Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Archivio Arcivescovile di Cagliari, Carta XIII

Scheda descrittiva
N°. p. 7    N°. v. 2
Rif. Solmi n. 13, p. 28   N°. def. 11

Datatio topica: s.l.      Datatio cronica: 6 novembre 1215

Torchitorio, vescovo di Suelli, ottenuta l’autorizzazione del giudice di Cagliari Torchitorio de Unale e della moglie Benedetta de Lacon, dà forma pubblica ad atti di donazione di servi, terre e vigne, poste in territorio di Donnigala Alba, Arigi, Sigi, Sestu e Pluminos, fatte da privati in favore della sua chiesa.

Annotazioni: Pergamena in buono stato di conservazione con poche corrosioni e nacchie di muffa, munita di bollo pendente plumbeo legato con nastrino (non coevo), fu restaurata nel febbraio 1978 dall’Istituto Restauro Scientifico del libro della Città del Vaticano.

Lingua: volgare
Dimensioni: cm.25,5 x 64

Copie: Liber Diversorum E, c.56 (n.n. 61); Informacion sobre op. cit., c. 209; n. 214.

Pubblicazioni: C. Baudi di Vesme, Codex Diplomaticus Ecclesiensis cit., p. 249; A. Solmi, Le carte volgari cit., XIII, p. 28.

 

Note codicologiche e paleografiche

Appartiene al gruppo proveniente dalla diocesi di Suelli.
Questa carta per caratteristiche comuni attribuita dal Cau a una stessa mano o  a mani affini, è stata da lui inserita nel Gruppo A comprendente altre nove carte: IV- V- VI(originale)- VI(copia autentica)- VIII-  XIV- XVI- XVII- XVIII.
Per le caratteristiche comuni v. carta IV.
Caratteristica che la distingue dal suo gruppo è la presenza del segno diacritico a forma di accento sulla congiunzione disgiuntiva “ó” in tutti i casi in cui è utilizzata.
La sua datazione è in accordo con le caratteristiche paleografiche.
Nel verso sono presenti due annotazioni di mano diversa: “Carta de Donicaalba e de Arigi e de Sesto ” e “Villa Donnicalialba”, che dal punto di vista paleografico concordano con la datazione della carta che la colloca nel XIII secolo.

 

Testo

  1. In nomine Patris et Filii et Spiritu Sancti, amen. Ego iudigi Trogotori de Unali cum donna Biniita de Lacon mulieri mia, pro bolintate de donnu Deu
  1. potestandu parti de Calaris, assolbullu a donnu Trogotori, su piscopu miu de Subelli, a ffagirisi carta in co bolit. Et ego Trogotori, per issa misericordia de Deu piscobu
  1. de S<u>elli, cum lebandu assoltura daba su donnu miu judigi Trogotori de Unali et daba sa donna mia donna Biniita de Lacon sa mulieri, ki mi llus castigit donnu Deu balaus
  1. annus et bonus, cum habendu filius bonus, fazzulla custa carta pro beni ki fegirunt a Sanctu Jorgi de Suelli. Dedilloy donnu Trogodori de Zebera, cum bulintadi de sus filius, a ora
  1. de sa morti sua, sa filiadura ki ll’aeda a issi facta donnu Gunnari de Serra, filiu de donnu Cumida de Serra de donna Bera. Istimonius, prebiteru Mariani de Quartu et prebiteru
  1. Arzzocu Porkella, ki furunt assa penedentia sua, et donnu Guilgemu priori de Kirra, Gunnari Caliu, Gontini Niellu et Et dedilloi a Sanctu Jorgi de Suelli
  1. Aleni de Curcas de Donnigalia Alba, filia de Mariani de Curcas et de Bera Castay, a ora de morti sua, ca fudi enia et non aeda filiu, omnia cantu aeda, plazza<s> et terras arador-
  1. ias et binias et pumu et saltus et semidas et aquas, et omnia cantu abeat in sa billa de Donnigalia alba. Et sunt destimonius, prebiteru Turbuu de Onori ki lla penedentiedi, et
  1. donnu Gontini Curria de Sibiola, Trogotori Inboy, et Cumida de Lacon, filiu d’Arzzocu de Lacon muciu, et Arzzocu de Lacon, filiu de donna Pretiosa d’Azzeni, et Turbi-
  1. ni su frad Et bennit donnu Cumida de Serra de Frailis assa festa de sanctu Jorgi de Suelli, malaidu d’unu dolu ki lli fudi scudu ; et per ‘ssa misericordia de Deu, innanti ki ‘ndi an-
  1. darit daba sa festa, fudi sanu. Et pro custu beni ki lli aeda Deu fatu, ad honori de Deu et de sanctu Jorgi, dedi ellu a serbu de cadadie su ladus ki aeda in Petru Ladu, fil-
  1. iu de Bitoria Spana ankilla sua, et de Mariani Ladu, serbu de Sanctu Jorgi. Istimonius, donnu Johanni Spina, preidi de su monti, donnu Gontini Dezzori de Siillu, Gunnari
  1. Corsu, et Gontini su fradi, et Arzzocu d’Arcedi, ienniru de donnu Cumida de Serra, et Petru de Serra Pinna, et Turbini de Scala de Cizzerra, et Basili Per Et kertei cum
  1. donnu Saltoro de Unali corrogla, pro sa binia d’orriina de Flumini, ki aeda de compora da donnu Forastiu, et pro sa binia ki aeda d’Arzzocu d’Orruu flocu, et pro sa binia ki
  1. fudi de Cumida Medas, ca fudi in fundamentu de sa dadura de donnu Cumida d’Orruu de Serra et de fFrailis, ki ll’aenta dadu a Sanctu Jorgi, pro ‘ndi adi Sanctu Jorgi carta
  1. Et supra totu custu kertu campaniarus nos inpari, et bogeimi de totu custu kertu pro Deu et pro sanctu Jorgi, et pro pregu ki mi ‘ndi fegirunt hominis bonus ki lloi furunt,
  1. et pro essiri indi issi fideli a Sanctu Jorgi, in campaniu et in cumbentu de mandiarisilla issi custa binia pro ki lli kertaa in bida sua, et daa k’edi morri donnu Saltoro airisilla Sanctu
  1. Jorgi in pagi sa binia d’orriina de Flumini sa cantu aeda comporada a donnu Forastiu. Istimonius, donnu Contini d’Orruu Daluda curadori de Treienta ante ki kerta-
  1. amus,et donnu Mariani Dezzori Orlandu, et donnu Cumida Dezzori de Enoni, et donnu Johanni de Serra, et donnu Arzzocu de Unali de Segariu et donnu Petru de Unali su
  1. <frad>i et donnu Turbini de Siiki, et donnu Mariani Dezoli. Et cambiei cum su donnu miu judigi Barusoni et cum sa donna mia donna B<i>niita de Lacon sa mulieri, de-
  1. runtmi issus a mimi a Furadu Baca de Goni, filiu de Jorgi Pili serbu issoru, cum sus filius; et ego deillis a issus a Cumida Calcaniu de Mandas, filiu de Maria Fiori,
  1. ankilla de Sanctu Jorgi, cum sus filius. Istimonius, donnu Barusoni Passagi, donnu Mariani Dezzori Orlandu, donnu Johanni de Serra Daluda, donnu Furadu Dezzori Zu-
  1. rum Et donedilloy donna Maria de Lacon, filia de donnu Turbini de Lacon de Donori, a Sanctu Jorgi de Suelli, pro Deu et pro anima sua, in sa billa de Jana I orroglu de
  1. terra ubi narant Binia Senega, cabizza a binia de Masedu et cabizza a Piskina Durca, ki fudi intru de terra de Sanctu Jorgi. Istimonius, donnu Gontini Madellu ar-
  1. mentariu de s’arkipiscobu et donnu Contini Cauli, preidi de sanctu Larenzzu, et Mariani Zalis, et Cumida de Carra, et Cipari Devedi, et Johanni su terali suu. Et dedilloi
  1. donna Muscu de Unali, filia de donnu Arzzocu de Unali manufalki, a Sanctu Jorgi, pro Deu et pro anima sua. Cum bulintadi de donnu Gontini d’Abis su maridu, omnia cantu
  1. lloi aeda in sa billa d’Arigi, et sua et de serbus suus, plazzas et terras et binias et saltus et semidas et aquas, et omnia cantu si pertineda a icussa domu. Istimonius, donnu
  1. <An>astasi, preidi de Sancta Aleni de Tolostrai, et Jorgi de Calagonis, preidi de Sanctu Arcangelu, et donnu Mariani de Quartu, preidi de billa de Pubuzzi, et Cumida de Mizzu-
  1. zzi, clerigu de s’archipiscobu, et Gontini de Serra. Et comporeilli a donna Pretiosa, filia de donnu Arzzocu de donnigellu, cum bulintadi de donnu Gontini de Lacon su
  1. maridu, omnia cantu aeda in sa billa de Sigii, et suu et de serbus suus, plazzas et terras et binia et saltu et semida et aqua, et omnia cantu si pertineda a icussa domu,
  1. et omnia causa ki edi airi perdidu o ki ell’enti airi levadu o minimadu de su cantui deveda airi depus parentis suus, in sa billa de Sigii, o de hominis, o de fundamentu,
  1. o de peruna atera causa, o peruna arrasoni ki airit in sus filius de Petru Magia. Kerrimillu eu totu pro Sanctu Jorgi, et deindelli XX berbeis de madriedu, ca-
  1. lis si seberarunt sus hominis suus daa sa masoni de Sanctu Jorgi in Iana, et una egua et IIII libras et mesu, et clompilli pariari. Istimonius, donnu Gontini de Serra a-
  1. f<ai>dadu, et Johanni filiu de donnu Forastiu de Cabuderra, et donnu Turbini de Siiki et Mariani Dezoli, et Mariani Demontis de Sigii, et Cumida Eci de Sigii, et Petru
  1. (…..). Et kertemi Jorgi Lepuri de parti de judigi pro Jorgi de Margini et pro sas sorris, k’enti essiri muniarius et ego batusi a corona a donna Muscu de Ser-
  1. <ra> filia de donnu Barusoni Mannu ki llus aeda dadus a Sanctu Jorgi a serbus de cadadie, et carta fata et Et issa posit a donnu Petru de Sii su jenniru a ttorra<ri>
  1. berbu de parti sua. Et kertarunt illi de parti de judigi, pro Jurgia Cucu aba de Jorgi de Margini et de ssorris, k’edi essiri muniaria et issi torredi berbu <de> parti
  1. de donna Muscu sa sogra, ca Jurgia Cucu non fudi muniaria, antis fudi ankilla de padri miu. Juigarunt illi destimonius a Jorgi Lepuri ca fu<di> Jurgia Cucu <mun>-
  1. Istimonius non d’apit. Posirunt inde ‘lla a donna Muscu a iurari in Sanctu Jorgi de Suelli, et issa juredi in Sanctu Jorgi, ca Jurgia Cucu ankilla p<e>guliari de padr<i mi>-
  1. u fudi, k’aligandu muniaria non Istimonius ante ki iuredi donna Muscu, ispiliandusi a sii et a sanctu Jorgi, Seri Iogulu, armentariu de judigi de sa billa de Ban-
  1. iu, et donnu Mariani Dezoli, ki lla ponenta a iurari de parti de judigi; donnu Petru de Unali de Segariu, et Cogori de Funtanas de Segolai, et Petru Baca, maiori de
  1. (….)s de planu de Don Et dedilloi Petru Morrocu a Sanctu Jorgi, pro Deu et pro anima sua, omnia cantu aeda in sa billa d’Arigi, plazza et terra et binia et saltu et s<e>mida
  1. <et aqua, et o>mnia cantu aeda apusti cussa domu. Istimonius, donnu Cumida de Serra de Frailis, et donnu Gontini de Serra afaidadu, et Mariani su fradi, et Petru de Serra calag<o>-
  1. nesu, et Gunnari su fradi, et Petru de Serra Pin Et afiliessi a Sanctu Jorgi donna Jurgia de Cabuderra, filia de donnu Turbini de Cabuderra de Paulis. A darilloi ad Sanctu
  1. Jorgi parzzoni d’unu filiu suu d’omnia cantu aeda, de hominis bonis et de plazzas et de terras et de binia et de pumu et de saltus et d’aquas, et de causa d’intru et de foras, <et omnia cant>u
  1. aeda in totu Pluminus. Et ca moriit donna Jurgia, apit indi Sanctu Jorgi pro parti sua de hominis ad Turbini Pirdigi, filiu de Mariani Pirdigi et de VI una de Pisin(……)
  1. su fradi, et de tres una de totu s’ateru suu cantu aeda, et d’intru et de foras. Istimonius, donnu Petru d’Arcedi, et donnu Mariani Castay, et donnu Barusoni <d’Ac>eni et donnu Cu-
  1. mida de Serra. Et dedilloi a Sanctu Jorgi, pro Deu et pro anima sua, donnu Cumida Curria filiu de donnu Zerkis Curria, omnia cantu aeda in sa billa de Sestu, et plazza et <terra>
  1. et bini<a> et saltu et Istimonius Gontini Curria, et Mariani sus filius, et donnu Cumida d’Orruu de Sibiola, et donnu Petru Tronki, et donnu Gontini de Montis, preidi de Sestu, et 
  1. <Pe>tru Corsu. Et dedilloi donna Cucusa de Sii, mulieri de donnu Saltoro de Unali corrogla, a Sanctu Jorgi de Suelli, a ora de morti sua, omnia <cantu aeda in> sa billa de Se-
  1. <stu et domu> et terra<s> et binias et saltu et aqua, et omnia cantu aeda apusti cussa domu. Istimonius, donnu Saltoro de U<nali> su maridu, et donnu Gunnari su fradi, et donnu
  1. (…………..)a, preidi de su Monti d’aqua friida, et donnu Cumida d’Asteri, preidi de Segolai, et donnu Petru Calagonesu, et donnu Gunnari su frad E<t> dedill<oi a Sanctu> Jorgi don- 
  1. na Prizzosa de Scala, filia de donnu Turbini de Scala faturosu a Marcusa Loru, filia de Golorgi Cau serbu suu ad ankilla <de> ca<dadie pro> Deu et <pro anima sua. Istimoni>us, 
  1. donnu Mariani de Quartu, preidi de billa de Pubuzzi, et donnu Mariani Dezzori Guzubiu, et Gunnari de Baniaria, et Gunn<ari> (………………………………………………..)
  1. Petru d’A<zen>i et donnu Cumida su fradi, filius de donnu Trogotori Dezzori de Urgu, a Sanctu Jorgi, pro anima issoru et des parentis, s(…………….…………………………..)
  1. ki lloi aenta in sa billa de Goni, et daa sa plazza in foras derunt omnia cantu illoi aenta a partirisi paris Sanctu Jorgi cum Sanctu (. ……………….) et binia (…………..). 
  1. Istimonius, donnu Johanni de Serra Daluda, et Petru de Allari su fradi, et donnu Mariani de Serra Daluda, et Petru su fradi, et Bonanu de Fig Et (…….) donnu Ma<nu>eli <d’Abis, fil>-
  1. iu de <d>onnu Gontini d’Abis a Sanctu Jorgi, pro Deu et pro anima sua, in Funtana de Figu, parzzoni d’unu filiu suu. Istimonius donnu C<umi>da <de> (……………………………)
  1. (…………….) et Mariani su fradi, et donnu Petru de Serra calagonesu, et Gunnari su fradi, et Petru de Serra Pin Et sunt destimonius, Barusoni <de Serra> P<assa>gi, et Cu-
  1. <mida de Serra de> Frailis, et Mariani Dezzori Orlandu. Et est fata custa carta anno domini MCCXV VIII idus Novembris, habendusilla ju<di>gi <a> m<an>u su- 
  1. <a sa curadoria de> Campidanu pro logusalba<to>ri. Et ki ll’aet devertere apat anathema daba Pater et Filiu et Sanctu Ispiritu, et daba XII apostolos, IIII evangelistas, <XVI 
  1. prophetas> XXIIII seniores, CCCXVIII patres sanctos, et apat sortem cum Juda proditore in inferno inferiori. Siat <et fiat>, amen.   

 

***

3. S<u>elli] S Suelli. judigi] S iudigi.   5. ki ll’aeda] S ki lli aeda.           7. plazza<s>] plazza, S plazzas.
10. per] S pro.        12. Siillu] S Sijllu.
15. et de fFrailis] S et de Frailis.          17. cumbentu] S combentu.
19/20. Arzzocu de Unali de Segariu, et donnu Petru de Unali su / <frad>i, et donnu Turbini] S Arzzocu de Unali su fradi, et donnu Turbini.      20. B<i>niita] S Biniita.
24. piskina durca] S piskina d’Urea.       24/25. donnu Gontini Madellu, ar/mentariu de s’arkipiscobu et donnu Gontini Cauli, preidi…] S donnu Gontini Cauli, preidi……
27. lloi] S illoi.      27/28. donnu / <An>astasi] S Comida Anastasi.
33. Iana] S Jana.
33/34. a/f<ai>dadu] S afaidadu.     34. Cumida Eci de Sigii] S Cumida Eci dei Sigii.        35. (……)] S [Corsu].    judigi] S iudigi.      35/36. de Ser/<ra>] S de Serra.
36. jenniru] S ienniru. 36/37. torra<ri> / berbu] S torrari berbu.         37/38. torredi berbu <de> parti]  S torredi berbu de parti.     38. Juigarunt] S Iuigarunt.        38/39. ca <fu>di Jurgia Cucu <mun>/iaria] S ca fudi Jurgia Cucu muniaria. 39. juredi] S iuredi
41. judigi] S iudigi.         41/42. maiori de / (….)s] S maiori de [equa]s.      42. pro Deu et pro anima sua] S pro anima sua.     42/43. s<e>mida/ <et aqua et o>mnia] S semida [et aqua et] omnia.      43. cussa] S custa.      43/44. calag>o>/nesu] S calagonesu.   45. de hominis bonis] S de hominis.       <et omnia cant>u] S et omnia cantu.      46. Pisin(…..)] S Pisinagiseti.     47. d’<Ac>eni] S d’Aceni.
48/49. et <terra> / et bini<a>] S et terra et binia.         49. Cumida d’Orruu] S Cumida Di Orruu.          50. <Pe>tru]  S [Petru].       50/51. <cantu aeda in> sa billa de Se/<stu et domu>] S cantu aeda in sa billa de Se[stu, et domu].      51. terra<s>] S terras.   de U<nali>] S de Unali.
52. (……………)a] S [Johanni Spin]a.     E<t> dedill<oi a sanctu> Jorgi] S Et dedilloi a sanctu Jorgi.
53. <de> ca<dadie pro>  Deu et < pro anima sua. Istimoni>us] S de cadadie pro Deu et pro anima sua. Istimonius.      54. Gunn<ari> (…………………………….)] S Gunnari d’Arzedi et Traiosu. Et derunt illoi donnu.
55. d’A<zen>i] S d’Azeni.      s(……………………………..)] S sa parti issoru ki ‘nde llis bineda de sa plaçça.          56. cum sanctu (…………………)et binia (………..)] S cum sanctu Pantaleu, terra et binia et saltu et aqua.            57. et Petru de Allari su fradi, et donnu Mariani de Serra Daluda, et Petru su fradi et Bonanu de Figus.] S et Petru su fradi, et Bonanu de Figus.                57/58. Et (……….) donnu Ma<nu>eli <d’Abis, fil>/iu de <d>onnu] S Et dedilloi donnu Manueli d’Abis, filiu de [d]onnu.                  58/59. C<umi>da <de> (……………..)/(…….)] S Cumida de Serra de Frailis, et donnu Gontini [de Serra afaidad]u.       59/60. Barusoni <de Serra> P<assa>gi, et Cu/<mida de Serra de> Frailis] S Barusoni de Serra passagi, et Cu[mida de Serra de] Frailis.
60/61. ju<di>gi <a< m<an>u su/<a sa curadoria de> Campidanu pro logusalba<to>ri] S iudigi a manu sua [sa curadori]a de Campidanu pro logusalbatori.       61/62. <XVI / prophetas>] S XVI. Prophetas.
Siat <et fiat>, amen] S Siat et fiat, amen.