Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Secolo XIV – IV

IV

Mariano III. giudice di Arborea accorda a Parasone, e Giovanni de Ponti, a Giovanni de Scano, e Giorgio Seque, e loro eredi maschi, la esenzione da tutti i tributi soliti pagarsi nel regno di Arborea, coll’obbligo per parte dei medesimi, e di detti loro eredi, di custodire e riparare il gran ponte di Oristano, di abitare presso il medesimo nelle case ivi costrutte, e di non dipartirsene senza il permesso di detto giudice; e ciò al fine di mantenere sempre libero il transito sullo stesso ponte.

(1310, 31 marzo).

Dai Regii Archivi di Cagliari, Cabreo C., Fogl. 28.

In eterni Dei nomine amen. Ex hoc publico instrumento omnibus pateat evidenter quod magnificus et potens vir dominus Marianus vicecomes de Basso Dei gratia iudex Arboree quondam iudicis Iohannis pro honore Dei et Beate Virginis Marie et omnium Sanctorum, et pro salute et remedio animarum bene memorie magnifici viri olim iudicis Mariani eius avi, et magnifici domini iudicis Iohannis quondam eius patris (1) et sue anime, nec non pro remuneracione serviciorum fiendorum et prestandorum ab infrascriptis Parosono de Ponti filio Petri Leo, et Ioanne de Scano quondam Petri de Scano, et Ioanne de Ponte quondam Arau de Ponte, et Iorgio Seque Murayolo quondam… in recuperacione, conservacione, gubernacione et custodia Pontis Magni de Oristano (2), fecit et concessit supradictis Parassono, Ioanne de Scano, Ioanne de Ponte, et Iorgio recipientibus pro se ipsis et quoque eorum, et pro eorum, et cuiuscumque eorum heredibus masculi sexus tantum immunitatem, quod ipsi, et eorum, et cuiuscumque eorum heredes, ut dictum est, sint liberi et absoluti et immunes de omnibus redditibus directibus (sic) tributis quos et qui supradicto magnifico domino secundum consuetudinem regni Arboree reddere et solvere tenentur qualitercumque et quomodocumque predictos et quemlibet eorum et cuiuscumque eorum, ut dictum est, ab omnibus dictis exactionibus per graciam liberans et absolvens, quam graciam et immunitatem, et omnia supradicta et infrascripta, et singula suprascriptorum et infrascriptorum dictus magnificus vir dominus Marianus per stipulatione solepne (sic) concessit et promisit suprascriptis Parasone, Ioanne de Scano, et Ioanne de Ponte, et Iorgi accipientibus, ut dictum est, semper et omni tempore habere firmam et firma, ratam et rata, validam et valida, et contra non facere vel venire ullo unquam tempore aliquo modo vel iure ad penam dupli totius eius de quo ageretur, obligando inde se et suos heredes et bona dictis Parasono, Ioanni de Scano, et Ioanni de Ponte, et Iorgio recipientibus, ut dictum est, et eorum heredibus, renunciando omni iuri sibi contra predicta vel aliquod predictorum competenti et competituro. Quapropter suprascripti Parasonus de Ponte, Ioannes de Scano, Ioannes de Ponte, et Iorgius, et quilibet eorum in solidum, non vi cohacti nec dolo ducti, sed eorum libera et spontanea voluntate, et ob predictam graciam et immunitatem adquirendam per stipulacionem solemnem convenerunt et promiserunt magnifico domino iudici Mariano dictum Pontem facere catari (sic) (3) quoties expedierit, ita quod gentes ibi transitum habere possint ut consuetum extitit temporibus retroactis, et in domibus iuxta dictum Pontem sitis pro conservacione et custodia dicti Pontis moram continuam contrahere totis temporibus vite eorum, et inde non se separare pro mora alibi contrahenda absque parabula supradicti magnifici domini, de qua parabula redeatur (sic) (4) publicum instrumentum. Quod si supradicta omnia sic non fecerint et non observaverint, aut si contra predicta vel aliquid predictorum fecerint vel venerint penam averis (sic) et persone tollendam arbitrio supradicti magnifici domini, obligando inde se, et eorum et cuiusque eorum heredes bona in solidum dicto magnifico domino et eius heredibus, renunciando omni iuri sibi ipsis contra predicta vel aliquid predictorum competenti et competituro, et maxime renunciaverunt beneficio epistole divi Adriani et… authenticorum, et beneficio de duobus reis vel pluribus in solidum conveniendis. Actum in Oristano in Ballaterio (sic) Palacii novi archiepiscopatus Arborensis Presentibus domino Cino de Taculis quondam domini Guidonis de Taculis maniscalcho supradicti domini, Domino Arzoco Dessi Armentario de loco Arborensi, et Domino Ugheto de Serra Maior Camere pro supradicto domino testibus rogatis ad hec. Dominice Incarnationis anno millesimo tercentesimo decimo indictione decima pridie kalendas aprilis (5). – † Ego Nicolaus quondam Gomite Mathai de Arestano regia auctoritate notarius hanc cartam a Nicolao notario quondam Alamanni Rubei Depis rogatam, ut in eius actis inveni, eius scesa (sic) a me visa et lecta ex commissione inde me facta a Bartholo Mathao notario quondam supradicti Gomite de universis actis suis, et ex bailia, auctoritate et decreto nobilis viri domini Mariani de Amirati (6) curatoris civitatis Arestani ordinariam iurisdictionem dicta civitate authoritatem suam et decretum interponentis omnibus cartis extrahendis de dictis actis, et per me notarium infrascriptum dictam cartam de dictis actis extractam XI scripsi et firmavi.

NOTE

(1) Giovanni, o Chiano, padre di Mariano III., e figlio di Mariano II., vivea nel 1301, come si ricava da una iscrizione, che riportiamo nelle note ad altro diploma di questo secolo. Il di lui regno in Arborea fu assai breve. Lasciò una sola figlia per nome Giovanna, la quale morì in età minorile. La di lui vedova Giacomina passò a seconde nozze con Tedice della Gherardesca, e per le ragioni spettanti alla suddetta Giovanna sua figlia tentò di escludere dal regno di Arborea, prima Mariano III., e quindi Ugone III., impetrando perciò ed ottenendo nel 1329 un diploma d’investitura dall’imperatore Ludovico il Bavaro. (Ved. infr.). Ma le sue pretensioni andarono fallite, come può vedersi nel Tola Dizion. biogr. degli Uomini illustri di Sardegna, Vol. I. pag. 216 e seg. Vol. II. pag. 226, 227 e seg. Vol. III. pag. 271 e seg.

(2) Ponte sul Tirso, ch’è il maggior fiume dell’isola, mentovato da Tolommeo nella Tavola VII., e da Pausania nel Lib. X.

(3) Forse aptari, o meglio aptare.

(4) Forse redigatur.

(5) La presente concessione a favore dei discendenti dai concessionarii Parasone, e Giovanni de Ponti o de Ponte fu confermata nel 10 marzo 1531 dal luogotenente generale dell’isola e regno di Sardegna col parere del reggente la reale cancelleria, contro le pretese del municipio di Oristano, che volea obbligarli al pagamento dei tributi.

(6) Mariano de Amirati, del quale è qui fatta menzione, è lo stesso Mariano de Amirato, che fu spedito nel 1321 da Ugone III. regolo di Arborea (figlio e successore del Giudice Mariano, cui appartiene il presente diploma) a Don Giacomo II. re di Aragona onde profferirgli la sua alleanza, e il suo aiuto per la conquista della Sardegna. Riuscì felicemente in questa straordinaria missione, e le memorie storiche di quel tempo dimostrano, ch’egli si distinse molto per la sua destrezza nel maneggio degli affari pubblici; su di che, vedasi il Tola Dizion. biogr. degli Uomini illustri di Sardegna, Vol. I. pag. 73, e vol. III. pag. 271, 272 e seg. Dal presente diploma si ricava, che sotto il regno di Mariano III. di Arborea Mariano de Amirato cuopriva la carica di Curatore (governatore, o giudice) della città di Oristano, capitale del giudicato Arborense.