XXI.
L’Infante D. Alfonso, in virtù di speciali e pieni poteri conferitigli da suo padre D. Giacomo II re di Aragona, concede in feudo nobile a Ugone III, e ai suoi eredi d’ambo i sessi, il giudicato di Arborea, con le città, ville, castella, e luoghi tutti da lui posseduti in Sardegna; e Ugone presta solenne omaggio, e il giuramento di fedeltà al suddetto re di Aragona e suoi Reali successori.
(1323, 5 luglio).
Dai Regii Archivi di Barcellona, Registr. Sardiniae, ab ann. MCCCXXIII. ad MCCCXXXVII. fol. LXXX.
In Christi nomine. Notum sit cunctis, quod nos Infans Alphonsus, illustrissimi Domini Regis Aragonum primogenitus, eiusque generalis procurator, ac Comes Urgelli, ex potestate nobis, in hac parte attributa, per Excellentissimum Dominum Regem genitorem nostrum praedictum, cum carta sua, eius Maiestatis sigillo appenditio sigillata tenoris qui sequitur. – Noverint universi huius scripti seriem inspecturi, quod Nos Iacobus, Dei gratia, Rex Aragonum, Valentiae, Sardiniae, et Corsicae, Comesque Barchinonae, ac Sanctae Romanae Ecclesiae Vexillarius, Admiratus, et Capitaneus generalis. Considerantes tractatum initum inter quosdam ex parte nostra, et quosdam alios nomine et pro parte nobilis viri Ugonis, Vicecomitis de Basso, Iudicis Arboreae ex altera, super conferendo, concedendo, atque donando per nos perpetuo, et irrevocabiliter in faedum, nobili eidem Ugoni, Iudici Arboreae, suisque heredibus, utriusque sexus, de suo corpore legitime descendentibus, sine diminutione aliqua, totum iudicatum Arboreae, et omnes terras, quas tenet dictus Iudex Arboreae praesentialiter in civitatibus, castris, et villis, iuribus, et pertinentiis suis omnibus, cum nemoribus, saltibus, aquis, aquarum decursibus, portubus, libertatibus, et immunitatibus eorum, a nobis, et successoribus nostris tenendum, et tenendam immediate, et in capite sub annuo servitio, seu censu, trium scilicet mille florenorum auri de Florentia, boni auri, et iusti ponderis solvendorum, annis singulis, in festo Apostolorum Petri, et Pauli, nobis, et nostris, ac vices nostras, et ipsorum gerenti in Sardinia, praesenti, et recipienti, et quod idem Iudex Arboreae, et heredes sui pro praedictis iudicatu, et terris, nobis, et haeredibus, ac successoribus nostris, per se, vel procuratorem, seu procuratores suos idoneos, more baronum nobilium, praestabunt homagium, et fidelitatis sacramentum, et quod de praedictis omnibus, et singulis fient litterae, privilegia, et alia munimenta necessaria, ad cautelam utriusque partis, cum omni iuris solemnitate, et securitate, ac firmitate debitis, et consuetis; Ideo volentes praemissa omnia ad effectum deduci, ac validam obtinere roboris firmitatem, nostrum et regium animum dirigentes, ad effectum laudabilem, et devotionem sinceram, quas progenitores dicti egregii iudicis, et ipse idem iudex, ad nos, et praedecessores nostros, et ad coronam nostram Aragonum, promptis voluntatibus exhibuerunt, et speramus per eum, et successores suos uberius exhiberi, affectantes erga eum, domusque suae promotionem, et solidationem, Nos favorabiles promutionis, et munificos largitores, et regali munificentia demonstrare, constituimus, et ordinamus vos inclytum et charissimum primogenitum, et generalem procuratorem nostrum Infantem Alphonsum, Comitem Urgelli, procuratorem spetialem nostrum, ac vobis plenarie committimus vices nostras, ad concedendum, conferendum, et donandum perpetuo, et irrevocabiliter per nos, et haeredes, ac successores nostros quoscumque in faeudum nobilem praefato nobili viro Hugoni, iudici Arboreae, et haeredibus suis utriusque sexus, de suo corpore legitime descendentibus, sine diminutione aliqua, totum iudicatum Arboreae praedictum, in Regno nostro Sardiniae situm, et omnes terras, quas tenet dictus Iudex Arboreae praesentialiter, cum civitatibus, castris, et villis, iuribus, et pertinentiis suis omnibus, cum nemoribus, saltibus, aquis, aquarum decursibus, portubus, libertatibus, et immunitatibus eorum a nobis, et nostris haeredibus, et successoribus tenendum, et tenendam immediate, et in capite, sub annuo servitio, seu censu trium scilicet mille florenorum auri de Florentia, boni auri, et iusti ponderis, solvendorum annis singulis, in festo Apostolorum Petri et Pauli, nobis, et successoribus nostris, vel nostros, et ipsorum viceregenti in Sardinia praesenti, et recipienti, ac firmandum, et fieri faciendum ipsi nobili iudici Arboreae, vel eius procuratori, aut nuncio instrumentum, et instrumenta, privilegia, et alia monimenta ad cautelam utriusque partis, cum omni iure, solemnitate, et securitate, ac firmitate debitis et consuetis, super dicta concessione, collatione, et donatione omnium, et singulorum praedictorum consimilibus instrumentis, privilegiis, et monimentis, per vos recipiendis, et pro cautela nostrae curie reservandis, et ad recipiendum a dicto Iudice, seu eius procuratore, vel procuratoribus, et nunciis pro dicto Iudice, et haeredibus, ac successoribus suis, pro praemissis iudicatu, et terris, more baronum nobilium, homagium, et fidelitatis sacramentum, et ad investiendum de praemissis omnibus et singulis iam dictum Iudicem, vel eius procuratorem, seu procuratores, et omnia alia, et singula faciendum, et complendum, firmandum, explicandum, concedendum, et assentiendum nomine, et pro parte nostra, in praedictis, et circa praedicta, et eorum singula praedicta negotio necessaria, seu et opportuna, quae vobis videbitur quomodolibet expedire, et si mandatum exigerent speciale, et quae nos possemus personaliter constituti, et quae posset quilibet procurator, legitime constitutus: dantes, et concedentes per nos, et haeredes, et successores nostros, vobis in omnibus et singulis supradictis, plenariam potestatem, ac generalem administrationem cum libera, gratum, et firmum promittens habere perpetuo per nos, et haeredes nostros, quidquid vos in praemissis, et circa praemissa actum, gestum, firmatum, expeditum, seu explicatum, concessum, collatum, donatum, investitum, et receptum nomine nostro fuerit, eaque nullo tempore revocare, sub bonorum nostrorum omnium hypotheca: de praemissis autem, ad mandatum nostrum, factum est hoc praesens scriptum, maiestatis nostre sigillo appenditio roboratum. Acta fuerunt haec in castris apud portum fangosum, duodecimo kalendas Iunii, anno Domini M.CCCXXIII. Ad devota, recta, et clara servitia, iam dicto domino Regi genitori nostro, et nobis impensa fideliter, prompte, et utiliter per vos egregium virum Hugonem, Vicecomitem de Basso, Iudicem Arboreae, nec minus ad puram, et bonam voluntatem, quam progenitores vestri dicti Hugonis, erga honorem, et exaltationem domus nostrae Aragonum, multipliciter habuerunt, nostrum dirigentes intuitum, volentes vos dictum Hugonem, Vicecomitem de Basso, honorare, et specialiter insignire, ac in persona vestra, vestris temporibus, domum vestram Arboreae firmare, stabilire, roborare, vice, et nomine praedicti domini Regis, genitoris nostri, ac nostros, cum testimonio praesentis publici instrumenti, perpetuo valituri, damus, concedimus, confirmamus, et donamus perpetuo, et irrevocabiliter in faeudum nobilem, secundum morem Italiae, vobis dicto Hugoni, Vicecomiti de Basso, Iudici Arboreae, et haeredibus et successoribus vestris utriusque sexus, de vestro corpore legitime descendentibus, sine diminutione aliqua totum iudicatum Arboreae, et omnes terras, quas vos dictus Iudex Arboreae tenetis praesentialiter, cum civitatibus, castris, villis, iuribus, et pertinentiis suis omnibus, cum nemoribus, saltibus, aquis, aquarumque decursibus, hominibus, et faeminis, portubus, libertatibus, et immunitatibus eorum, servis, et ancillis, animalibus, daciis, tributibus et servitiis realibus, et personalibus, a praedicto domino Rege genitore nostro, et haeredibus, ac successoribus suis, tenendum, et tenenda immediate, et in capite in faeudum nobilem, sub annuo servitio, seu censu trium millium florenorum auri de Florentia, boni auri, et iusti ponderis, solvendorum annis singulis, in festo Apostolorum Petri et Pauli, ipso domino Regi genitori nostro, et suis, vol eorum vices gerenti, in Sardinia, praesenti, et recipienti in Sardinia. Volentes, et concedentes, quod vos dictus Iudex Arboreae, et heredes vestri, utriusque sexus, de vestro corpore legitime descendentes, sine diminutione aliqua habeatis, teneatis, possideatis, et expletetis in faeudum nobilem, ut praedicitur, iudicatum praedictum, cum civitatibus, castris, villis, et locis, iuribus, et pertinentiis suis omnibus, et aliis supra dictis, prout melius et plenius ipsa hodie tenetis, et possidetis, de quibus vos investimus praesentialiter et corporaliter, cum ense nostro, quem vobis manualiter tradimus, in testimonium praedictorum. Ad haec nos Hugo, Vicecomes de Basso, Iudex Arboreae praedictus, cum summa gratiarum actione recipientes a vobis dicto domino Infante Alphonso, domino nostro, donationem et concessionem praedictam, promittimus, et convenimus per nos, et haeredes, et successores nostros in iudicatu praedicto, vobis illustrissimo domino Infanti praelibato, nominibus supradictis, quod erimus dicto excellentissimo domino Regi Aragonum, genitori vestro, domino nostro, et haeredibus, ac successoribus suis, pro praedictis nobis donatis, et in faeudum concessis, vassalli ligii, boni, et legales, sicut verus, et legalis vassallus, et solidus debet esse, pro faeudo suo, domino naturali, et vero, et pro praedictis nobis in faeudum donatis et concessis, attendemus dicto domino Regi genitori vestro, et successoribus suis in regno Sardiniae et Corsicae, tanquam veris dominis, nullumque alium dominum super eis recognoscemus, ac proclamabimus, ullo unquam tempore, immo ipsum dominum Regem, genitorem vestrum, et haeredes, et successores suos pro veris et solidis dominis nostris habebimus, et tenebimus perpetuo, ac solvemus nos, et haeredes, ac successores nostri perpetuo censum praedictum trium mille florenorum auri de Florentia, boni et recti ponderis, anno quolibet, in termino supradicto, memorato Domino Regi, vel successoribus suis, vel eorum vices gerenti, tunc ibi praesenti et recipienti in Sardinia, ut est dictum, et recipientes a vobis dicto domino Infante investituram praedictam de faeudo iam dicto, praesentialiter, et corporaliter, ut praedicitur a nobis factum, facimus de praesenti, pro faeudo praedicto, nobis, ut praemittitur, concesso, vobis dicto domino infanti recipienti, vice et nomine iam dicti domini Regis, genitoris vestri, et vestro nomine, homagium ligium, ore, et manibus commendatum, ac praestamus fidelitatis sacramentum, secundum formam fidelitatis, inferius comprehensam. Ego Hugo, Vicecomes de Basso, Iudex Arboreae praedictus, juro ad Sancta Dei Evangelia, quod ab hac hora in antea, habebo, et tenebo pro domino meo, illustrissimum et potentissimum dominum domnum Iacobum, Aragonum, Valentiae, Sardiniae et Corsicae regem praedictum, et excellentem, ac inclytum domnum dominum infantem Alphonsum, eius primogenitum et generalem procuratorem, ac comitem Urgelli, jam dictum, et omnes haeredes, et successores eorum in dicto Regno Sardiniae et Corsicae, et quod ero eis, et cuique eorum fidelis, non ero in concilio, aut tractatu, quod ipsi, vel aliquis eorum capiantur aliqua captione, et quod ipsi, vel aliquis eorum perdant personam, aut membrum, terram, castellum, villam, aut aliquem honorem, vel dignitatem eorum, et si ego scivero, qui hoc tractet, vel tractare vellet, aut facere, disturbabo toto posse meo, et si ego non possem disturbare, quam cito potero significabo eis, vel eorum alicui, et si eis significare non possem, significabo illi, vel illis, per quem, vel quos hoc valeat ad eorum notitiam pervenire, praecepta eorum faciam, et eis obediens ero, consilia, quae mihi credituri sunt, eis fideliter dabo, juxta discretionem a Deo mihi datam, credentias, quas mihi imposituri sunt, pro credentiis tenebo, usque ad eorum beneplacitum, masnadam, et gentem eorum custodiam, et servabo, iuxta posse meum, si Deus me adjuvet, et haec ad Sancta Dei Evangelia, manibus meis corporaliter tacta. Ad praemissorum autem omnium memoriam sempiternam, fuerunt facta duo publica instrumenta, per alphabetum divisa, sigillo praefati domini Infantis appenditio communita, alterum habendum, et tenendum per dictum dominum Regem, seu dictum Infantem praedictum, et alterum habendum, et tenendum per Iudicem memoratum. Quae fuerunt acta in obsidione Villae Ecclesiae tertio nonas Iulii, anno Domini MCCCXXIII. Signum † Infantis Alphonsi, illustrissimi domini Regis Aragonum primogeniti, eiusque generalis procuratoris, ac comitis Urgelli. Sig†num Hugonis, Vicecomitis de Basso, Iudicis Arboreae, qui haec facimus, laudamus, et juramus, et homagium facimus. Testes sunt nobiles Arnaldus de Luna, Guillermus de Angolaria, Ioannes Eximini de Urrea, Guillermus de Cervilione, Petrus de Queralto = Sig†num mei Clementis de Sala Viridi, scriptoris illustrissimi domini Infantis praedicti, qui de mandato ipsius domini Infantis haec scribi feci, et clausi, cum litteris, rasis, et emendatis in prima linea, ubi describitur: Dominum Regem; et in linea duodecima, ubi legitur: Arboreae; cum suprapositis in linea XXV. ubi dicitur: et suis; et in trigessima prima linea, ubi scribitur: ac successorum.