Convenzione tra Comita II giudice di Torres, e Marignano, o Mariano suo figlio da una parte, e i Consoli del comune di Genova dall’altra. I primi si obbligano di giurare la cittadinanza genovese, di pagare le collette, di proteggere i Genovesi nelle loro terre, di permettere ai medesimi, che abbiano stabilmente nel regno turritano i loro Consoli particolari per giudicare e sentenziare nelle loro liti, salvo che si tratti di questione tra Sardi e Genovesi, nel qual caso conosceranno della causa il giudice con detti consoli, di permettere inoltre la libera estrazione del sale, di non accogliere i Pisani, ecc. E i secondi si obbligano a nome del Comune di proteggerli, di permettere loro libero commercio, e di non far pace co’ Pisani senza il  loro consenso, ecc. ecc.

(1216, …(1)).

Dai Regii Archivi di Corte di Torino, Lib. Iur., pag. 103 v.

In nomine Domini amen. Nos Comita Dei gratia Iudex turritanus et Maringnanus pater et filius per nos et ceteros filios nostros una promittimus tibi Ansaldo Guaraco legato comunis Ianue recipienti nomine ipsius comunis quod a modo erimus cives Ianue et compagnam et civitatem Ianue iurabimus in ordinatione consulum comunis Ianue qui modo sunt vel pro tempore fuerint seu potestatis comunis Ianue qui pro tempore fuerit hoc sane intellecto quod propterea non cogamur civitatem Ianue habitare. Et insuper pro libris viginti milibus expendemus in posse comunis Ianue quemadmodum Ianuenses cives expedunt vel expendiderint de suo posse et collectam inde dabimus que pro tempore super immobili civium Ianue imposita fuerit colligenda quandocumque a consulibus vel potestate comunis Ianue qui pro tempore fuerint per se vel nuncium suum fuerit requisita. Universos homines Ianue et de districtu Ianue et specialiter castri Bonifacii de cetero personis et rebus ubique mari terra et aqua sanos et naufragos salvabimus et custodiemus per nos et homines nostros et defendemus in tota terra nostra quam hodie habemus et de cetero acquisierimus contra omnes personas. In tota terra nostra et districtu quam hodie habemus et de cetero acquisierimus eos libere uti et negociari permittemus nec eos ulla dacita vel exactione seu superimpositione alicuius rei gravabimus vel gravari faciemus seu modo aliquo permittemus. Nullum devetum faciemus vel fieri faciemus seu concedemus quin homines Ianue et de districtu Ianue et presertim castri Bonifacii libere et absque ullo impedimento emere et extrahere possint de tota terra nostra et districtu quam hodie habemus et de cetero acquisierimus Ianue et in districtu Ianue et ad Bonifacium deferendum quidquid velint nec eos aliquid emere vel vendere contra eorum voluntatem cogemus. Salem vero de terra nostra quam hodie habemus et de cetero acquisierimus hominibus Ianue et de districtu Ianue et castri Bonifacii absque ulla dacita vel drictu extrahere concedemus excepto de iudicatu turritano. Item promittimus tibi quod si partem Arboree que fuit Ugonis de Basso conquirere et habere poterimus pro parte ipsa dabimus annuatim comuni Ianue libras centum. Et si pro militibus qui de Ianua ad nostrum servicium transfretabunt totam Sardineam vel aliquod iudicatum Sardinee conquisierimus dabimus vel dari faciemus eidem comuni medietatem totius terre acquisite vel expensas factas ab ipso comune in ipsis militibus. Item promittimus quod nullum lignum apud nos et in tota terra nostra quam hodie habemus et de cetero acquisierimus onus aliquod levare vel havere permittemus donec naves ille que de Ianua detulerint milites nostros sufficiens honus habuerint ad quod habendum opem et consilium nostrum efficaciter tribuemus hoc sane intellecto quod Sardi dare debeant de rebus suis in navibus ipsis delatis pro quolibet centenario tantum quantum dederit Ianuensis et non plus. Pisanis quoque et universis inimicis Ianuensis civitatis quos hodie habet vel de cetero habebit nullum receptaculum dabimus vel dari faciemus seu modo aliquo consentiemus nec eos in tota terra nostra quam hodie habemus et de cetero acquisierimus venire neque necessaria aliqua suscipere vel inde extrahere per se vel aliquam personam ullatenus concedemus et nullam pacem nec treuguam seu concordiam faciemus cum Pisanis seu comunitate aliqua seu persona quin homines Ianue et de districtu Ianue et terra ipsorum per nos in ipsa ponantur et pacificentur si in ea esse voluerint. Si vero in ipsa esse recusaverint, nihilominus ea qui eis convenimus et promisimus suo robore existentia inconcussa servabimus et servari faciemus. Concedimus siquidem quod homines Ianue et de districtu Ianue in tota terra nostra quam habemus et de cetero acquisierimus consules habeant ex se ipsis ad audiendas et diffiniendas causas et lites que inter eos vertentur. Et si forte inter Iannuenses et Sardos et e converso questio verteretur una nobiscum consules ipsi questionem ipsam et litem audire debeant et diffinire. Si contingerit quod aliquis Ianuensis vel de districtu Ianue in tota terra nostra et districtu quam hodie habemus et de cetero acquisierimus testatus vel intestatus decedat omnia bona ipsius que poterimus invenire nuncio vel nunciis Ianuensium consulum de comuni liberari et consignari faciemus vel inde faciemus secundum voluntatem defuncti nos intromittemus. Si vero naufragium passus fuerit nos ad res ipsius recuperandas bona fide opem et consilium nostrum prestabimus et que recuperari poterunt eidem cuius fuerit faciemus in integrum liberari deficiente ipso nuncio comunis Ianue ut dictum est. Homines quoque nostros cogemus quod nullam rassam in comparandis rebus Ianuensium aut in rebus suis vendendis aliquatenus faciant vel componant. Predicta vero debent iuramento firmari de quinque in quinque annis per supradictum iudicem et eius filios habentes ab annis quatordecim supra et eorum archiepiscopos et episcopos atque liberos eorum si tamen a consulibus vel a potestate comunis Ianue qui pro tempore fuerint fuerit requisitum.

In nomine Domini amen. Nos Consules comunis Ianue Philippus Embriacus Raimundus de Volta Symon de Bulgaro Precival Aurie Uuilielmus Oberti Spinule et Lanfranchus de Turca pro comuni Ianue et nomine ipsius comunis de beneplacito quoque et auctoritate consiliatorum nostrorum promittimus tibi Oberto Spinule nuncio comite Iudicis turritani et eius filii Maringnani super hoc constituto recipienti nomine ipsorum ac ceterorum filiorum suorum quod eos de cetero habebimus et recipiemus in cives ad consuetudinem bonorum civium tam preteritorum quam presentium. Universos homines suos et de eorum districtu de cetero personis et rebus ubique mari et terra et aqua sanos et naufragos salvabimus et custodiemus per nos et homines Ianue et de districtu Ianue quod hodie habet vel de cetero habebit contra omnes personas. Res quoque et avere prefati iudicis et filiorum eius ubique et in Ianua et eius districtu per nos et homines nostri districtus salvum habebimus per omnia et securum in Ianua et in districtu Ianue quod hodie habet vel de cetero habebit. Homines prefati iudicis turritani et filiorum eius libere uti et negociari promittemus nec eos ulla dacita vel exactione seu superimpositione alicuius rei gravabimus vel gravari faciemus seu modo aliquo permittemus salvis tamen racionibus vicecomitum atque cabelle si forte ipsi homines sui salem Ianuam mitterent vel deferrent. Nullum devetum faciemus vel fieri faciemus seu concedemus quin homines prefati iudicis turritani et filiorum eius libere et absque ullo impedimento emere et extrahere possint de Ianua et eius districtu, quod hodie habet et de cetero habebit ad terram iam dicti iudicis et filiorum eius deferendum quidquid velint nec eos aliquid emere vel vendere contra eorum voluntatem cogemus. Item promittimus quod quotiens prefatus iudex vel nuncius eius et filiorum suorum milites vel gentes ad defensionem terre sue et recuperationem illius quam Pisani ei abstulerunt nec non et ad Pisanos de Sardinea removendos voluerit transfretare nos ipsis militibus et genti quamdiu steterint in Ianua et deinde usque ad terram illam ubi descenderint in Sardineam passagium et expensas victus dari de proprio faciemus. Homines Ianue et de districtu Ianue cum negociacionibus suis que tamen in Sardineam necessarie videantur quandocumque et quocienscumque voluerint ad terram vel terras prefati iudicis et filiorum eius licenter ire et absque impedimento aliquo permittemus ex quo ii qui milites iudicis et filiorum eius transfretare voluerint nobiscum fuerint concordati si milites tamen vel gens aliqua ad eorum servicium tunc debuerit transfretare immo ipsis concordatis dabimus operam et studium bona fide quod per homines Ianue et de districtu Ianue ad terram vel terras ipsorum negotiacio ad sufficientiam defferatur. Nullam pacem nec treuguam seu concordiam faciemus cum Pisanis vel comunitate aliqua seu persona quin iamdictus iudex turritanus et eius filii et homines et terra eorum per nos in ipsa ponantur et pacificentur si in ea esse voluerint si vero in ea esse recusaverint nihilominus ea que eis convenimus et promisimus suo robore existentia inconcussa servabimus et servari faciemus. Si contingerit quod aliquis homo ipsius iudicis vel filiorum eius in Ianua vel eius districtu quod hodie habeat et de cetero habebit testatus vel intestatus decedat omnia bona ipsius que poterimus invenire nuncio vel nunciis ipsius vel ipsorum liberari et consignari faciemus vel inde faciemus secundum voluntatem defuncti nec aliter de rebus defuncti nos intromittemus. Si vero naufragium passus fuerit nos ad res ipsius recuperandas bona fide opem et consilium nostrum prestabimus et que recuperari poterint eidem cuius fuerint faciemus in integrum liberari deficiente ipso nuncio ipsius vel ipsorum sicut supradictum est. De lamentationibus illis quas apud nos fecerint homines iudicis turritani vel filiorum eius eis racionem infra quadraginta continuos dies bona fide sine fraude faciemus vel fieri faciemus nisi quantum iusto dei impedimento aut licentia conquerentis aut per dilationem legitime datam remanserit. Homines Ianue et de districtu Ianue quando se expedierint iuramento cogemus quod nullam rassam in comparandis rebus Sardorum aut in rebus suis vendendis aliquatenus faciant vel componant. Consules quoque comunis Ianue vel potestates post nos intraturos iuramento cogemus quod predicta sicut et nos tenemur attendere et observare et nullatenus contravenire teneantur, et quod alios post se venturos inde iuramento compellant et ipsi alios et sic per temporis successionem usque in perpetuum quamdiu iam dictus iudex et filii eius duraverint. De quibus vero in quinque annis renovabantur iuramenta huius conventionis tam per consules seu potestates comunis Ianue qui pro tempore fuerint quam per eorum consiliatores et per cintracum in publica contione super animam populi si tamen a iudice vel a filiis eius fuerit requisitum.

Ego Atto Placentinus notarius sacri palatii prescriptum exemplum transcripsi et exemplificavi ab autenticis publicis in eadem carta scriptis duobus sigillis plumbeis pendentibus sigillatis in uno quorum episcopi ymago ab umbilico superius dextera manu signantis et in leva ut videbatur librum tenentis et erant in medio ipsius sigilli infra interiorem circulum litere tales videlicet Ianuensis Archiepiscopus ab alia vero parte eiusdem sigilli erat forma cuiusdam civitatis in cuius circumscriptione erat crux et litere tales scilicet Civitas Ianuensis. In altero vero dictorum sigillorum erant circuli duo et in exteriori erant aures hominis et in medio intra circulum interiorem erat forma oculorum nasi et oris et in exteriori similiter erat gutturis forma ab altera quoque parte eiusdem sigilli erant similiter circuli duo et in medio ipsorum circulorum erant puncti et in medio quoque ipsius sigilli erat crux et litere tales Comita rege sicut in eis vidi et legi nihil addito vel dempto preter forte literam vel sillabam titulum seu punctum et hoc causa abreviationis vel melioris lecture titulos in literas vel literas in titulos permutando ad que exempla corroboranda iussu domini Pegoloti Uguezonis de Girardinis Ianuensium potestatis subscripsi autenticavi et redegi in publicam formam.