Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Secolo XIII – XCVIII

Guglielmo Cepolla, marchese di Massa e giudice di Cagliari, fatti con suo testamento alcuni legati, instituisce suo erede il Comune di Genova (1).

(1258, 14 gennaio).

Dai Regii Archivi di Corte di Torino, Lib. Iur., pag. 115.

In nomine Domini amen. Dominus Guillelmus Cepulla marchio Masse et Dei gratia iudex Kalaritanus gravi infirmitate detentus sanus tamen mente volens testari per nuncupationem talem de rebus suis dispensationem fecit.  In primis quidem instituit sibi heredem comune Ianue seu civitatem Ianue. Rogavit per fidei commissum quod  dictum comune et civitas dent filie Alaxie (2) quam genuit ex Francisca alimenta convenientia et cum fuerit nubilis etatis tradatur in matrimonium secundum decens erit et pro eius dotibus detur secundum quod videbitur decens et conveniens tali mulieri et viro qui eam acipiet a comuni Ianue de rebus que non pertinent ad iudicatum Calaritanum vel de aliis ad voluntatem comunis Ianue. Item rogavit per fidei commissum quod idem comune Ianue et civitas eodem modo det et faciat venire Cresce quam dicit ex se pregnantem esse si feminam pariet, si vero masculum pariet vult et statuit quod comune Ianue illi permittat habere et tenere ad proprium eius peculiare quod non continetur in iudicatu Calaritano. Item legat consanguineo suo Iacobo fratri quondam marchionis Chiani villam que dicitur Palma de Soxo (3). Item ordinat et statuit quod quicquid dedit fidelibus suis qui hodie sunt in servitio suo et comunis Ianue fideles sit ipsorum fidelium et illud confirmat eis. Item vult et ordinat quod Raimundus de Roca habeat et teneat quicquid ipse Raimundus habebat sive habuerat a quondam marchione Chianne et ultra habeat illam additionem quam ipse dominus Guillelmus iudex fecerat et dederat Iacobino de Pistoria. Item vult et ordinat quod Bendinus quondam Gualfredi habeat villam que vocatur Lene (4). Item vult et ordinat quod filius et filia Guillelmi de Gragnano dimittantur et tradantur domino Percivali Aurie ipso solvente hominibus sancte Igie libras centum Ianue pro expensis ipsorum filiorum Guillelmi de Gragnano et quas expensas fecerunt in ipsis homines dicti sancte Igie. Item vult et ordinat quod Enricetus de Prato habeat villam Arceti. Item legat filiis Raynaldi Cepulle (5) quondam fratris sui quicquid ipse Raynaldus habebat et tenebat in contrata tolostrai. Item legat Benevenute Corse libras viginti Ianue. Item vult quod Enricus de Vulta habeat libras viginti duas et solidos duos Ianue quas ei prestavit de quibus dicit cartam esse; predicta omnia que dat et legat fidelibus suis vult esse legata et ipsorum esse quamdiu ipsi fideles extiterint comuni Ianue. Et si infideles fuerint comuni Ianue amittant feudum et legatum predictum. Et hec est sua ultima voluntas que si non valeret iure testamenti saltem iure codicillorum obtineat. Actum in domo Guillelmi Barbanarie testibus presentibus et rogatis Percivale Aurie. Iohanne Spinula. Iacobo Malocello. Oberto Passio. Ferrario de Castro iudice. Guillelmo Stephani de Suxilia. Enricetus de Volta. Ugone Vento. Anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo quinquagesimo octavo indictione decima quinta die sabbati decimo quarto mensis ianuarii inter nonam et vesperas.

Ego Galobinus Bursa notarius de Varagine transcripsi et exemplificavi de quodam manuali sive autentico instrumentorum Guillelmi Cavagni notarii de mandato domini Ranierii Rubei Ianue civitatis nichil addito vel diminuto per quod substancia in aliquo mutat sic viciata qui michi id precepit in palacio heredum Oberti Aurie. presentibus Nic. iudice de Vultabio. Marineto Streia porco et Iacobino scriba millesimo ducentesimo LVIII. Indictione XV. die decima tertia augusti inter terciam et nonam.

Rollandinus de Ricardo sacri palacii notarius hoc instrumentum extraxi et exemplavi a publico instrumento scripto et exemplato manu Galobini Burse notarii de Varagine ab eo videlicet quod idem Galobinus exemplavit de manuali sive autentico instrumentorum Guillelmi Cavagni notarii sicut in eo vidi et legi nichi addito vel diminuto nisi forte littera sillaba titulo seu puncto causa abreviationis sententia non mutata. De mandato tamen domini Danny de Osnaygo civitatis Ianue potestatis presentibus testibus Iohanne Bonihominis et Loysio Calvo cancellariis communis Ianue et Iacobo de Albario notario. millesimo CCC. primo. indictione XIII. die XX. iunii.

NOTE

(1) Guglielmo Cepolla, terzo di tal nome nella serie dei giudici di Cagliari, aveva ereditato gli stati cagliaritani in virtù delle disposizioni testamentarie di Chiano suo cugino, e di Rinaldo suo fratello, e della cessione fattagli da sua zia Agnese (Ved. sopr. cart. N° LXXXVI. XC. E XCIII). Comprò poi l’amicizia, e la protezione dei Genovesi col dichiararsi feudatario dipendente dal loro Comune (Ved. sopr. cart. N° XCI. XCII. XCIV. E XCV); e quindi, nell’instituire sua erede la città di Genova, altro non fece che restituire al signore diretto un feudo, alla di cui successione egli non lasciava dopo di sé discendenti maschi legittimi (Ved. Tola, dizion. biogr. dei Sardi ill. vol. II, pag. 152-53).

(2) Portiamo opinione, che Alasia, o Adelasia fosse figlia naturale del marchese Guglielmo, e che Francesca, da cui la ebbe, fosse sua druda o concubina, come lo era la Crescia, che lasciava incinta, e di cui il testatore parla più sotto. Lo deduciamo da ciò, che tanto per Alasia, quanto per la prole nascitura da Crescia, benché fosse mascolina, dispone lo stesso testatore, che i legati fatti a loro favore non cadano su heni e dritti del giudicato cagliaritano.

(3) Il defunto marchese Chiano avea dunque lasciato dopo di sé un fratello per nome Giacomo. E si noti, che a costui, perché suo consanguineo, il marchese Guglielmo III lega un villaggio, che facea parte del giudicato di Cagliari (villam que dicitur Palma de Soxo). La qual cosa fa pure a riguardo dei suoi nipoti, figli di Rinaldo suo fratello, legando ai medesimi i beni, che il fu loro padre possedeva nel dipartimento di Tolostrai (Contrata Tolostrai), che apparteneva allo stesso giudicato di Cagliari.

(4) Anche Bendino di Gualfredo, al quale è legata la villa di Lene, era probabilmente consanguineo del testatore. Lo stesso dicasi di Enrichetto di Prato legatario della villa di Arceto o Aneto.

(5) Quindi il sopranome di Cepolla non era particolare del marchese Guglielmo, ma comune alla sua famiglia.