Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Secolo XIII – CXXXVII

Il Pontefice Bonifazio VIII crea vessillario, capitano, ed ammiraglio generale della Chiesa Romana per una prossima spedizione in Terrasanta, ed in servizio della stessa Chiesa, Iacopo II. re di Aragona; e in questa occasione gli promette la concessione del regno di Sardegna, che gli sarebbe fatta a suo tempo con relative lettere apostoliche.

(1296, 20 gennaio).

Dal Lunig cod. ital. dipl. Tom. IV, pag. 1379.

Ad futuram rei memoriam.

Redemptor mundi, in cuius dispositione universa consistunt, civitatem Ierusalem praevidens ruituram, flevisse describitur super eam. Numquid igitur nos ipsius, licet indigne, vicarius possumus cohibere lacrymas, continere suspiria, singultus arcere, ridentes, proh dolor! Terram Sanctam, funiculum utique hereditatis dominicae, depopulatam immaniter incolis Christi fidelibus, expositam debacchantum incursibus, et a propriis defensionibus derelictam? In iis profecto dolemus et premimur, operamur assidue, et amarae punctionis aculeo pressius anxiamur: et cum non sit fere qui consoletur illam ex omnibus charis suis, catholicis principibus et aliis populis Christianis distractis ad concertationes et bella, levamus in circuitu oculos nostros, et scrutamur attente unde sibi auxilium veniat, et praesidium defensionis occurrat.

Ad charissimum itaque in Christo filium nostrum Iacobum Aragonum regem illustrem dirigentes considerationis intuitum, quem suae devotionis integritas ad sanctam romanam ecclesiam, a cuius unitate recesserat, quasi novum adoptionis filium nobis placidum reddit, et charum: quique de marittimis et mediterraneis gentibus eidem terrae, depopulatione desertae, pensata qualitate temporis, opportuno potest adesse succursus; ordinamus et facimus ipsum, in devotione ecclesiae premanentem, vexillarium, capitaneum, et admiratum generalem eiusdem ecclesiae in vita sua in omni armata marina, per ipsam ecclesiam facienda cum eiusdem ecclesiae sumptibus, ac speciali et expresso mandato quandocumque et quotiescumque per ipsam ecclesiam huiusmodi officii executio iniungetur eidem pro subsidio Terrae Sanctae, vel contra quoslibet hostes dictae ecclesiae, seu rebelles, praeficiendo ipsum personaliter sexaginta galeis armandis per ipsum regem in terris suis cum sumptibus et expensis ecclesiae saepe dictae, ad rationem viginti quinque millium solidorum currentis monetae Barchinonensis, singulis quatuor mensibus pro galea qualibet sufficienter armata: quibus casibus ad exequendum huiusmodi vexillariae, capitaniae, et admiratiae officium modo praedicto dictus sex Aragonum se astringet, et in hoc se et suo dictae ecclesiae obligabit: et etiam quod ipse rex congruam militiam de terris suis ad convenientia gagia, nec non et homines idoneos cum sufficientibus armis de eisdem terris, et dictarum corpora galearum parata habebit prout exiget qualitas agendorum, et galearum numerus supradictus.

In aliis autem casibus, in quibus personaliter non praefecerit, ut praemittitur, rex praedictus, tenebitur idem rex iuxta mandatum ecclesiae galearum numerum bene armatarum tam de hominibus, quam de aliis opportunis et guarnimentis, et numerum militum ad rationem et gagia similia de terris suis sub capitaneo, vel admirato, quem ponet idem rex, de quo contentetur ecclesia quotiescumque, et quandocumque per ipsam ecclesiam, et suis sumptibus requiretur. Quodsi aliquando ultra quatuor menses dictas galeas, ac homines et milites in totibus ecclesiae praedictae servitiis contigerit vel oportuerit perdurare, perdurabunt et stabunt ad rationem et gagia supradicta.

Si autem in faciendo passaggio, vel generali subsidio Terrae Sanctae princeps aliquis, quem dictus rex Aragonum probabiliter ex iustis rationibus suspectum haberet, unde sibi, et genti suae verisimiliter timeretur inesse periculum, idem rex et gens sua non teneantur in ipso passagio transfretare. Tenebitur nichilominus idem rex, ad ipsius iussum ecclesiae facere guerram tam per terram, quam per mare cum militibus, personis equestribus et pedestribus, et galeis de hominibus, armis et aliis guarnimentis bene munitis quibuscumque rebellibus, atque inobedientibus eiusdem ecclesiae cum expensis, et sumptibus ecclesiae praelibatae, quandocumque et quotiescumque ab ipsa ecclesia fuerit requisitus, et necessitas vel utilitas hoc requiret; et de hoc romano Pontifici, qui erit pro tempore, simplici verbo credetur: salvis nichilominus eidem ecclesiae tam servitio praestando per eumdem regem ad ipsius regis expensas pro regno Sardiniae et Corsicae, ab eadem ecclesia sibi concedendo per temporis spatium in concessione huiusmodi distinguendum; quam aliis quae in literis concessionis huiusmodi exprimentur.

Caeterum omnium vasorum, rerum mobilium, captivorum, seu capiendorum non eminentium vel minus notabilium, per ipsum regem vel per gentem ipsius, quae erit in armatis vel guerra predictis pro dicto subsidio Terrae Sanctae, media pars deputabitur pro subsidio dictae terrae, tenendo et expendendo secundum rationem et mandatum romani Pontificis, reliqua dimidia ratione dictorum officiorum lucris obveniet dictis regis. De personis vero captivis eminentibus vel notabilibus fiet quod romanus Pontifex, qui erit pro tempore, de ipsis disponet, cuius simplici verbo de ipsorum eminentia seu nobilitate credetur: et si contingat, praefatum regem vel gentem ipsius in memoratis guerris, vel armatis, faciendis pro saepe dictae terrae subsidio, vel aliorum terrarum ultramarinarum, capere terram vel acquirere; terra ipsa restituetur illi catholico vel fideli, ad quem de iure spectabit. Quod si in ea ius quis fidelis vel catholicus non haberet, terra ipsa erit eiusdem ecclesiae et custodietur ad eius expensas, donec rom. Pontifex de ipsa aliter duxerit ordinandum.

Donec autem idem rex, vel suum stolium decem galearum et ultra erit de speciali et expresso mandato ecclesiae in servitiis terrae praedictae, vel in servitiis eiusdem ecclesiae, praedictum regem, ac regnum Aragoniae, et totam terram regis ipsius; nec non et regnum Sardiniae et Corsicae, postquam sibi fuerit a nobis et ecclesia praefata concessum, suscipiemus sub protectione beati Petri et nostra, disponentes ipsa gladio spirituali defendere ac tueri, prout expediens fore videbimus eisque fuerit opportunum. Et quandocumque et quotiescumque idem rex transiret personaliter in subsidium terrae praefatae de speciali et expresso mandato eiusdem ecclesiae, concedet eadem ecclesia dicto regi decimam per triennii spatium ecclesiasticorum fructuum, reddituum, et proventuum praedictorum regnorum et terrarum, nec non omnia legata a personis regnorum et terrarum praedictarum in subsidium Terrae Sanctae, ac etiam relicta, et male oblata ab eisdem personis, quorum restitutio dimissa est in ultimis voluntatibus, et personae, quibus restitutio ipsa fieri debeat, ignorantur. Committet quoque ut casu praemisso romanus Pontifex alicui vel aliquibus personis, quas ad hoc duxerit deputandas, quod tempore praecedente dictam commissionem componant cum illis de regnis et tota terra dicti regis Aragonum, qui contra interdictum ecclesiae portaverunt vel miserunt prohibita in Alexandriam; et de pecunia recipienda ex compositione praefata fiet, quod romanus Pontifex exinde duxerit iniungendum.

In eodem etiam casu, ubi scilicet dictus rex transiret personaliter in subsidium Terrae Sanctae de speciali et espresso mandato ipsorum romani Pontificis et ecclesiae, committet ecclesia certis personis, ad hoc per ipsam specialiter deputandis, quod personarum qualitate pensata, possint componere cum volentibus ipsorum vota redimere; et votum specialiter Terrae Sanctae in praedictis regnis et terra regis eiusdem pro praeterito tempore: et quod recipi ex ipsa compositione contigerit, significabitur dicto romano Pontifici, et fiet exinde quod mandabit. Intendimus autem quod praedicta fiant ad expressum et speciale mandatum nostrum et eiusdem ecclesiae: et iam dictus rex Aragonum, antequam praedicta vel ipsorum quodlibet mandetur eidem per nos vel ipsam ecclesiam per speciales literas et expressos, non possit aliquid petere nobis, vel successoribus nostris, vel ab ecclesia saepe dicta praedictorum occasione vel causa; et idem rex ad nihil aliud, et non aliter quam in superioribus dicitur, teneatur per conventa nobis vel ecclesiae, et acceptata per ipsum ratione vel causa eorum, quae praesentibus continuentur. Omnium autem praedictorum interpretatio et declaratio ad romanum Pontificem pertineant, qui pro tempore fuerit, quoties opus fuerit faciendae: et super hoc stabitur simplici verbo eius.

Dat. Romae apud s. Petrum xiii kal. februarii anno II.