XXXII.
Trattato di pace conchiuso tra Don Iacopo II. re di Aragona, e l’Infante Don Alfonso suo figlio primogenito, colla repubblica pisana, in virtù del quale quest’ultima cede definitivamente ogni suo dritto, possessione, e dominio sulla Sardegna al suddetto Sovrano, e ai Reali suoi successori, medianti alcuni compensi, ed esenzioni, e la concessione in feudo alle Curatorie di Tragenta e di Ghippi.
(1326 [1327, sti. pis.], 25 aprile).
Da Flam. Dal Borgo, Scolt. Dipl. Pis. pag. 351 a 361.
In nomine Sancte, et Individuae Trinitatis, Patris, et Filii, et Spiritus Sancti. Amen.
Notum sit cunctis presentibus, et futuris, quod cum pridem Guerrarum discriminibus exortis inter Excellentissimum Principem Dominum Iacobum Dei Gratia Regem Aragonum, et Inclitum Dominum Infantem Alfonsum eius Primogenitum, ac generalem Procuratorem, Comitem Urgellensium ex parte una, et Comune Pisarum ex altera, super, et pro Insula Sardinee. Que quidem Guerrarum discrimina cum per aliqua tempora gravibus perducta laboribus, perdurassent, posteaquam Partes ipse super premissis ad concordiam pervenirent, prout in Instrumento publico inde confecto per me infrascriptum Bonanatum de Petra dicti Domini Infantis Notarium suumque Sigillum tenentem, et publicum etiam Notarium per totam terram, et dominationem dicti Domini Regis Aragonum, auctoritate ipsius Domini Regis, et per Simonem Cavalca filium quondam Ser Iacobi Cavalce Notarii de Vico Pisano Civem Pisanum Imperiali auctoritate Notarium, sub Dominice Incarnationis, anno MCCCXXV. Indictione septima, tertio decimo kalendas iulii, secundum cursum, et consuetudinem Pisane civitatis, in hora meridiei; secundum autem modum Curie, suprascripti Domini Infantis tertiodecimo kalendas iulii, anno Domini MCCCXXXIV, plenius continetur. Postmodum vero, procurante humani generis inimico, iterum inter partes easdem fuisset discordia suscitata, et offensiones, et damna hinc inde plurima subsequuta.
Tandem venientibus ad presentiam dicti Domini Regis, et Domini Infantis Religiosis Viris fratre Bacciomeo Guardiano, et fratre Iohanne de Septimo Conventus Fratrum Minorum Civitatis Pisane, et Nobili Iacobo de Parana de Gualandis Milite, et prudentibus Rainerio Tempanello, et Bartholomeo Musso Iurisperitis Civibus Pisanis pro parte dicti Comunis, pro tractanda concordia inter dictos Dominum Regem, et Dominum Infantem, et Comune predictum; ad invicem presentarunt eisdem Domino Regi, et Domino Infanti literam credentie dicti Comunis continentie sequentis:
«Serenissimo, ac Illustrissimo Principi Domino Iacobo Dei gratia Regi Aragonum, Valentie, Sardinee, et Corsice, Comitique Barchinonensi, ac Sancte Romane Ecclesie Vexillario, Admirato, et Capitaneo generali dignissime Reverendo Nicolaus de Armannis de Perusio Pisanorum potestas, Angelus de Catena de Narni capitaneus, et anthiani, consilium, et comune civitatis Pisanorum devoti, et fideles eius cum recommendatione se ipsos ad eius ossequia mandatorum. Eximie virtutis, honestatis, et fame viros Dominos fratrem Bacciameum guardianum, et fratrem Iohannem de Septimo Conventus Fratrum Minorum de Pisis, ac Nobilem Militem Dominum Iacobum de Parana de Gualandis, et sapientes Dominum Rainerium Tempanellum, et Bartholomeum Mussum Iurisperitos Ambasciatores nostros, et discretum Virum Benedictum de Calci Notarium cum eis de nostra intentione plenarie informatos ad Regie Maiestatis presentiam destinamus devotissime supplicantes, quod eorum relatibus, atqie dictis de benignitate Regalis Clementie dignetur habere, cum exauditionis gratia, plenam fidem. Datum Pisis octavo kalendas martii. none Indictionis.»
Nihilominus etiam memorati Iacobus de Parana, Rainerius Tempanellus, et Bartholomeus Mussus Ambasciatores, et Sindici specialiter, et nominatim destinati ab eodem Comuni super tractanda, et firmanda concordia cum predictis Domino Rege, et Domino Infante, obtulerunt infrascripta tria instrumenta Bailie concesse anthianis per Comune Pisanum que erant sub forma, que sequitur. In nomine Domini Amen. Consilium Senatus etc. Secundum vero instrumentum videlicet ratificationis dicte Bailie erat sub forma que sequitur. In nomine Domini Amen. Consilium minus etc. Tertium vero instrumentum videlicet Sindacatus dictorum Ambasciatorum erat sub forma que sequitur. In nomine Domini Amen. Nos Banducius de Scorno prior etc. Quibus exhibitis, tam dictus dominus Rex, et dominus Infans, quam etiam predicti, ex parte dicti comunis ad bonum pacis suum intuitum dirigentes, prospecto amore antiquo, quo viguit inter praedecessores dictorum domini Regis, et domini Infantis, et ipsos etiam, ac dictum comune; venere ad infrascriptam pacem perpetuam transactionem, et finalem concordiam ut sequitur.
In primis quod dictus dominus Rex, et dominus Infans, et quisque ipsorum pro se ipsis, et eorum valitoribus, fidelibus, subditis, et vassallis SS. et valitorum suorum, inter quos valitores nominaverunt, et declararunt illustrem principem Iacobum Maiorcarum Regem, et subditos suos, dummodo dictus Rex Maioricarum infra tres menses immediate sequentes cum instrumento publico dicto Comuni, vel eius nuntii tradendo, declaraverit pro se, et gente sua presentem pacem sibi placere, et eam servare velle; per hoc tamen spatium non differatur executio infrascriptorum in presenti pace contentorum ex una parte; et predicti, videlicet Iacobus de Parana, Rainerius Tempanellus, et Bartholomeus Mussus sindici dicti Comunis, presentibus, et consentientibus jam dictis religiosis fratre Bacciameo guardiano, et fratre Iohanne de Septimo, nomine dicti comunis pro ipso comuni, et suis valitoribus, fidelibus subditis, et vassallis suis, et valitorum suorum, ex altera; per hoc presens publicum instrumentum inierunt, fecerunt, constituerunt, et firmaverunt inter se pacem, et concordiam veram, et puram perpetue duraturam; et super prescriptis, et infrascriptis ad transactionem, et compositionem amicabilem devenerunt, et remiserunt sibi ad invicem dicte partes modis, et nominibus quibus supra, omnia odia, et rancores hinc inde ortos occasionibus supradictis, et damna, offensiones, et interesse huc usque illata, facta, substenta, et habita hinc et inde in personis, et rebus, et aliter quomodocumque, et id totum, in quo una pars teneretur alteri quoquomodo, usque ad tempus presentis pacis. Etiam dicti dominus Rex, et dominus Infans, et quisque ipsorum fecerunt jam dictis Sindicis, recipientibus nomine dicti Comunis, plenam liberationem de censu promisso de Castello Castri, sive Kalari, et eius pertinentiis, et pro aliis a dicto domino Infante ipsi Comuni olim concessis in feudum, et de omni alio, in quo occasione dicte concessionis feudi, Comune Pisarum eis aliquatenus teneretur vel teneri posset, ita quod dictum Comune eis non teneatur ad aliquod in futurum aliquibus ex causis predictis vel presentibus, vel etiam ex futuris, a dicta concessione originem habentibus.
Et similiter praedicti Sindici Comunis Pisani nomine ipsius Comunis fecerunt remissionem, et plenam liberationem ipsis domino Regi, et domino Infanti de eo, in quo possent teneri prelibato Comuni, vel in aliquo teneantur occasione dicti feudi, et convenentiarum in pace pridem firmata inter eumdem dominum Infantem, nomine dicti domini Regis et proprio, et dictum Comune condictarum, sive super quantitate duarum mille librarum aquilinorum parvorum ipsi Comuni assignatarum super salinis Castelli Castri, sive alias quomodocumque, ex quibuscumque causis predictis, vel presentibus, vel etiam ex futuris, habentibus originem ex conventionibus antedictis.
Ac pacte sunt dicte partes nominibus supradictis, quod fiat plena, et libera restitutio, et relaxatio omnium captivorum, et carceratorum, qui detinentur, vel detinebuntur usque ad diem executionis pacis per predictos dominum Regem, et dominum Infantem, vel per eorum officiales, sive alios eorum subditos, vel per eorum valitores, sive officiales, vel subditos eorumdem, qui fuerint de Civitate Pisana, vel districtu dicti Comunis Pisani, vel valitorum suorum, aut de Civitate sive districtibus Ianue, vel Saone, aut aliunde, qui capti fuere post primam pacem predictam, ubicumque detineantur. Et similiter de omnibus captivis, et carceratis, quod per Comune Pisanum aut ejus officiales, vel districtuales, vel per ejus valitores, sive subditos eorumdem tenentur, vel tenebuntur usque ad diem exequutionis presentis pacis, qui fuerint vassalli vel subditi dictorum domini Regis, et domini Infantis, aut valitorum suorum quorumcumque, qui capti fuere post dictam primam pacem, ubicumque detineantur.
Item cum in pace prima predicta, predictum castrum Kallari cum faldis, sive appenditiis suis, videlicet villis de Stampace, et de Villanova, et hortis, prout in tractatu dicte pacis limitati fuere, et cum portu ipsius Castri, et cum stagno quod est a parte de Stampace, et cum omnibus hominibus et feminis, in dicto castro, villis, et hortis prout limitati sunt habitantibus, et habitaturis, et cum mero, et mixto imperio, et alia quacumque jurisdictione alta, et bassa, et cum juribus, proventibus, ac pertinentiis eorumdem, fuerint in feudum secundum morem Italie concessa per dictum dominum Infantem jam dicto Comuni, et nihilominus quod haberet ipsum Comune super salinis, que sunt prope dictum castrum Kallari, annis singulis, decem millia librarum aquilinorum parvorum in pecunia que sub dicto feudo comprehenduntur prout in dicta concessione de predictis facta in tractatu dicte prime pacis contenta plenius continetur; ex predicta amicabili transactione inter partes predictas conventa, predicti Sindici, ex potestate per ipsum Comune eis tradita, ratificaverunt omni iuri ex dicta concessione feudi, vel ante ipsam concessionem, aut postea ex quacumque causa pertinenti ipsi Comuni in, et super castro predicto Kallari cum omnibus supradictis ipsi Comuni in feudum concessis. Et concesserunt, et voluerunt ex causa dicte transactionis quod ipsum castrum Kallari cum faldis, seu appenditiis suis, videlicet villis de Stampace, et de Villanova, et hortis predictis, et portu ipsius castri, ac stagno, et omnibus hominibus, et feminis in dictis castro, et villis et hortis habitantibus, et habitaturis, et cum mero et mixto imperio, et quacumque iurisdictione alta, et bassa, et cum iuribus, proventibus, redditibus, et pertinentiis eorumdem, sint ipsorum domini Regis, et domini Infantis, et successorum suorum proprio, et in eorum jure, et proprietate ac dominio libere perveniant, ad faciendas eorum proprias libere voluntates; ipsumque castrum Kallari cum predictis promiserunt effectualiter tradere jam dictis domino Regi, et domino Infanti, aut eorum ministris, vel ambasciatoribus in Sardineam propterea transmittendis, vel aliis eorum officialibus, qui sunt in Sardinea.
Et predicti Sindici nomine dicti Comunis cessere ipsis domino Regi, et domino Infanti, pro se, et successoribus suis proprio et ex transactionis predicte quecumque jura in predictis castro, et aliis, jam dicto Comuni competentia quoquomodo. Et absolvunt ex nunc dicti Sindici nomine dicti Comunis, et absolvent, vel eorum aliquis absolvet homines dicti castri Kallari, et ipsarum villarum Stampacis, et Villenove, et hortorum ab omni fidelitate, et juramento, et aliis, quibus tenerentur dicto Comuni; et mandant ex nunc pro parte dicti Comunis, et mandabunt vel aliquis eorum mandabit eis, quod deinceps obediant dictis domino Regi, et domino Infanti, et successoribus suis proprio, et officialibus eorum, tamquam eorum dominis, et eis homagium faciant, ac fidelitatis juramentum, ac respondeant de omnibus et singulis, de quibus dicto Comuni respondere consueverunt.
Unde dicti Dominus Rex, et Dominus Infans voluerunt et concesserunt, ac per firmam, et solemnem stipulationem promiserunt Sindicis supradictis, recipientibus nomine dicti Comunis, ex causa eiusdem transactionis, quod Pisani, et alii omnes, qui de Castello Kallari predicto, ac villis Stampacis, et Villenove, et Hortis premissis exire voluerint, possint inde exire libere, et secure cum omnibus eorum bonis mobilibus, que inde extrahere, vel deferre, vel extrahi, vel deferri facere voluerint.
Et quod Comune predictum possit de dicto Castro Kallari extrahi, et deferri facere omnia sua bona mobilia, que ibi habet, libere, et expedite.
Et quod ipsi Dominus Rex, et Dominus Infans teneantur super navibus, aut cocchis, vel usceriis ammarinatis, vel etiam in galeis armatis, aut mixtim, si hoc potius de galeis armatis elegerint Amiratus Regius, qui est in Sardinea, et Sindici sive Ambaxiatores dicti Comunis illuc ituri, absque aliqua solutione facere deferri ad Portum Pisanum, et alios predictos, qui redire, vel ire Pisas voluerint cum eorum bonis predictis, et etiam predicta bona Comunis, et captivos relaxandos sanos, et salvos ab omnibus gentibus ipsorum Dominorum, et Valitorum suorum, et aliis quibuscumque, quantum in eis fuerit, ad sanum, et bonum intellectum, sumptibus ipsorum Dominorum.
Et quod burgenses et habitatores dicti Castri Kallari, et appenditiarum eius, et Villenove, Stampacis, et Hortorum predictorum, qui remanere et esse voluerint in dictis locis, possint in eis remanere et esse, et eorum bonis gaudere, et tractentur ibi benigne, rationabiliter, atque iuste.
Et quod possessiones, et bona immobilia tam Pisanorum, quam burgensium sive habitantium Castelli predicti, quam etiam aliorum, qui subessent, vel subesse consueverunt dicto Comuni Pisano, posita in dicto Castro, et in dictis villis Stampacis, Villenove, et Hortorum, et in Villa Ecclesie, et aliis locis, et terris Sardinee, exceptis castris, villis, ac jurisdictionibus, dimittantur, et restituantur eis libere, et sint, et esse debeant eorum libera, et expedita, salvis iuribus pro quibus respondere consueverunt dicto Comuni, pro bonis ipsis, de quibus dictis Domino Regi, et Domino infanti respondeant, et successoribus illorum, et in quantum respondebant dicto Comuni, et eis possint gaudere, eaque tenere, et usufructare, et alienare sicut eis placuerit, absque aliqua contradictione, et sicut poterant antequam dictus Dominus Infans perveniret ad dictam Insulam.
Et idem intelligatur, et servetur de ecclesiasticis personis, et locis, et beneficiis ac bonis eorum, sine aliqua exceptione, castrorum, villarum, et iurisdictionum; salvo quod si Pisani, qui consueverunt habere castra, vel villas in dicta Insula, haberent aliqua predia vel possessiones, singulares personas in ipsis castris, vel villis, possint eis gaudere, atque retinere, et usufructare, sicut poterant ante adventum dicti Domini Infantis in Insulam predictam, sub generali dominio tamen dictorum Domini Regis, et Domini Infantis et suorum.
Predicta vero de castris, villis, et iurisdictionibus non restituendis locum non habeant in villis, et terris concessis in feudum comitibus Rainerio, et Bonifacio de Donoratico a dicto Domino Infante, super quibus, ob gratiam dicti Comunis, dominus Rex, et dominus Infans intendunt de speciali gratia singulariter providere secundum quod inter dictos dominos, et dictos ambaxiatores noviter est tractatum.
Et quod Pisani et districtuales Comunis Pisani possint stare, et esse in dicta terra, castellis, et aliis terris, et locis dominii ipsius domini Regis dicte insule, et aliis. Et quod possint ibi contrahere, et mercari, illucque ire, ibique stare, et inde redire secure, et quod benigne, et favorabiliter tractentur ibidem. Et similiter subditi, et districtuales dictorum domini Regis, et domini Infantis, et valitorum suorum, possint stare, et esse in civitate, et districtu Pisarum, et valitorum suorum et ibi contrahere, et mercari, illucque ire, ibique stare, et inde redire secure, et quod benigne, et favorabiliter tractentur ibidem.
Adjecto quod si dictus dominus Rex, et dominus Infans predicti, vel eorum officiales haberent aliquem, vel aliquos ex predictis Pisanis vel Burgensibus castri Kallari predicti suspectum, vel suspectos, possint eum, vel eos removere a predicto castro, ita quod extra ipsum castrum possint stare, et esse in quibuscumque villis, vel locis Sardinee; quam remotionem facere possint, dato eis spatio competenti, infra quod possint vendere bona sua; in quo termino, si secundum dictum eorum ipsa bona vendere non valerent pretio competenti, teneantur dominus Rex, et dominus Infans et successores sui per se, vel eorum officiales, emere, sive emi facere illa bona, que haberent in dicto castro, et etiam extra castrum, si illa de extra castrum vendere voluerint, et inde eis dare, vel dari facere in pecunia pretium justum et conveniens ad justam extimationem fiendam ab extimatoribus a dictis partibus comuniter eligendis, et quod non possint inde extrahi quousque esset eis de dicto pretio satisfactum, et quod totum hoc bona fide et sine fraude procedat, et servetur, et servari debeat per dictos dominos, et officiales eorum.
Et quod liceat Pisanis et eorum districtualibus extrahere, et extrahi facere de regno Sardinee et Corsice, et eius terris et locis mercationes, et res quascumque, solvendo inde dirictum ordinatum, vel ordinandum, preter quam de fructibus, et aliis redditibus habendis per dictum Comune ex villis et terris infrascriptarum curatoriarum de Tragenta, et de Ghippi eis concessis in feudum. De quibus fructibus et redditibus dictum Comune nullum dirictum solvere teneantur; et quod aliter non fiat in eis prohibitio, nisi sicut, et quando generaliter fieret subditis dictorum dominorum.
Et quod predictum Comune Pisanum, et Pisani habere possint consulem et consules in terris et locis maritimis dicti regni Sardinee et Corsice, quem et quos dictum Comune egerit et voluerit, qui cognoscant de contractibus et aliis contingentibus occasione mercationum et aliorum negotiorum inter Pisanos et alios districtus pisani navigantes, et appellantes sive adplicantes ad portus, et alia loca regni ejusdem, qui non facerent ibi domicilium non tamen de iis, que essent ex crimine punienda.
Et quod granum, et hordeum, et alia grana castrorum et terrarum Iudicatus Gallurii, qui est in Comarcha versus Pisas, non possint extrahi de dicto Iudicatu per aliquos cujuscumque nationis sint, sive de dominio dicti domini Regis, vel districtu Pisano, vel aliunde, nisi deferenda ad civitatem Pisarum tantum per Pisanos, et quoscumque alios, prestita securitate per extrahentes sub competenti pena, quod ad civitatem Pisanam, et non ad alias partes deferantur. Que securitas vel pena a Pisanis non exigatur, vel imponatur eisdem.
Et insuper ex causa ejusdem tractationis dicti domini Rex, et Infans concesserunt, et dederunt Sindicis supradictis recipientibus nomine jam dicti Comunis in feudum absque aliquo servitio, et censu dando vel solvendo aut faciendo, villas et terras sitas in curatoriis de Tragenta et de Ghippi, que sunt in Iudicatu Kallari, cum hominibus et feminis – in ipsis villis et locis habitantibus, et habitaturis, et cum possessionibus, et terris cultis, et heremis in predictis curatoriis situatis, et cum jurisdictionibus, redditibus, proventibus, et pertinentiis earundem, et cum mero et mixto imperio, et omni jurisdictione alta et bassa, quam dominus Rex et dominus Infans, aut officiales dictorum domini Regis et Domini Infantis dabunt officialibus Comunis Pisani, ut ad eorum acquisitionem, omnem favorem per quem Comune Pisanum, et eius officiales jura sua integre habere possint ab hominibus dictarum villarum et terrarum; et officiales sui jura dicti Comunis possint consequi, et officia libere exercere.
Dictum vero Comune, vel aliquis, vel aliqui pro eo non possint ullo unquam tempore constituere castra, vel fortilitias aliquas in dictis curatoriis, vel parte ipsarum. Possint tamen dictum Comune, et ejus officiales in dictis curatoriis domos eminentes, et fortes facere, absque fossatis et steccatis et berteschis pro personis suis, et fructibus dicti Comunis, et in carcerandis criminosis, et aliis tutius conservandis, dummodo non fiant in montibus, sive roccis, nisi ipse ville jam essent in montibus sive roccis situate; quo casu possint fieri per modum supradictum.
Et promiserunt, et etiam promittunt ex nunc dicti dominus Rex et dominus Infans predictis pro dicto Comuni dare, vel dari facere cum effectu, illi, vel illis, ex dictis sindicis, qui ituri sunt ad partes Sardinee pro executione dicte pacis, pro dicto Comuni recipientis, vel alii, seu aliis, quem, seu quos ipse sindicis, vel sindici pro dicto Comuni elegerint, sive deputaverint in officiales in dictis villis, vel alii legitime persone pro dicto Comuni, possessores dictarum villarum quam citius commode fieri poterit, et ipsum officialem, et officiales, et alios, qui pro tempore ibi fuerint pro dicto comuni, et ipsum Comune, et eius successores in ipsis villis et terris, vel eorum possessionibus, ullo tempore, aliqua ratione vel causa non inquietare, vel molestare. Sed ipsas villas et terras ipsi Comuni, et ejus officialibus ad omnibus personis defendere et distrigare de jure et de facto.
Et absolvent, et ex nunc absolvunt homines dictarum villarum ab omni fidelitate et juramento, et aliis quibus tenerentur eisdem, vel aliis quibuscumque ab eis habentibus causam in iisdem; et mandabunt, et ex nunc mandant eis, quod deinceps obediant dicto domino Regi et domino Infanti, et officialibus suis perpetuo, tanquam dominis eorum, et eis homagium faciant, ac fidelitatis juramentum, ac respondeant de omnibus et singulis, de quibus olim dicto Comuni, et prout ea dictis dominis, vel aliis ab eis causam habentibus respondere consueverunt.
Ac intellecto in predictis, et ex causa dicte transactionis per stipulationem premissa, quod si Comune Pisanum maluerit florenorum quatuor millia de auro quolibet anno sibi dari et solvi perpetuo a suprascriptis dominis, et quolibet eorum, ut una solutio sufficiat, eorumque successores suprascripti domini, et eorum quilibet in solidum teneantur, et ex nunc promittunt sindicis supradictis pro dicto Comuni recipientibus dare et solvere, seu dari et solvi facere dicto Comuni, vel legitime persone pro ipso Comuni recipienti, singulo anno in perpetuum in Castello Castri, in festo Purificationis Beate Marie mensis februarii, cujuslibet anni, dictos quatuor millia florenos auri; qui floreni dicto Comuni, vel alii legitime persone eius, nomine dentur et solvantur per manus administratorum generalium reddituum, et proventuum dicte insule Sardinee Pisarum, aut qui pro tempore fuerint, vel aliorum officialium dictorum dominorum.
Et prestetur sacramentum per administratores ipsos successive in ingressu sui officii, quod dictam florenorum quantitatem solvent dicto Comuni, vel alii eius nomine annis singulis termino supradicto; et etiam in defectu dictorum administratorum, et officialium, predicti dominus Rex et dominus Infans et eorum quilibet ad scriptam solutionem faciendam et complendam remaneant obligati ut superius est expressum. Ita tamen quod per dictam florenorum promissionem, vel solutionem ubi dictum Comune eligat recipere dictos florenos quatuor millia annuatim, Comune ipsum non sit neque intelligatur adstrictum ad aliquod vinculum fidelitatis, sed fiant pro virtute transactionis predicte. Quam voluntatem dictum Comune declarare possit hinc ad tres annos proxime venturos; et in hoc casu, quo Comune predictum acceptaverit velle predictam florenorum quantitatem, ut dictum est, dicte ville et terre cum juribus, et pertinentiis suis ad ipsos dominos libere revertantur, et sint eorum, ut erant ante concessionem predictam.
Item quod omnibus Pisanis, et eorum districtualibus fiat plenum, summarium, et expeditum ius de iis, que recipere haberent, vel petere possent a Sardis, et aliis quibuscumque.
Item quod damna, mulcte, condemnationes, et processus singuli facti, et facte, seu data Pisanis, seu burgensibus olim Ville Ecclesie, et aliis quibuscumque, qui tempore presentis pacis essent ad devotionem, et mandatum Pisani Comunis, sive contra eos, vel de eis, usque in diem facte pacis, a quocumque officiali dictorum Dominorum, vel alio eis subposito, sint, et esse intelligantur ex nunc ipso iure cassa, et irrita, et nullius valoris, et cassari, et annullari debeant virtute presentis pacis.
Item, ob reverentiam Beate Marie Virginis, concessere predicti Dominus Rex, et Dominus Infans, quod omnia iura, et possessiones, honores, et bona, quos, et quas, et que opera Sancte Marie Pisane Maioris Ecclesie habet in Castello Kallari predicto cum aliis terris, et locis Sardinee, sint et maneant ipsius opere, et ei libere, et cum effectu dimittantur, et restituantur, et eis possit gaudere eaque tenere, usufructuare, et alienare, sicut placuerit operario dicte opere, et sicut poterat, antequam Dominus Infans ad dictam insulam perveniret.
Predicta quidem omnia, et singula sicut melius, et plenius superius condita, conventa et promissa sunt predicti Dominus Rex, et Dominus Infans, et predicti Sindici Comunis Pisani, nominibus quibus supra, promiserunt sibi invicem solemniter, et nobis stipulantibus et recipientibus pro omnibus, et singulis utriusque dictarum partium, quorum interest, et interesse potest, seu poterit, attendere, et observare bona fide, sine fraude, integre, et inviolabiliter, et contra non facere vel venire ullo unquam tempore aliqua ratione, ingenio, sive arte, directe, vel per obliquum.
Pro quibus complendis, et observandis stipulate sunt ad invicem dicte partes modis, et nominibus, quibus supra, penam si contra fieret, videlicet decem millium marcharum argenti per partem infringentem dandam parti observanti; qua pena soluta, vel non, nihilominus omnia, et singula supradicta remaneant in suo robore et virtute; quibus, vel aliquibus ex eis ex dicte pene appositione non intelligatur vel possit in aliquo derogari.
Et pro omnium predictorum observatione partes predicte obligaverunt sibi ad invicem, videlicet dicti Dominus Rex, et Dominus Infans se, et suos heredes, et successores, et bona ipsorum dictis Sindicis pro dicto Comuni Pisano recipientibus; et dicti Sindici se sindacatus nomine pro dicto Comuni, et ipsum Comune, et eius bona predictis Domino Regi, et Domino Infanti per se, et eorum successores, et heredes recipientibus; et relaxaverunt dicte partes omni iuri, rationi, et consuetudini, quibus predicta in aliquo fieri…
Insuper ad maiorem cautelam, et firmitatem omnium predictorum, dicte partes, videlicet predicti Dominus Rex, et Dominus Infans, et predicti Sindici Comunis Pisani pro dicto Comuni iuraverunt ad sancta Dei Evangelia, prestito corporaliter iuramento coram nobis notariis et testibus infrascriptis, predicta omnia et singula attendere, et observare, et firma habere perpetuo ad bonum, et sanum intellectum, et bona fide sine fraude, et contra non facere, vel venire directo, vel per obliquum, per se vel alios, ullo unquam tempore, aliquo modo, vel iure. Et de predictis omnibus iussere partes iam dicte duo publica instrumenta similia de verbo ad verbum confici per suos notarios.
Actum instrumentum hoc in Palatio Regio civitatis Barchinonensis, septimo kalendas madii, anno Domini millesimo trecentesimo vigesimo sexto, secundum morem Barchinonensium; Dominice vero incarnationis anno millesimo trecentesimo vigesimo septimo, Indictione nona, secundum morem Civitatis Pisane. Testes huius rei, qui presentes fuere religiosus vir, frater Pontius abbas Montis Popaleorum. Nobilis Otho de Monte Cuteno. Armaldus Roggerii de Paylas, et venerabilis Bernardus de Follonario, et Berengarius de Sancto Miniate Milites. Bernardus de Marimundo, et Arnaldus Ductaii consiliarii hoc anno civitatis Barchinonensis, et Guilliermus de Lateria civis eiusdem civitatis. Gerardus Bochini, et Henricus Accurti Florentini. Macchajone Iacobi. Franciscus Rodulfis, et Carolus filius quondam Iusti Alamanni Pisani.
De predictis Iustus Bonanatus, et ego Benedictus fuimus rogati instrumentum conficere, et firmata fuere inde duo instrumenta consimilia; quorum unum supradictis Dominis, et aliud Comuni Pisano fuere exhibita.
Ex Arch. Reformat. Civit. Flor.