Breve del Pontefice Clemente VIII, per regolare l’applicazione degli spogli dei Vescovi di Sardegna in occasione della loro morte.
(1604. – 22 settembre).
Dal Dexart, Capit. Curiar. Regni Sardiniae, fol. 342 e seg.
Clemens Papa Octavus, ad perpetuam rei memoriam. Romanum decet Pontificem opportunam adhibere provisionem, ad hoc, ut gratiae per Sedem Apostolicam in subventionem Ecclesiarum, praesertim Cathedralium ad praeces Catholicorum Regum concessae, sublatis fraudibus, et litium dispendiis, optatum sortiantur effectum. Nedum siquidem felicis recordationis Pius Papa Quintus praedecessor noster, supplicationibus clarae recordationis Philippi ejus nominis secundi, Hispaniarum Regis Catholici, inclinatus, spolia Archiepiscoporum, et episcoporum in Regno Sardiniae, et extra illud, non tamen in Italia decedentium, ac fructus Metropolitanarum, et Cathedralium Ecclesiarum dicti Regni, seu earum mensarum, ipsarum Ecclesiarum vacatione durante, ab ipsis Archiepiscopis, et Episcopis, quos in hujusmodi Ecclesiis vacantibus succedere contigeret, Apostolica authoritate perpetuo abdicavit, illamque, et illos Ecclesiis praedictis pro illarum fabbrica constructoria, reparatoria, conservatoria, et ornamentorum Ecclesiasticorum fulcimento, et manutentione, etiam perpetuo applicavit, et singulis singularum Ecclesiarum Presbyteris, et personis per Philippum Regem, qui etiam ipsius Regni Sardiniae Rex existebat, ejusque successores eligendis, ut spolia, et fructus hujusmodi percipere, exigere, et recuperare, illaque in restaurationem, manutentionem, et conservationem praedictas, convertere deberent, per quasdam suas, Apostolica authoritate perpetuo concessit, et indulsit. Superioribus vero annis nos ex insinuatione clarissimi in Christo filii Philippi ejus nominis Tertiis Hispaniarum Regis Catholici, dicti Philippi Secundi nati, qui itidem Regni Sardiniae Rex existit; intelligentes, quod nonnulli ex dictis Archiepiscopis et Episcopis varias donationes inter vivos, spoliorum et fructuum hujusmodi, tam in favorem consanguineorum, affinium, et aliarum personarum, quam etiam piorum, et religiosorum locorum, quam bona ipsis donata, usque ad ultimum vitae spiritum retinendo aliquando in infirmitate constituti, dum amplius vivere non sperent, solemnes donationes in fraudem Ecclesiarum, quibus bona illa obvenire debebant, facere consueverunt; indeque eveniebat, ut sequto obitu donatorum, variae lites occasione hujusmodi donationum suscitabuntur, ac persaepe omnia spolia, seu eorum major pars, in talibus litibus sustinendis consumebantur, Ecclesiae vero praedictae commodo, et beneficio applicationis, de illis factae, frustratae remanebant, in grave earumdem Ecclesiarum praejuditium, et jacturam; nos praecibus dicti Philippi Tertii Regis annuentes, ut earumdem Ecclesiarum indemnitati consultum foret, per alias nostras exinde in forma Brevis, sub annulo Piscatoris confectas litteras, inter vivos, vel causa mortis promissiones, obligationes, debitorum confessiones, et alias quascumque dispositiones per Archiepiscopos praedictos, de spoliis, rebus, et pecuniis, ac etiam fructibus, etiam sub pretextu Ecclesiastici servitii, et etiam causa mercedis, aut in remunerationem servitiorum et impensarum, seu in quacumque alia, quantumvis pia, et privilegiata causa, in favorem consanguineorum, affinium, familiarum, et aliarum personarum, vel etiam piorum et religiosorum locorum, aut alias quomodolibet factas, et pro tempore faciendas, ac etiam quascumque clausulas, et cauthelas in se continentes, nullas, invalidas, ac simulatas, a cuti in fraudem applicationis eorumdem spoliorum factas, nullius roboris, et momenti existere, nec aliquem effectum sortiri, nec ad illorum executionem, deveniri posse, nec debere, etiam si illarum tempore tales Archiepiscopi in infirmitate constituti forent, vel etiam si ante infirmitatem hujusmodi ex justa, et rationabili causa, et in casibus jure permissis factae essent, nisi ipsa bona donata actualiter, et cum effectu eisdem donatariis, saltim infra octo dierum spatium tradita forent, et realiter poenes ipsos remanerent, vel illas ex quacumque causa, etiam custodiae depositi mutui, aut praecario, vel quocumque alio titulo, vel praetextu, etiam cum clausula costituti iidem donatores designarent, vel apud alias personas, seu loca, etiam procuratorio nomine donatariorum res, et bona hujusmodi donata, tradita, commendata, seu sub deposito, vel alio titulo consignata, aut tradita, seu quomodolibet occultata forent. Ita, quod propterea, aut alias executio applicationis, et aliorum in litteris pii praedecessoris hujusmodi contentorum nullatenus impediri posset; sed ipsarum judices ad totalem illarum executionem devenire atque ita procedere deberent et tenerentur, et alias, prout in nostris, et eisdem pii praedecessoris nostri litteris praedictis plenius continetur. Cum autem sicut nobis innotuit Archiepiscopi et Episcopi dicti Regni Sardiniae pro eorum et Ecclesiarum, quibus praesunt, nec non domesticis, et familiaribus negotiis, atque servitiis notabilem Officialium, Ministrorum, et familiarium, ac servitiorum et domesticorum Archiepiscoporum, et Episcoporum claves, libros et scripturas eorumdem occupant, et poenes se retinere contendunt, et verisimiliter dubitari posset ne libros et scripturas hujusmodi, vel occultent, vel certe intervertant certam, et veram notitiam de eorum praetentionibus habere nequiverint super salarii, mercede, et stipendiis hujusmodi, et eorum consequtione etiam judicialiter vexare, et molestiis afficere soleant, et exinde eveniat, ut omnia fere bona, et spolia dictis Ecclesiis debita, seu majorem eorum partem in defensionem hujusmodi litium, ac solutionibus salariorum, mercedum, et stipendiorum minus legitime debitorum impendi, atque consummi necesse sit in gravem dictarum Ecclesiarum, quae ea de causa gratia applicationis ipsis debitae frui et gaudere impediuntur, imo illius comodo, et beneficio poenitus frustrantur, jacturam fabricae quoque structurae et ornamentorum ejusdem damnum et praejuditium; nos qui decorem domus Dei ejus scilicet et Ecclesiarum sinceris desideramus affectibus, indemnitati Ecclesiarum dicti Regni (ut par est) prospicere, ac fraudibus, ac difficultatibus, caeterisque dispendiis, quae desuper occurrere deinceps possunt, mature providere volentes, ac singularum litterarum hujusmodi tenores praesentibus pro plene, ac sufficienter expressis, ac de verbo ad verbum insertis habentes, motu proprio, et ex certa scientia, deque Apostolicae potestatis plenitudine, Apostolica authoritate harum serie perpetuo futuris temporibus, nulli cujuscumque status, gradus, dignitatis ordinis, conditionis et preheminenciae, qui Vicariatus, Assessoris, Advocati, Procuratoris, Notarii, aut quaevis alia offitia, functiones vel ministeria Archiepiscoporum, et Episcoporum dicti Regni Sardiniae, aut pro eis, tam in eodem Regno, quam extra illum in Romana Curia respective gesserint, sustinuerint, exequerint, vel ipsorum domestici, familiares, familia, gentes, institutores, aut alias familiares fuerint, stipendium, salarium, seu mercedem, recognitionem vel remunerationem aliqua ratione, offitiorum, ministeriorum familiaritatis, servitutis, aut quorumcumque aliorum obsequiorum eisdem Archiepiscopis, et Episcopis, ut supra impensorum, nisi claruerit, et evidenter apparuerit, quod ipsi Vicarii, Assessores, Advocati, Procuratores, Notarii, Officiales, Ministri, familiares, famuli, caeterisque servitores hujusmodi sub certa et determinata mercedis summa, et quantitate sint, inde menstruatim aut saltim annuatim conventa, et officia, ministeria, familiaritatem, obsequia, et servitia, quae sustinuerint, et tunc non nisi pro biennio diem obitus uniuscujusque ex dictis Archiepiscopis praecedente, et ex tunc infra annum ad diem ejusdem obitus dumtaxat, et alias in omnibus et per omnia juxta unius per felicis recordationis Paulum Tertium, quae incipit. Cum sicut nobis nuper innotuit, et alterius, quae incipit: Cupientes litium, ac fraudem piae memoriae Pium Quintum, Romanos Pontifices praedecessores nostros, et dictarum costitutionum petere, exigere, consequi, et habere aut alias praetendere possint, minusque Ecclesias, quibus spolia, fructus et bona eorumdem Episcoporum et Archiepiscoporum obvenire debuerint, aut illarum Œconomos, aliosque Ministros desuper in juditio, vel extra aut alias quomodolibet impedire, vexare, perturbare seu molestare valenat, vel praesumant, decernentes illos ex dictis Vicariis, Assessoribus, Advocatis, Procuratoribus, Notariis, caeterisque servitoribus, quae lites super praemissis in Romana Curia intentare voluerint, et eorum pro tempore existente Sanctae Romanae Ecclesiae Thesaurario Generali, dumtaxat privative quoad omnes alios facere posse, et processus coram aliis judicibus etiam vigore obligationis Cameralis, aut quovis alio praetextu quomodolibet factos, ac inde sequta nullius esse roboris, et momenti, ita et non aliter ab omnibus censeri, ac per quoscumque Judices, tam ordinarios, quam in praedictis litteris Deputatos, aut alios Comissarios, quavis authoritate fungentes, etiam Palatii Apostolici causarum et Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinales, de latere Legatos, et Sedis Apostolicae Nuntios, sublata eis, et eorum cuilibet quavis aliter judicandi et interpraetandi facultate, ubique, et in quavis aliter judicari et definiri debere, irritum quoque, et inane, si secus super his a quo quavis occasione scienter, vel ignoranter contigerit attentari, non obstantibus praemissis, ac constitutionibus, et ordinationibus Apostolicis, nec non omnibus illis, quae in singulis litteris praedictis nos, et Pius praedecessor praedictus voluimus non obstare, caeterisque contrariis quibuscumque. Caeterum, quia difficile foret praesentes nostras litteras, quibus opus fuerit originaliter exibere, volumus et Apostolica authoritate motu simili decernimus, quod earumdem praesentium transumptis, et exemplaribus, etiam impressis, manu Notarii publici subscriptis, et sigillo personae in dignitate Ecclesiastica constitutae munitis, eadem prorsus fides ubique, juditio, et extra adhibeatur, que ipsismet praesentibus adhiberetur, si originaliter forent exibitae, vel ostensae, quodque eadem exemplaria ad valvas singularium Cathedralium Ecclesiarum, et Archiepiscopalium affixa, omnes quos illae tangunt et concernunt perinde arctent, ac si unicuique ex ipsis, etiam originaliter intimatae forent.
Datum Romae apud Sanctum Marcum, sub annulo Piscatoris, die vigesima secunda septembris, milesimo, sexcentesimo quarto, pontificatus nostri anno decimotertio.