et subditis nostris, et alterius cuiusvis dignitatis, praeheminentiae, status, legis, aut condictionis fuerint in eodem regno constitutis, et constituendis, dictorumque officialium locumtenentibus, seu officia ipsa regentibus, et subrogatis, et eorum cuilibet dicimus, et districte iubemus de eadem certa nostra scientia, et expresse, ad incursum nostrae regiae indignationis, et irae, poenaeque florenorum auri Aragonum mille, a bonis contrafacentium exigendorum, et nostris inferendorum aerariis, quod te dictum don Fabricium Doria ducem de Avellano, dicta nostra mera, et libera voluntate durante, pro locumtenente generali nostro in praefato Sardiniae regno ex latere dextero sumpto, et personam nostram repraesentante habeant, teneant, reputent, honorificent, et revereantur; tibique, ac jussionibus, et mandatis tuis pareant, et obediant in omnibus, et per omnia in conservatione, et augmento dicti Sardiniae regni, tibi assistant, et consultant, praestentque auxilium, consilium, et favorem, tamquam personam nostram in eodem repraesentantem, etiam manuforti, si necesse fuerit, et ii ad quos spectet in possessionem dicti numeris te ponant, et dictus regius procurator, ac regens nostram regiam thesaurariam, de salario tibi nostra cum regia provisione assignato, et consignato, seu procuratori tuo integre respondeant, seu faciant responderi, recuperaturi respective, singulis solutionibus, apochas de soluto, et satisfacto, in quarum prima tenor huiusmodi totaliter inferatur, in reliquis vero tantummodo fiat mentio illius, sui ratiocinii tempore producendas. Nos enim iubemus magistro rationali Curiae nostrae, et alii cuicumque e praedictis, regio procuratori, et regenti regiam thesaurariam, computa audituro, quod solutiones huiusmodi virtute praesentis factas, et faciendas in suis recipiant computis, libere, et admittant ad solam requisitionem praemissorum, dubio, difficultate, et aliis impedimentis cessantibus quibuscumque, et reliquum de aliis iuribus, et emolumentis dicti numeri stibi integre respondeant, seu faciant, vel veniant, aut aliquem contrafacere, vel venire permittant ratione aliqua, sive causa, si dictus serenissimus Princeps, et aliae ecclesiasticae personae nobis morem gerere, caeteri vero officiales, et subditi nostri praedicti gratiam nostram caram habent, ac praeter irae, et indignationis nostrae incursum, poenam praeppositam cupiunt evitare. Supplentes et tollentes ad uberiorem cantellam, scienter, liberate, et consulto de nostrae regiae potestatis plaenitudine omnes, et quoscumque, tam iuris, quam facti defectus, et solemnitatum ommissiones, si qui, vel quae forsan in praemissis intervenerint, seu annotatae fuerint. Decernentes huiusmodi publicum instrumentum, sive cartam plenam, et perfectam obtinere roboris firmitatem: in, et super convenimus, et promittimus in bona fide regia, in manibus, et posse secretarii nostri, et notarii infrascripti praedicta omnia, et singula a nobis pro te, et illis etiam personis, cui intersit, legitime stipulantis, nos ratum, validum, atque firmium perpetuo habere, quidquid, et quantum per dictum ducem de Avellano locumtenentem nostrum generalem, et alterum nos, personamque nostram in dicto regno repraesentantem, huiusmodi potestatis vigore actum, dictum, vel gestum fuerit, tanquam si per nos personaliter administratum fuisset, et nullo tempore revocare sub bonorum, et jurium nostrae regiae Curiae obligatione. Volumus autem, quod antequam hoc privilegio utaris, illud in officio secretarii nostri regestri gratiarum repraesentare tenearis, ut ibidem praemissorum ratio habeatur, de quibus per annotationem dicti secretarii in eodem factam constet: quod si praedicta intra quadrimestre a die datae praesentis non adimpletum fuerit, personae, seu personis ad quas praedictorum executio spectet, dicimus, et iubemus, quatenus praesentem gratiam non admittant, quia eam nullius roboris, et valoris esse declaramus. Actum est hoc in oppido nostro Madriti, die tertia mensis septembris anno a nativitate Domini millesimo sexcentesimo quadragesimo, regnorum nostrorum vigesimo.

Signum Philippi Dei gratia regis Castellae, Aragonum Legionis, utriusque Siciliae, Hierusalem, Portugalliae, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, Navarrae, Granatae, Toleti, Valentiae, Galiciae, Maioricarum, Hispalis, Sardiniae, Cordubae, Corsicae, Murtiae, Giennis, Algarbii, Algezirae, Gibraltaris, insularum Canariae, nec non Indiarum orientalium, et occidentalium, Insularum, ac terrae firmae maris Oceani, archiducis Austriae, ducis Burgundiae, Brabantiae, Mediolani, Athenarum et Neopatriae, comitis Abspurgii, Flandriae, Tirolis, Barchinonae, Rossilionis, et Ceritaniae, marchionis Oristani, et comitis Goceani, qui praedicta laudamus, concedimus, et firmamus, eisdemque nostrum regium comunem sigillum pendens iussimus apponendum.

Yo el Rey.

Testes huius rei sunt illustres don Gaspar de Guxan dux de Sanlucar la mayor, et comes de Olivares, don Ludovicus Mendez de Haro marchio del Carpio, don Ludovicus de Haro, Joannes Ramirez de Arellano, et Mendez marchio de la Inoiosa, et don Guillelmus Raymundus de Moncada, marchio de Aytona, omnes cubicularii suae Maiestatis.

Visa Cardinalis.

Visa Carvajal Agurto pro thesaurario generali.

Visa Vico regens.

Visa Villanueva pro conservatore generali.

Visa Bayetola regens.

Visa Magarolla regens.

Visa Sisternes regens.

Signum Petri de Villanueva Supremo Consilio et Regio Maiestatis consiliarii ac secretarii in Supremo Regio Aragonum consilio, eiusque auctoritate notarii publici per totam terram, et dictionem suam, qui una cum praenominatis testibus, praemissis interfuit, eaque mandato regio scribi fecit et clausit.

Dominus Rex mandavit mihi Petro de Villanueva, in cuius posse sua Majestas concessit et firmavit; visa per cardinalem Caravajal pro thesaurario generali, Vico, Bayetola, Magarolla et Sisternes regentes cancellariam, et me pro conservatori generali.