Istruzioni date dal Doge di Genova all’ammiraglio Antonio Grimaldo, cui ordina di assediare la città di Cagliari.

(1353, 10 agosto).

Dai Regii Archivi di Corte di Torino, Genova, Docum. antichi, Serie 3.^a, Mazz. 8, Num. 19.

In nomine Domini amen MCCCLIII. Die X.^a augusti (1).

Dux Ianuensis etc.

Tractatus datus, et commissio data vobis nobili Anthonio de Grimaldis Amirato presentis felicis, deo propicio, stoli super gubernacione et processibus ejus, ut infra:

Primo quidem in Dei nomine recedetis de Portu Veneris, et ibitis usque Portum Pisanum, ubi diligenter facietis inquisitionem galearum ut oportet; facta vero inquisicione ut supra in nomine Domini recedetis exinde et recte ibitis ad Bonifacium.

In quo loco Bonifacii studebitis diligentes scire… (2) quemlibet de inimicis quos scire poteritis ibi (3).

Et dum illic eritis mittetis exinde galeam aliquam vel galeas cum aliqua discreta persona, et ad hujusmodi bene apta usque Allegerium, ubi studeatis, et plene studeat scire nova de inimicis ut supra. Et etiam diligenter studeat in dicto loco Allegerii persona illa que mitteretur ut supra scire de intentione et voluntate Iudicis Alboree (4), et secundum nova inimicorum, et intentionem dicti Iudicis vadat cum baylia dicta talis persona ad loca Iudicis ad sentiendum et sciendum, si cum eo super factis Sardinee fieri posset composicio aliqua utilis, et honorabilis nobis. Et tunc si vellet dictus Iudex ad aliquam compositionem intendere contenti essemus, ut si se vellet unire nobiscum, et inimicari nostris inimicis, fieret sibi de factis Sardinee omnis honor quem vellet, et quod prius haberet dominium Sardinee, quam aliquis alius.

Et predicta de mittendo galeam vel galeas ut supra dicimus et volumus quando habeatis nova quod inimici non sint in Sardinea; in casu vero, quo haberetis nova quod ipsi inimici essent in ipsa insula, tunc nullomodo nollumus, quod galeam aliquam dimictatis, vel removeatis a vobis; sed tunc volumus, quod capiatis aliquod lignum de Bonifacio, et ipsum cum dicta persona, vel personis, ut videretur vobis mictatis, ad sciendum voluntatem Iudicis, et conveniendum cum eo ut supra, faciendo in Bonifacio miniorem moram quam potestis, causa non amitendi tempus.

Galea vero, vel lignum quod ibit ad judicem, ut est dictum, solicite se studeat expedire, et cum hiis quos fecerit sequi stolum secundum ordinem, qui sibi plene a nobis detur; et semper si hujusmodi galea vel lignum antequam pervenisset ad Iudicem, vel quomodocumque sentiret nova de inimicis, statim absque mora revertatur ad exercitum ad significandum dicta nova.

Ellevata aqua in Bonifacio, quam citius fieri potest teneatis viam Calari, non habendo nova de inimicis, si vero nova haberetis de inimicis, tunc vigorose tendatis ad eos.

Et… discretione, probitate, et commodo quibus potestis cum eis in nomine Domini veniatis ad pugnam, et viriliter ut… de ipsis capere studeatis victoriam gloriosam.

Ed idcirco… de Calari dicimus quia credimus, quod si inimici ipsi erunt prius quam vos ad insulam, esse debent in ipso loco.

In casu vero, quodum eritis in Calari, inimici nondum venissent ad insulam, tunc vollumus quod ibi vos monstretis per dimidiam unius diei, vel per illud spacium, de quo vobis videbitur, et postmodum recedatis exinde, et circumeundo insulam eatis usque ad insulam Sancti Petri, vel ad alium locum, de quo videbitur vobis: Et ibi ubi melius vobis videbitur, studeatis quatenus potestis scire nova de inimicis, habendo semper ibi, et ubicumque fueritis bonam custodiam ut oportet.

Cum autem fueritis in dicta insula Sancti Petri, vel in alio loco, ad quem ibitis ut supra, si ibi haberetis nova de inimicis, tunc secundum nova illa eatis versus eos, et faciatis ut supra quod de eis, ut speramus in domino, victoriam capiatis.

Si vero in loco predicto, ad quem ibitis ut supra, nova non habebitis de inimicis ipsis, tunc celeriter recedatis exinde et tendatis ad Menorcham, et ibi diligenter studeatis de eis scire nova, et secundum nova que de ipsis habebitis prosequamini ipsos, et viriliter ut premittitur expugnetis.

Nam nostre intentionis, voluntatis, ac studii est, quod ipsos toto posse inveniatis omnino, eos semper prosequendo ubicunque sint, vel vadant.

In casu quo predicti inimici essent in Calari, antequam vos tunc vigorose eatis ad ipsos, et eos ibi invitetis ad bellum, per quacunque viam, et modum melius, et honorabilius poteritis, et videbitur vobis, et viriliter ad capiandam victoriam intendatis ut supra.

Et in casu quo ad pretium venire non vellent, tunc quia satis nobis esse reputamus commodum et favorem eos tenere inclusos, et prohibere ne aliqualiter nos offendant, contenti sumus quod ibi stetis quantum plus potestis ad salvamentum galearum, et gentis nostre secundum victualia vestra; habendo semper bonam custodiam undecunque; et reservando vobis tantum tempus quo postquam recesseritis inde facere possitis infrascriptam viam.

Videlicet, quod postquam ad obsidionem predictorum inimicorum steteritis ut supra quantum commode fieri poterit vigorose et favorabiliter recedatis exercitum, et celeriter tendatis in Siciliam, faciendo viam deversus Trapenum, et demum versus Mussenam, ubi vos favorabiliter ostendatis; et postea recte veniatis per Calabriam versus domum, procurando habere a rege Neapolitano, et ubicunque poteritis de grano, et victualibus que scitis necessaria valde nobis: Ordinabimus autem habere ibi monetam, et mittere ambassiatam ad habendum ibi tractam de victualibus que apportetis dum venietis ut supra.

Semper autem non obstantibus aliquibus dictis supra, contenti sumus, et omnino vollumus quod solicite studeatis si Veneti nundum (sic) cum Cathalanis juncti essent, eos mediare, et viriliter capere de ipsis omnem utilitatem, victoriam, quam potestis.

Insuper propter victualia, quibus ut scitis nimium indigemus volumus, et vobis expresse committimus, quatenus in eundo et redeundo ubicunque inveniatis ligna, vel navigia aliqua quarumcunque sint ea omnino compellatis ad Ianuam veniendum.

Et ubicunque fueritis unde nobis de novis et conditionibus vestris notificare possitis, illud per omnem viam, et modum quibus melius poteritis solicite faciatis.

Semper autem, licet ut supra committamus vobis, et consulamus que nunc cognoscimus expedire, tamen quia secundum nova, et condiciones expedit fieri facta, sperantes et pro certo tenentes quod semper consulere debetis et facere honorem et bonum comunis.

Non obstantibus aliquibus supradictis, contenti sumus, et volumus, quod ut supra secundum conditiones et nova in predictis et aliis omnibus prudenter, et salubriter faciatis quecumque vibebitis utilia, et honorabilia nobis.

NOTE

(1) Leggesi nell’atto la seguente nota marginale: Ordinatus est presens tractatus ut infra per magnificum dominum… ducem,  et

Lancum

Paganum

Auria et               } super pontili novo.

Ottolinum

Pichinotum

(2) Corroso – circha?

(3) Prohibendo penitus quod nullus ibi descendat in terram tum propter tradacionem exercitus tum propter fugam hominum; et ibi et ubique ubi eritis etiam vobis caute cavebitis ab aquis ne videlicet sint amorbate. Anche questa è una nota marginale aggiunta alle Istruzioni.

(4) Mariano IV, la di cui potenza, e l’odio contro gli Aragonesi erano già sì grandi, che la repubblica di Genova, per ottenere la di lui amicizia, si profferiva di aiutarlo acciò conseguisse il dominio di tutta la Sardegna, come si legge più sotto. Però i disegni dei Genovesi andarono questa volta falliti, perché la flotta capitanata da Antonio Grimaldi fu completamente battuta dalle flotte unite di Aragona e di Venezia comandate da Bernardo di Cabrera nei mari di Alghero (Allegerii) in faccia a Portoconte (Ved. Tola, Dizion. Biogr. dei Sardi ill. Vol. II. pag. 230),