Il re Ferdinando il Cattolico approva con Decreto o Privilegio Reale i capitoli e le domande discusse e proposte dal Braccio militare nel Parlamento, celebrato in Sardegna sotto la presidenza dei vicerè Giovanni Duay (o Dusay) e Ferdinando Giron de Rebolledo.
(1511. – 14 aprile).
Dagli Antichi Archivi del regio Patrimonio in Cagliari, cod. cart. autent., fol. 55 e seg.
In Dei nomine. Pateat universis, quod Nos Ferdinandus Dei Gratia Rex Aragonum, Siciliae citra, et ultra farum, Hierusalem, Valentiae, Majoricarum, Sardiniae et Corsicae, Comes Barchinonae, Dux Athenarum et Neopatriae, et Comes Rossilionis et Ceritaniae, Marchio Oristani et Gociani; Cum ex commissione per Nos diebus elapsis facta Joanni Duay I. U. D. quondam Locumtenenti Generali nostro in dicto Sardiniae Regno, cunctis regnicolis ejusdem Regni Parlamentum extiterit convocatum, et illius obitu circa conclusionem Parlamenti, virtute provisionis nostrae per Gubernatorem in Capite Calaris et Gallurae prorogatum; et per spectabilem et nobilem Consiliarium nostrum Ferdinandum Giron Rebolledo, successive in eodem Regno Locumtenentem Generalem nostrum assumptum, fuerit continuatum; et in his, quae concernebant servitium nostrum, bonum et tranquillum statum dicti Regni fine debito terminatum (excepta tamen concessione aliquarum gratiarum per tria Stamenta, sive Brachia praefati Regni petitarum, ut est moris in similibus Parlamentis); et venissent pro his obtinendis ad Nos (cum id dumtaxat nostrae Regiae Curiae attineat) Sindici elelcti uniformiter a dictis tribus Stamentis, quorum unus erat dilectus noster Gaspar Fortesa domicellus, qui in nomine, et pro parte Magnatum, Comitum, Baronum, Nobilium, Militum, et personarum Militarium totius Stamenti militaris obtulit Majestati nostrae capitula quaedam supplicationum, sive petitionum, et gratiarum per eundem nobis supplicatarum, quae Nobis lecta et perlecta fuere: Et habito super contenta in eisdem maturo consilio, et copiosa relatione per Vicecancellarium nostrum et alios Consiliarios nobis facta de omnibus, quae circa ea oportebat nostrum Regium animum informare: Attendentes innatam fidelitatem, ab experto cunctis temporibus cognitam, circa servitium Nostrae Regiae Coronae in universis regnicolis dicti Regni, praesertim in dictis Magnatibus, Comitibus, Baronibus, Nobilibus, Militibus, et aliis personis Militaribus ejusdem Regni, quae nos magnopere inducit et movet, ut diligenti cura, non solum circa eorum quietem, coercendo manus Magistratuum, ne abutentes forte jurisdictione nostra, aut eadem rigorose et supreme utentes in eos indecenter, aut minus pie se habeant (1), intendere; sed etiam eosdem novis gratiis et favoribus prosequentes, benigne dictis supplicationibus placet, uti in praesentiarum libenter placuit condescendere, juxta decretationes in fine uniuscujusque capituli per Nos factas, scribique, et apponi jussas per Magnificum et dilectum alumnum et Secretarium nostrum Ioannem Gonzalez de Villa Semplis, dicti processus scribam, ac ad ejus manus referendas. Quorum capitulorum et decretationum, sive responsionum series sic se habet (2)….
Ut autem capitula praeinserta, et omnia, et singula in eis, et unoquoque eorum contenta, juxta responsiones et decretationes in fine uniuscujusque eorum adjectas et appositas, ut praefertur, perpetua validitate et robore omni futuro tempore permaneant et subsistant, thenore praesentis Privilegii, et publici instrumenti ad aeternam rei memoriam valituri, de nostra certa scientia, et deliberate et consulto laudantes, approbantes, et iterum de novo concedentes. per Nos et Successores nostros eisdem Comitibus, Baronibus, Nobilibus, Haereditatis, Militibus, et aliis omnibus personis Militaribus praedicti Stamenti, seu Brachii Militaris dicti Sardiniae Regni, et ipsa capitula, juxta eorum decretationes, Nos in vim privilegii, seu privilegiorum, et contractus cunctis futuris temporibus valituri, seu valendorum, damus, donamus, et concedimus, et ex pacto speciali solemni stipulatione vallato, inter Nos et dictos Magnates, Haereditatos, et cunctas Militares personas dicti Regni inito, et convento, promittimus sub verbo et fide nostris Regiis, ac juramus ad Dominum Deum, et ejus sancta quatuor Evangelia ante Nos posita, et nostris propriis manibus corporaliter tacta, praeinserta universa capitula, et eorum unumquodque, tamquam acta facta in Parlamento, juxta eorum decretationes, et praesens nostrum Privilegium, atque contractum, perpetuo tenere et observare, et teneri et observari facere, nec contrafieri permittere quavis causa. Serenissimae propterea Ioannae Reginae Castellae, Legionis, Granatae etc. Principi Gerundae, Archiducissae Austraiae, Ducissae Burgundiae etc. Filiae primogenitae nostrae charissimae, Gubernatricique generali, ac post felices et longaevos dies nostros (Deo propitio) in omnibus regnis et terris nostris immediate haerëdi, et legittimae successori, mentem nostram aperientes, sub paternae benedictionis obtentu dicimus: Spectabili vero, nobili, Maguificis Consiliariis, dilectis et fidelibus nostris, Locumtenenti generali nostro, Gubernatoribus in Capitibus Calaris, Gallurae, et Logudorii, Procuratorique nostro Regio, vel ipsum officium Regenti, caeterisque universis et singulis Officialibus et subditis nostris, quocumque nomine nominatis, officiisque ac jurisdictione fungentibus, praesentibus et futuris, mandamus sub irae, et indignationis nostrae incursu, poenaque florenorum auri decem millium nostris inferendorum aerariis, quatenus praeinserta omnia et singula capitula, et eorum unumquodque, tanquam facta in dicto Parlamento, juxta uniuscujusque responsiones et decretationes, praesentemque contractum, teneant firmiter et observent, faciantque ab omnibus, quibus attineat, observari inviolabiliter: injungentes et expresse mandantes, praedicto Locumtenenti generali, et Gubernatoribus, aliisque etiam Officialibus, quibus spectet, ut omni mora et consultatione cessantibus, nullaque alia executoria super his a nobis expectata, seu requisita, quamprimum fuerint requisiti, juramentum et homagium praestare teneantur in manibus, et posse nostri Regii Procuratoris, seu officium ipsum Regentis, quod praedictum contractum et publicum instrumentum, omniaque praeinserta capitula, et eorum unumquodque, juxta eorum responsiones et decretationes, perpetuo tenebunt et observabunt, et non contrafacient, vel veniant ratione aliqua, sive causa, pro quanto dicta Serenissima Regina, et Princeps, Filia primogenita nostra Charissima Nobis obedire, caeteri vero Officiales et subditi nostri praedicti gratiam nostram charam habent, iramque et indignationem nostras, paenamque praeappositam cupiunt evitare. In cujus rei testimonium praesentem fieri jussimus nostro comuni sigillo impendenti munitum. Actum est hoc in civitate Hispalis die decimaquarta mensis Aprilis, anno a Nativitate Domini millesimo quingentesimo undecimo, Regnorumque nostrorum, videlicet Siciliae ultra farum anno quadragesimo quarto, Aragonae, et aliorum trigesimo tertio, Siciliae autem citra farum, et Hierusalem anno nono.
Sig†num Ferdinandi Dei gratia Regis Aragonum, Siciliae citra et ultra farum, Hierusalem, Valentiae, Majoricarum, Sardiniae, Corsicae, Comitis Barchinonae, Ducis Athenarum et Neopatriae, Comitis Rossilionis et Ceritaniae, Marchionis Oristani et Gociani, qui praedicta laudamus, concedimus, firmamus et juramus, huicque publico instrumento sigillum comune Majestatis nostrae appendi jussimus impendens.
Testes sunt, qui ad praemissa praesentes fuerunt, Nobiles et magnifici Ugo de Urries Consiliarius et Secretarius, Petrus de Urrea Magister Aulae, Petrus Alpont, et Joannes de Gualbis juris utriusque Doctores de Regio Consilio, et Franciscus de Rebolledo, et Gutierrez Tello Alumnus praefatae Regiae Majestatis.
Sig†num mei Joannis Gonzalez de Villa Semplis praefati Serenissimi Domini Regis Secretarii, ejusque auctoritate per totam Sui terram et dominationem Notarii publici, qui interfui, eaque de dicti Domini Regis mandato scribi feci, et clausi.
(1) Se la volontà espressa con queste parole dal re Ferdinando onde frenare gli arbitrii degli ufficiali regii in Sardegna fosse stata sempre osservata, il suo governo nell’isola sarebbe stato uno dei migliori.
(2) Seguivano per extensum li ventiquattro capitoli presentati dal Parlamento all’approvazione reale per mezzo di Gaspare Fortesa, Sindaco (deputato) dei tre Stamenti. Il capitolo ventesimo non fu accordato. Gli altri ventitre riguardavano i dritti e privilegi, sia del parlamento in generale secondo gli usi di Catalogna, sia particolarmente dello Stamento militare e de’ suoi membri; le attribuzioni viceregie, quelle del fisco e del suo Satellizio; la istruzione dei processi criminali, la polizia delle carceri di custodia, l’amnistia, le cause dei vassalli, e le loro appellazioni dalle sentenze dei baroni; il divieto fatto ai vicerè di turbar l’ordine delle diverse giurisdizioni giudiziarie; la fissazione dei confini delle ville feudali, la facoltà e il modo di succedere nei feudi, la giurisdizione dei feudatari, e la fissazione dei dritti per l’estrazione del frumento dall’isola.