Diploma del re Don Filippo III, col quale sono stabiliti i poteri, le attribuzioni, i doveri, e le onoreficenze degli antichi governatori e riformatori del Capo di Cagliari e Gallura in Sardegna, sotto il dominio spagnuolo.
(1613. – 10 maggio).
Dagli antichi Archivi del Razionale di Sardegna, Lib. e Registr. Patent. e Dipl.
Nos Fhilippus, Dei gratia Rex Castellae, Aragonum, Legionis, utriusque Siciliae, Hierusalem, Portugalliae, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, Navarrae, Granatae, Toleti, Valentiae, Galitiae, Majoricarum, Hispalis, Sardiniae, Cordubae, Corsicae, Murtiae, Giennis, Algarbii, Algezirae, Gibraltaris, Insularum Canariae, nec non Indiarum orientalium et occidentalium, Insularum ac terrae firmae Maris Oceani, Archidux Austriae, Dux Brabantiae, Burgundiae, Mediolani, Athaenarum et Neopatriae, Comes Abspurgii, Flandriae, Tirolis, Barchinonae, Rossilionis et Ceritaniae Marchio Oristanei et Comes Gociani. Munus Gubernatoris, seu Reformatoris, Capitis Calaris, et Gallurae, in praefato Sardiniae Regno, ex concessione Serenissimorum Regum, praedecessorum nostrorum, administratum fuit laudabili continuatione ducentorum annorum curriculo per majores tui nobilis, et dilecti nostri Don Didaci de Aragall; novissimus quorum Don Jacobus genitor tuus e vivis migravit, relicto te, licet in puerili etate constituto, nobis tamen pollicentibus, cum adeptus fueris perfectam, vestigia eorum nedum sectaturo, verum etiam majora in dies de Regio diademate promerituro: Optantes propterea, sum parvitas annorum tuorum, provisionem cum exercicio numeris praedicti in tui favorem impedit, testimonium gratitudinis, et pignus voluntatis nostrae ostendere, decrevimus privilegium hujusmodi, prout infra, expediri mandare; atque ideo tenore praesentis de nostra certa scientia, Regiaque authoritate, deliberate et consulto, praedictum munus Gubernatoris, seu Reformatoris in Capite Calaris, et Gallurae, quoties vacare contigerit, per cessum vel decessum Don Joannis Zapata (hodierna die de praedicto Gubernatoris officio provisi nostro opportuno privilegio, debitis Cancellariae solemnitatibus expedito) tibi dicto Don Didaco de Aragall, ad meram et liberam voluntatem nostram concedimus, et commendamus, intellecto tamen, et declarato, quodsi evenerit memoratum officium Gubernatoris vacare, ut praefertur, antequam tu ipse Don Didacus aetatem et sufficientiam adeptus fueris, ad illud exercendum, et administrandum ad cognitionem nostram, seu nostri Nostro Sacro Supremo Regio Aragonum concilii, eo in casu dictum, eo in casu dictum Gubernatoris munus administrari debeat per personam idoneam et sufficientem, approbatam tamen simili modo. Ita quod tu dictus Don Didacus de Aragall tempore, et forma praemissis Gubernator et Reformator dicti Capitis Calaris et Gallurae, ipsumque officium teneas, regas, et administres fideliter, atque bene, praesisque, et praeferaris tunc, ut Gubernator, et Reformator praedictus, omnibus, et singulis Marchionibus, Comitibus, Vice Comitibus, Baronibus, Militibus, et generosis personis, Civitatibus quoque, terris, universitatibus, Vicariis, Subvicariis, Potestatibus, caeterisque universis et singulis Officialibus, et personis, tam majoribus, quam minoribus dicti Capitis Calaris, et Gallurae, in quos, et alios subditos nostros, et etiam exteros, et alienos ibidem existentes, et moram trahentes, praesentes pariter, et futuros exerceas jurisdictionem, omnimodam civilem, et criminalem, supremam et infimam, merum, ac mixtum imperium, cum omni gladii potestate: quoscumque delinquentes, et culpabiles castigando, et debitis poenis afficiendo, juxta delictorum, et excessum qualitatem, nec minus si tibi videbitur, de, et super criminibus excessibus et delictis quibuslibet, etiam si mortis et ultimi supplicii sententia puninedi sint (casibus tamen Regiae dignitati reservatis, exceptis), remittendo, perdonando, componendo, transigendo, et paciscendo, ac poenas civiles, et criminales, pro pecuniis (debito et assueto ordine servato) remittendo, et demum, ac generaliter omnia alia, et singula faciendo, et libere exercendo, quae ad praedicta, et circa ea, et ex illis dependentia, et emergentia, necessaria fuerint, utilia, et quomodolibet opportuna, et prout, et quemadmodum dictus Don Jacobus de Aragall, et alii in eodem officio praedecessores tui melius, et plenius facere, et exercere, consueverunt, potuerunt, et deberunt, dictusque Don Joannes çapata exercere potest, et debet, habeatisque percipiatis, et consequamini vestrisque usibus, et utilitatibus applicetis: eveniente casu desuper mentionato, vocationis officii scilicet, tu, et persona, quae tua minore aetate durante, dictum officium administrare debet, ut praefertur, salarium annuum dicto officio debitum, et alia jura, lucra, obventiones, et emolumentum ad dictum munus pertinentia, et spectantia gaudeatis: insuper, et utamini omnibus, et singulis gratiis, prerogativis, et immunitatbus, superioritatibus, libertatibus, et honoribus ad dictum officium pertinentibus, et spectantibus; subjiciamini quoque oneribus ipsi officio incumbentibus, quibus in eodem praedecessores gaudere, uti, et frui, ac subjicere consueverunt, potuerunt, et debuerunt usquequaque. Verum antequam regimini, et exercitio dicti vos immisceatis officii respectivi jurare teneamini in posse illius, ad quem spectet, vos bene fideliter, et diligenter in eodem officio habituros, et alia facturos, ad quae juxta privilegia, capitula, et actus curiarum Regni praedicti Sardiniae, et alias teneamini, et adstricti sitis. Serenissimo propterea Philippo Principi Asturiarum, et Gerundae, Ducique Calabriae, et Montis Albi, filio primogenito nostro carissimo, ac podt felices, et longaevos dies nostros in omnibus Regnis, et dominiis nostris (Deo propitio) immediato heredi, et legitimo successori, intentum aperientes nostrum, sub paternae benedictionis obtentu, dicimus, eumque rogamus, illustri vero, nobilibus, magnificis dilectisque Consiliariis, Locumtenenti, et Capitaneo generali nostro in praefato Regno Sardiniae Praesidenti, seu dictum officium regenti, Regenti Cancellariam, et Doctoribus nostrae Regiae Audientiae, Judicibus curiae, Advocatis, et Procuratoribus fiscalibus, et Patrimonialibus, Gubernatori quoque, seu Reformatori in Capite Sassaris, et Logudorii, Magistro rationali, Regio Procuratori, ac Regenti nostram generalem thesaurariam, seu eorum Locumtenentibus, Vicario, Subvicario nostrae civitatis Calaris, et aliis Vicariis et Subvicariis, Potestatibus, Alguaziriis, et Portariis, conciliis quoque, et universitatibus dicti Capitis Calaris, et Gallurae, caeterisque aliis Officialibus, et subditis nostris in dicto Regno Sardiniae constitutis et constituendis praecipimus, et jubemus, ad incursum nostrae Regiae indignationis, et irae, poenaeque florenorum auri Aragonum mille nostris Regiis inferendorum Ærariis, quod te dictum Don Didacum Aragall, vacante dicto officio, ut praefertur, et minori aetate tua durante, personam nominandam et approbandam, prout supra est expressum respective, nostra mera et libera voluntate durante, pro Gubernatore et Reformatore in Capite Calaris, et Gallurae habeant, teneant, reputent, honorifient, atque tractent et ad quos spectet in suum superiorem habeant, teneant, et revereantur, vestrisque jussionibus obtemperent, pareant, et attendant, vobisque assistant consilio, et favore; vosque respective in possessionem dicti officii ponant et immitant, positosque, et immissos manuteneant, et defendant contra cunctos, dictus vero noster Regens Thesaurariam praefati Regni Sardiniae, qui nunc est, et pro tempore fuerit, salarium annuum dicti officii, seu illius justum, et verum valorem solvat, et satisfaciat vobis, seu vestro legitimo Procuratori singulis annis per tres aequales solutiones, solvendo quamlibet earum unoquoque quadrimestri, et in qualibet solutione recuperabit apocam, seu apochas de soluto, et satisfacto, in quarum prima tenor hujusmodi omnimode inferatur; in reliquis vero tentummodo fiat illius mentio spetialis, sui ratiocinii tempore producendas. Nos vero jubemus Magistro rationali curiae nostrae in praefato Regno Sardiniae, qui nunc est, et pro tempore fuerit, quod solutiones praedictas factas, seu faciendas, virtute praesentis privilegii, illius tenorem ad unguem servato, in suis recipiat computis libere, et admittat ad solam restitutionem praemissorum, dubio, difficultate, et aliis cessantibus, quibuscumque; reliqui vere de aliis salariis, juribus, lucris, et emolumentis praedictis vobis integre respondeant respective, et faciant per quos decet plenarie responderi, cauti secus agere, fierive permittere ratione aliqua, sive causa, si dictus Serenissimus Princeps nobis morem gerere, caeteri vero officiales, et subditi nostri praedicti praeter irae, et indignationis nostrae incursum, poenam praeappositam cupiunt evitare. In cujus rei testimonium praesentem fieri jussimus, Nostro Regio communi Sigillo pendenti munitam.
Datum in oppido nostro Madriti, die decima mensis maji, anno a nativitate Domini millesimo, sexcentesimo, decimotertio, Regnorumque nostrorum decimosexto.
Yo el Rey.
- Roig. Vicecancellarius. V. D. Mattheus de Guardiola Regens, et pro Regente Thesauraria generali. V. D. Philippus Tallada Regens. V. D. Fontanet Regens. V. Mattheus Boclin Regens. V. Perez Manrriquez Regens. V. Augustinum Villanueva Conservatore generalis.
Dominus Rex mandavit mihi Ioannes Laurentio de Villanueva, visa per Roig Vicecancellarius Guardiola Regentem Cancellariam, et pro Regente Thesauraria generali Tallada, Fontanet, Boclin, et Manriquez, etiam Regentes Cancellariam, et Augustinum Villanueva conservatorem generalem.