Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Secolo XIII – XXXVIII

Papa Onorio III in un concistoro tenuto in Laterano alla presenza di molti cardinali, arcivescovi, vescovi, chierici e laici, ordina agli ambasciatori di Genova e di Pisa, che le due repubbliche facciano la pace fra di loro; che i Genovesi consegnino al Nunzio Pontificio il castello di Bonifacio (in Corsica), e i Pisani il castello di Cagliari in Sardegna; e che il comune di Genova continui a possedere pacificamente il pegno che avea nel giudicato di Arborea fino ad essere integralmente soddisfatto dei suoi crediti. Gli ambasciatori di Genova protestano non voler fare la pace co’ Pisani, se nella medesima non saranno eziandio compresi il giudice di Torres, e il di lui figlio; lo che essendosi pure ordinato dal Pontefice, la pace fu tosto accettata e conchiusa (1).

(1217, 2 dicembre).

Dai Regii Archivi di Corte di Torino, Docum. Ant. Serie 2a mazz. 2. N° 9.

Cum Summus Pontifex Honorius Papa tercius in comuni Consisterio Lateranensi assistentibus et Uguolino Ostiensi. Pelagio Albanensi, Petro Sabinensi episcopis, Leone Sancte Crucis, Petro Sancte Pudentiane, Stephano Sanctorum Apostolorum, Roberto Sancti Stephani in Celio Monte, Gregorio Sancte Anestasie, Thomasio Sancte Savine, presbiteris cardinalibus; nec non Guidone Sancti Nicolai, Gregorio Sancti Theodori, Romano Sancti Angeli, Stephano Sancti Adriani, Rainerio Sancte Marie incomesdim, Aldebrandino Sancti Eustachi, Egidii Sanctorum Cosme et Damiani diaconibus cardinalibus; insuper etiam multis aliis clericis et laicis archiepiscopis, et episcopis; presentibus etiam ambaxatoribus civitatis Ianue, videlicet Fulchone de Castello, Oberto Spinola, Uguone Cancellario Iudice, et Daniele Aurie; presentibus etiam ambaxatoribus comunis Pisarum, videlicet Giliberto vicecomite, Leone de Caietanis, et Albizo de Calderia ipsis presentibus, et audientibus dictus dominus Papa dixit et pronuntiavit quod ipsi ambaxatores ad invicem unus alteri pro se et comuni utrarumque civitatum facerent pacem et redderent, dicens et precipiens ipse dominus Papa ambaxatoribus comunis Ianue ut custodiam castri Bonifaci assignarent vel facerent assignare Nuntio domini Pape vel cui commiserit, et quicquid in Sardinea occupaverunt pro Sancta Romana Ecclesia eo modo quod pignus quod comune Ianue dicitur habere in Arborea, si quod habet, sit salvum communi Ianue et ipsis Ianuensibus quiete et pacifice relinquatur donec ipsi Ianuenses sortem ad plenum fuerint consecuti (2). Et ambaxatoribus comunis Pisarum predictis iniunxit et precepit ut quicquid in Sardinea occupaverunt et specialiter castrum Kalaritanum quod Pisani noviter construxerunt ipsi domino Pape pro Sancta Ecclesia Romana vel eius nuntio cui commiserit restituant et assignent et nihil in Sardinea de cetero occupent vel invadant (3). His autem ita precedentibus responderunt ambaxatores comunis Ianue predicti quod pacem ullo modo facient, nisi et ipsi Pisani pacem facerent cum iudice Turritano; unde post multas altercationes et verba dominus Papa dixit; volo etiam quod et iudice Turritano et eius filio pacem faciatis et teneatis (4), et ita pacem fecerunt et pro iudice et filio suo, et sic inter se unus alium fuerunt ad invicem osculati. Actum in ecclesia Lateranensi in palatio iuxta capellam domini Pape que Sanctus Nicolaus appellatur. Testes Lanfredus Notarius domini Pape, Magister Bernardus Papiensis, Magistro Opizone Notario domini Pape, Vice Cancellarius domini Pape Iohannes Piper, Ansaldus de infantibus, et presbiter Iohannes homo. Anno Dominice nativitatis millesimo ducentesimo decimo septimo indictione quinta secunda die decembris circa horam nonam.

Ego Nicolaus Panis notarius his omnibus interfui et precepto dictorum ambaxatorum Ianue scripsi.

NOTE

(1) Le condizioni di questa pace erano state discusse, combinate, e ridotte in iscritto nel giorno precedente, cioè nel 1° dicembre 1217, e le riporta il Coquelines nel Bollario dei Pontefici Romani (Tom. III. pag. 193. N° XVII) sotto la rubrica – Conditiones pacis servandae inter Pisanos et Ianuenses.

(2) Il pegno, che il comune di Genova avea nel giudicato di Arborea, dipendeva dai debiti contratti da Barisone re di Sardegna, e dal di lui figlio Pietro I. Ma il Pontefice non sembrava persuaso, che un tal pegno sussistesse ancora, poiché dice che il comune lo ritenesse – si quod habet.

(3) È questo il castello, che i Pisani aveano recentemente edificato, di cui parla Benedetta giudicessa di Cagliari nella epistola a Papa Onorio III prodotta più sopra al N° XXXV, e lo stesso Pontefice Onorio III nella lettera diretta al vescovo d’Ostia, Legato Pontificio (sopr. N° XXXVI).

(4) Il giudice di Torres, cui si accenna in questo luogo, era Comita II, e Mariano il di lui figlio, co’ quali il comune di Genova avea poco prima fatta una convenzione di reciproca alleanza (Ved. sopr. cart. N° XXXI).