Atto di pace tra’ Pisani e Genovesi, in virtù della quale i primi cedono ai secondi una gran parte dei loro dominii di Sardegna.

(1288, 15 aprile).

Dai Regii Archivi di Corte di Torino. Docum. ant. Ser. 3^a, Mazz. 2. N° 9.

In nomine Domini nostri Iesu Christi amen ad honorem Dei omnipotentis individue Trinitatis Beate semper Marie Virginis Beatorum Apostolorum Petri et Pauli atque Beatorum Laurencū et Georgy martirum et totius curie celestis. Ortis discordiis dissensionibus atque guerris dudum inter comune et homines Ianue ex una parte et comune et homines Pisarum ex altera invocata Spiritus Sancti gratia dicta comunia per eorum sindicos sive ipsi sindici eorum nominibus ad pacem et concordiam in perpetuum dante domino observandam ut inferius dicetur pervenerunt. Itaque Nicolaus de Guerciis iurisperitus sindicus actor et procurator comunis Ianue habens plenum mandatum ad infrascripta prout apparet per publicum instrumentum scriptum manu Lanfranci de Vallario notarū anno a nativitate Domini millesimo ducentesimo octuagesimo octavo die mercurii quarta decima aprilis indictione quintadecima nomine predicti comunis Ianue et hominum Ianue ex una parte et Rainerius Sampante iurisperitus sindicus comunis Pisarum habens plenum mandatum ad infrascripta prout apparet per aliud publicum instrumentum scriptum manu Gerardi filii quondam Henrici notarii de Vico notarii et scribe cancellarie Pisarum comunis dominice incarnationis millesimo ducentesimo octuagesimo nono indictione prima nonas aprilis et quod incipit In eterni Dei nomine amen. Nos comes Ugolinus ect. et per aliud publicum instrumentum scriptum manu Iohannis filii Compagni de Schitocculi notarii dominice incarnationis millesimo ducentesimo octuagesimo nono indictione prima tercio nonas aprilis et quod incipit. In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti amen. Consilium Senatus Credencie ect. nomine dicti comunis Pisarum et hominum Pisarum ex altera fecerunt pacem et conventionem inter dicta comunia et homines dictarum civitatum atque districtus dante domino in perpetuum observandam cum pactis promissionibus et conventionibus infrascriptis omnibus solempni conventione et promissione atque obligatione vallatis. Ad vinculum ergo perpetue pacis servande inter dicta comunia et homines dictarum civitatum et districtus universaliter generaliter et singulariter et ex causis aliis infrascriptis predictus sindicus comunis Pisarum nomine dicti comunis Pisarum voluit et consensit dicto sindico comunis Ianue nomine dicti comunis Ianue quod dictum comune Ianue per se et suos perpetuo habeat teneat et habere et tenere debeat libere et quiete et absque contradictione comunis et hominum Pisarum et districtualium castra terras villas loca iurisdictiones et alia infrascripta et homines ipsorum locorum prout inferius dicetur et ea omnia teneat et possideat libere et quiete et de ipsis omnibus et singulis faciat dictum comune Ianue in perpetuum ad voluntatem suam et hominum Ianue tamquam de re sua propria ipsius comunis Ianue. Que castra terre possessiones ville loca et iurisdictiones sunt ut infra. Primo castrum de Kallaro quod vocatur castrum Castri (1) situm in insula Sardinee in iudicatu Kalaritano sanum et integrum cum cisternis sanis et integris et putheis. Villa burgum dicti castri (2) cum omnibus domibus et edificiis sitis in dicto castro loco villa et burgo ipsius castri et ipsas domos possessiones et edificia habeat dictum comune Ianue cuiuscumque fuerint cum omnibus iuribus et omni iurisdictione atque pleno iure et cum toto territorio et omnibus usque ad terminum et terminos milliariorum quatuor inferius denotatos. Item ripam et portum dicti Castri et totum portum Kalaritanum cum omni apparatu instrumentis et rebus pertinentibus ad ipsum portum et defensionem ipsius exceptis navibus taridis galeis et galeonis que sint comode ad navigandum dummodo machine que sunt modo et ille que essent in eis tradantur et dimitantur comuni et hominibus Ianue et ad ipsum comune Ianue pertineant et hec omnia tam in domestichis quam in silvestribus pascuis et nemoribus pertinenant ad comune Ianue cum piscationibus etiam et venationibus. Item locum ubi fuit vel esse consuevit villa sancte Zilie sive sancte Ilie (3) cum toto territorio ipsius ville et stagnum seu stagnonum totum cum ripis, quod ad ipsum locum sive villam sancte Zilie sive sancte Ilie pertinet seu pertinuit vel pertinere consuevit et piscationibus et omnibus pertinentibus. Et villam de Pirri villam de Soretrano villa de Cepulla seu Cepulle villa de Stampaze (4) villam novam que loca sunt in dicto iudicatu Kalaritano. Et hec omnia cedant comuni Ianue cum eorum sive earum et cuiuslibet eorum pertinentiis tam domesticis quam silvestribus hominibus servis et ancillis cum omni iurisdictione pleno dominio et cum omnibus iuribus ipsorum et ipsarum sive ad ipsas villas et loca et quemlibet eorum et earum spectantibus seu pertinentibus et sive predicta vel aliquod predictorum sint infra predicta quatuor milliaria sive extra (5). [Item salinas et solum ipsarum ius et nomen earum cum omnibus pertinentiis et pertinentibus et omnibus obventionibus ad ipsas spectantibus seu pertinentibus et cum omnibus iuribus ipsarum et cum villis et hominibus ad ipsas salinas assignatis et hec sive sint infra dicta quatuor milliaria sive extra.] Item totum gulfum Kalaritanum videlicet a capite de Carbonaria usque ad caput de capite terre ipsis locis comprehensis et cum tota et omni iurisdictione dicti gulfi et terrarum dicti gulfi et omnibus iuribus tam in mari quam in terra ipsius et omnes portus et lignorum receptacula qui et que sunt in ipso gulfo seu capitibus et in quacumque parte ipsorum et omnes terras dicti gulfi et capitum tam domesticas quam silvestres possessiones loca villas domos et edificia atque omnia loca que sunt iuxta ipsum gulfum et capita sive in ipso gulfo et capitibus et in quacumque parte dictorum gulfi et capitum et infra terram etiam per unum miliare computatum et mensuratum infra terram versus quascumque partes que sunt circumquaque dictum gulfum et capita et in qualibet parte ipsorum gulfi et capitum in (6) litore maris cuiuslibet partis et loci videlicet ad mensuram unius aste que asta sit palmorum quindecim computando ipsam astam et miliare prout de aliis miliaribus inferius dicetur et cum omnibus hominibus iuribus et omni iurisdictione et cum omnibus obventionibus ad predicta pertinentibus seu spectantibus salvo semper quod dictum est de castro Kalari et terris ipsius castri que debent esse usque ad quatuor milliaria dicti comunis Ianue et de locis aliis que debent pertinere ad dictum comune Ianue ut dictum est et hec omnia cum omnibus iuribus et pertinentibus ad ea. Item iudicatum Turritanum totum et specialiter villam de Sassari, totam cum pertinentiis (7). Portum etiam Turritanum cum omnibus iuribus et obventionibus dicti portus hominibus et omni iurisdictione cum omnibus curiis et curatariis. Item castra infrascripta de Lugadorio. Videlicet castrum quod vocatur Monscucianus (8) castrum quod vocatur Mons Acutus (9) castrum quod vocatur Mons de Verro (10) castrum quod vocatur Urbe (11) quod iudex Arboree dicitur fieri fecisse in Logodorio, et dicta castra omnia sana et integra cum omnibus domibus edificiis cisternis et putheis villis territoriis venationibus piscationibus introitibus proventibus pascuis nemoribus et omnibus spectantibus et pertinentibus ad ipsa castra et quodllibet et unumquodque eorum servis et ancillis hominibus et omni iurisdictione ipsorum et cuiuslibet eorum et cum curiis omnibus dictorum castrorum et curatariis. Item castrum quod vocatur Monsdragonus quod dicitur fuisse quondam Barizoni Auria (12) cum omnibus suis pertinentiis prout inferius dicetur sanum et integrum et cum omnibus iuribus dicti castri. Item totam insulam Corsice castra villas et loca homines et iura et omnia que comune Pisarum et quilibet habens causam a dicto comuni Pisarum habet et haberet seu habere consuevit in ipsa insula et qualibet parte ipsius et tam in iurisdicionibus quam fidelitatibus et hominibus. Et ex causis predictis dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine ex nunc concedit et dimittit dicto sindico comunis Ianue dicto nomine recipienti et per eum dicto comuni Ianue infra solucionem restitucionis dampnorum datorum, et illatorum per comune et homines Pisarum comuni et hominibus Ianue omnia iura realia et personalia atque mixta que dictum comune Pisarum et quilibet habens causam a dicto comune Pisarum habet et habere potest seu posset in predictis omnibus et singulis et predictorum vel alicuius eorum occasione et causa (13) in dicto castro Castri de Kalaro portu portubus gulfo villis locis salinis capitibus in dicto iudicatu Turritano villa Sassari portu turris villis locis curatariis et dictis castris de Logodorio quam in dicta terra de Corsica sive in insula Corsice castris villis et fidelitatibus hominum hominibus iurisdictione et in quibuscumque (14) aliis iuribus et ipsa iura omnia realia et personalia atque mixta idem sindicus comunis Pisarum dicto nomine eidem sindico comunis Ianue dicto nomine recipienti et per eum dicto comuni Ianue cessit mandavit atque transtulit ita ut dictis iuribus dictus sindicus comunis Ianue nomine dicti comunis et pro ipso comuni Ianue sive dictum comune Ianue (15) possit uti experiri et omnia et singula demum facere que dictum comune Pisarum facere posset et umquam melius facere potuit faciens dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine dictum sindicum comunis Ianue dicto nomine sive dictum comune Ianue procuratorem ut in rem comunis Ianue ita quod comune Pisarum teneatur prestare et facere comuni Ianue ne ipsa iura sint facta inefficacia facto dicti comunis Pisarum sive remissione vendictione vel alienatione vel cessione iurium facta alicui per dictum comune Pisarum vel alium de sua voluntate omnia etiam privilegia et concessiones sive ecclesie romane sive imperatorum sive regum sive aliorum queque comune Pisarum haberet pro predictis vel aliquo predictorum ea dare et tradere promittit idem sindicus comunis Pisarum dicto sindico comunis Ianue dicto nomine per exemplum in publicam formam in eo quod pertinere seu spectare posse viderentur ad aliqua ex hiis que tradi seu dari vel dimitti debent per comune Pisarum comuni Ianue prout inferius dicetur infra annos tres a die requisitionis super hoc facte potestati seu rectori comunis Pisarum. Insuper etiam ad maiorem constantiam dictus sindicus comunis Pisarum ultra predicta dedit et concessit dicto sindico comunis Ianue et ipsi comuni licentiam et bailiam adprehendendi corporalem possessionem et quasi predictorum omnium et singulorum auctoritate dicti comunis Ianue sine alicuius magistratus decreto non obstante contradictione dicti comunis Pisarum vel alterius pro ipso comuni constituens etiam idem sindicus comunis Pisarum se dicto nomine et ipsum comune Pisarum predicta omnia et singula precarie possidere pro dicto comuni Ianue quousque ipsum comune Ianue vel legiptima persona pro ipso de ipsis omnibus et singulis supradictis possessionem adprehenderit corporalem. Nichilominus tamen ipsum comune Pisarum teneatur et teneri debeat ad inductionem dationem et traditionem et assignationem ipso facto et corporaliter faciendam dicto comuni Ianue et ad vacuam et expeditam possessionem tradendam dicto comuni Ianue scilicet eorum quorum tradicionem dictus sindicus comunis Pisarum nomine ipsius comunis facere promictit (16) comuni Ianue sive eius sindico pro eo in omnibus et per omnia prout inferius dicetur. Et hec omnia dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine voluit fecit et concessit dicto sindico comunis Ianue dicto nomine tam ex causa pacis perpetuo observande sive pro bono pacis ut dictum quam pro emendatione et restauracione et satisfaccione scilicet infra solutionem dapnorum iniuste illatorum et ablatorum dudum per comune et homines Pisarum comuni et hominibus Ianue et sicut melius esse potest pro dicto comuni Ianue et utilitate ipsius comunis Ianue. Renuntians dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine ex certa scientia et per pactum omni beneficio et iuri conventionum et privilegiorum et sententiarum, et cuicumque alio iuri quod dicto comuni (17) competeret vel competere posset in predictis et quolibet predictorum et occasione eorum et cuiuslibet eorum et ipsum per pactum expresse remictit dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine dicto sindico comunis Ianue. Insuper ex causis predictis dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine promisit et convenit dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti tradere restituere et dare usque ad annum unum proximum dicto sindico comunis Ianue dicto nomine sive dicto comuni Ianue et in potestate ipsius comunis Ianue sive sindici dicti comunis Ianue ad hoc specialiter ordinati et constituti in publico instrumento confecto manu alicuius de notariis civitatis Ianue et alterius civitatis Pisarum nomine dicti comunis Ianue et in fortia dicti sindici pro ipso comuni Ianue ponere libere et expedite omni fraude et malitia remota omni hoste inimico et persona que nocere posset comuni Ianue cessantibus usque ad dictum annum unum proximum castrum Castri de Kalaro situm in insula Sardinee in iudicatu Kalaritano et villam et burgum ipsius castri cum cisternis putheis domibus possessionibus iuribus edificiis cuiuscumque fuerint et cum omnibus pertinentibus ad ipsum castrum villam seu burgum et cum integro eorum et cuiuslibet eorum statu pleno dominio vacua possessione et omni iurisdictione et portum Kalaritanum et dicto castro Castri cum predictis omnibus tradito et cum vacua possessione ipsorum tradere et restituere et dare dicto sindico comunis Ianue dicto nomine sive dicto comuni Ianue dicto nomine predictum gulfum salinas villas loca et omnia supradicta que sunt in dicto iudicatu Kalaritano et totum territorium et terram que est et erit infra milliaria quatuor sive infra spatium milliariorum quatuor a qualibet parte dicti castri Kalaritani sive castri de Kalaro per quamlibet partem versus quamlibet aliam partem computandorum a muris dicti castri sive burgi dicti castri recta linea protensa ad rectum livellum in quacumque parte et de quacumque parte et versus quascumque partes que sunt circumquaque dictum murum dicti castri seu burgi mensurandorum ad astam que asta sit palmorum quindecim sive palmi quindecim computentur et sint pro una asta et qui palmus sit et computetur ad palmum canne Ianue quarum dictarum astarum mille aste palmorum quindecim pro qualibet asta mensurande seu mensurate in longitudine una post aliam recta linea et ad rectum livellum ut dictum est intelligantur atque mensurari et computari debeant pro uno milliare non obstante quod dici posset quod de iure milliare aliter deberet mensurari vel computari cum in presenti conventione deductum est et ordinatum ex pacto quod dicta miliaria taliter debeant mensurari vel computari. Et eodem modo et ex causis predictis dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine promittit dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti et recipienti dare et tradere ipsi sindico comunis Ianue dicto nomine sive dicto comuni Ianue dictum gulfum et totam terram dicti gulfi que est infra terram in qualibet parte dicti gulfi a capite terre usque ad caput Carbonarie ipsis locis comprehensis per unum miliare a litore maris quod miliare eodem modo debet computari et mensurari ut superius dictum est promictens dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti ipsum gulfum portus terras domos villas et edificia que sunt in dicto gulfo et alia dare et tradere dicto comuni Ianue et terras et edificia que sunt in dicto gulfo et in quacumque parte dicti gulfi ut dictum est et infra terram per unum miliare computandum et mensurandum ut dictum est. Hoc addito semper et intellecto quod dicte ville et loca superius specificata cum iuribus et pertinentiis ipsarum cedant tradi et dari debeant et dimitti dicto comuni Ianue ut dictum est sive ipse ville et loca et pertinentie sint infra dicta quatuor miliaria sive extra et sive infra ipsum miliare sive extra et de predictis omnibus et singulis idem sindicus comunis Pisarum dicto nomine tradet dicto sindico comunis Ianue dicto nomine sive ipsi comuni vel legiptime persone pro eo ad hoc specialiter constituto ut dictum est vacuam possessionem et quasi liberam et expeditam et hoc tam de predicto castro Castri sive de Kallaro quam aliis villis locis et aliis supradictis cum iuribus ipsorum. Taliter etiam quod homines et habitatores dicti castri Castri primo exeant deserant et relinquant dictum castrum et habitationes dicti loci et sic quod dictum comune Ianue possit in predictis et quolibet predictorum edificia seu opera quelibet facere seu fieri facere ad suam voluntatem et ipsum castrum munire bene et decenter atque sufficienter de victualibus hominibus et armis ad voluntatem dicti comunis Ianue que victualia dictus sindicus comunis Pisarum promisit dicto sindico comunis Ianue habere parata et ea in Kalaro seu castro Kalaritano dare vendere et tradere ipsi comuni Ianue ad sufficientiam ad voluntatem et ad expensas comunis Ianue prout inferius dicetur. Videlicet granum bonum usque in minas sex milia ad racionem de solidis octo ianuinorum pro qualibet mina ad minam Ianue conducta in castro Kalari sine aliquibus aliis avariis vel dacitis et usque in minas duo milia ordei boni ad minam Ianue pro soldis quatuor ianuinorum pro mina et eodem modo conducti sine aliquibus dacitis et avariis. Cantaria casei boni et mercantilis usque in cantaria mille ad cantare Ianue pro iusto et convenienti pretio et cantaria carnium que sint bone et mercantiles usque in cantaria mille ad cantare Ianue pro iusto et convenienti pretio. Et hec omnia sine aliquibus expensis vel avariis conducta in dicto castro et si pro minori pretio res possent haberi comune Pisarum teneatur ipsas res vendere comuni Ianue pro minori pretio et de dicta dactione et tradictione tam de dicto castro Castri quam de omnibus aliis supradictis debent fieri publica instrumenta manu alicuius ex notariis civitatis Ianue et alterius notarii civitatis Pisarum que instrumenta firmata dari et exhiberi debeant sindicis utriusque comunis sine aliquibus expensis infra dies octo a die testationis instrumentorum. Item dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine promictit ex causis predictis dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti quod dictum comune Pisarum tradet dicto comuni Ianue et in virtutem et potestatem dicti comunis Ianue seu legiptime persone pro ipso comuni ad hoc specialiter constitute in publico instrumento inscripto manu alicuius ex notariis civitatis Ianue et manu alterius notarii civitatis Pisarum ut dictum est et infra dictum terminum anni dictam villam de Sassaro libere et expedite et sine aliqua condictione vel modo bona fide et sine fraude et cum toto districtu territorio et pertinentiis Sassari cum omni iurisdictione cum villis hominibus et locis de Romagna et omnibus aliis villis et locis et eorum pertinentiis que distringuntur, distringebantur sue tenebantur per comune Pisarum seu per homines Sassari in toto iudicatu Turritano et hoc usque ad dictum annum unum proximum. Ita etiam quod homines de Sassaro et aliorum locorum que ibi fuerint iurent mandata comunis Ianue observare. Salvo quod in predictis non intelligatur quod tradi debeant per dictum comune Pisarum dicto comuni Ianue castra possessiones loca vel terre marchionum Malaspine vel nobilium de Auria scilicet ipsa que tenentur et possidentur per eos vel aliquos eorum per se, vel alias personas que tenuerint ipsa castra et loca pro ipsis marchionibus vel nobilibus de Auria veraciter et sine fraude et tenuerint ad minus per annum unum proximum preteritum et de hiis obedierint per ipsum annum ad minus predictis marchionibus et nobilibus de Auria (18). Dictus tamen sindicus comunis Pisarum dicto nomine et ex causis predictis nichilominus ex nunce iedem sindico comunis Ianue dicto nomine et per eum dicto comuni Ianue cessit et mandavit omnia iura realia et personalia atque mixta que dictum comune Pisarum habet vel habere posset in predictis terris castris et possessionibus predictorum marchionum et nobilium de Auria seu que per ipsos vel aliquem eorum tenentur per se vel alium ut dictum est. Item ex causa predicta dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine promictit dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti reddere tradere et restituere dicto comuni Ianue usque ad dictum terminum anni sive quod comune Pisarum reddet tradet et restituet dicto comuni Ianue vel nuntio suo ad hoc specialiter constituto ut dictum est usque ad dictum terminum anni castrum quod vocatur Monsdragonus quod fuisse dicitur quondam Barisoni Aurie sanum et integrum cum territorio et pertinentiis dicti castri et ipsum castrum ponet in potestate et virtute dicti comunis Ianue cum vacua possessione ipsius castri libere et expedite. Et ex causis predictis et pro securitate comunis Ianue et ut predicta debeant melius adimpleri et observari per comune Pisarum dicto comuni Ianue idem sindicus comunis Pisarum dicto nomine promisit dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti quod dictus sindicus comunis Pisarum sive dictum comune Pisarum faciet solemne depositum librarum quinquaginta millium ianuinorum et ipsas libras quinquaginta millia ianuinorum pro comuni Ianue sive pro securitate dicti comunis Ianue pro infrascriptis et supradictis actendendis complendis et observandis ipsi comuni Ianue solemniter deponet in bonis societatibus idoneis et securis bonis et securis personis atque idoneis in voluntate et electione dominorum capitaneorum et consilii Ianue que persone sint de civitatibus et in civitatibus infrascriptis videlicet pro dando et tradendo comuni Ianue castrum Castri cum villis et locis salinis gulfo et aliis ut superius dictum est usque ad dictum terminum anni et villam de Sassaro cum villis locis et aliis ut superius dictum est et cum villis et aliis locis de Romagna in formam supradictam et pro tradendo dictum castrum Montisdragoni dicto comuni Ianue ut dictum est infra dictum terminum anni et pro faciendo deposita in omnibus et per omnia prout inferius dicetur. Civitates autem in quibus debet fieri dictum depositum librarum quinquaginta millium sunt hec et quantitates inferius denotantur. Inprimis in Ianua libre octo millia quingente. Ast et in hominibus de Ast libre septem millia. Placentia et in hominibus Placentie libre septem millia quingente. Lucha et in hominibus Luche libre septem millia. Pistorio et in hominibus Pistorii libre quinque millia. Florentia et in hominibus Florentie libre octo millia. Senis et in hominibus Senarum libre septem millia. Et dictum depositum librarum quinquaginta milium dictum comune Pisarum ut supra faciet usque ad duos menses proximos tali modo quod si dictum castrum Castri de Kalaro cum terra et territorio ut dictum est ville et loca portus de Kalaro atque saline gulfus totus cum terris et aliis ut dictum est villa de Sassaro curatarie ville portus turris et loca predicta de iudicatu Turritano et castrum Montisdragoni cum aliis ut superius dictum est et quelibet in eis vel altera seu alterum ex eis seu aliquod ex eis non dabuntur et tradentur dicto comuni Ianue infra dictum proximum terminum anni in omnibus et per omnia ut superius dictum est seu si non observabuntur in totum ea que dicta sunt de predictis vel in aliquo contrafieret vel si deposita de quibus dictum est et infra dicetur non fient seu non deponentur ut dictum est et inferius dicetur vel si predicta non observabuntur vel aliquod ex eis non observabitur vel in aliquo contrafiet quod tunc dicte libre quinquaginta millia in totum pertineant ad dictum comune Ianue et lucro suo seu utilitati et iuri dicti comunis cedant et sue sint ex causis predictis et infra solucionem et satisfacionem dictorum dampnorum que iniuste intulerunt comune et homines Pisarum comuni et hominibus Ianue et omnibus modis quibus melius esse potest et eidem comuni Ianue solvantur tradantur et restituantur absque alia exceptione vel defensione et nichilominus dictum comune Pisarum teneatur ad observationem predictorum et specialiter ad dandum et tradendum ipsi comuni Ianue dictum castrum Castri villam de Sassari et alia supradicta nec propterea intelligatur dictum comune Pisarum in aliquo liberatum et de predicta depositione promissione et obligationibus super predictis fiat publicum instrumentum et scriptura publica infra dictum terminum duorum mensium per depositarios qui depositarii confitebuntur sindico comunis Ianue dicto nomine et versus ipsum sindicum comunis Ianue nomine dicti comunis Ianue se obligabunt de ipsa quantitate restituenda danda et solvenda ipsi sindico nomine dicti comunis Ianue sive ipsi comunis Ianue in dictam formam solempni confessione obligatione et promissione cum penis ypothecis renuntiationibus et aliis solempnitatibus in laude et voluntate dicti comunis Ianue sive sindici comunis Ianue et si predicta omnia et singula pro quibus ipsum depositum factum fuerit ut dictum est fuerint observata transferantur et remaneant dicte libre quinquaginta millia in deposito et de hiis fiat ut inferius dicetur, et semper salvis hiis que inferius dicentur. Ita etiam quod depositarii qui recipient dictum depositum in curiis suarum civitatum et per magistratus suarum civitatum condempnabuntur ipsi sindico comunis Ianue dicto nomine ad observacionem et restituccionem dicti depositi dicto sindico comunis Ianue dicto nomine sive dicto comuni Ianue faciendam in formam predictam. Item ex causis predictis, et quia turris melior et altior hominum Pisarum de Acchon sive quam Pisani consueverunt habere in Acchon prestat materiam sedicionis et discordie et prestare consuevit inter dicta comunia et homines dictarum civitatum et videtur etiam ipsa turris spectare et edificata fuisse ad emulationem et invidiam civitatis et hominum Ianue pro bono pacis et concordie perpetuo (19) observande inter dicta comunia et homines dictarum civitatum et districtus et pro restauranda iniuria illata comuni Ianue per Pisanos in destructione turris Ianuensium de Acchon dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine convenit et promisit dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti destruere et demoliri seu destrui et demoliri facere fonditus dictam turrim altiorem maiorem et meliorem Pisanorum seu que consuevit appellari turris Pisanorum posita in Acchon in ruga Pisanorum. Et eodem modo destruere et demoliri seu destrui et demoliri facere fonditus omnia edificia muros et opera facta seu constructa in terra seu ruga comunis Ianue in Acchon et in terra cuiuslibet Ianuensium vel que appellaretur seu distringeretur pro Ianuense in Acchon et specialiter murum qui fuit constructus pro claudendo terram Pisanorum a terra seu ruga comunis Ianue sive inter rugam Ianuensium et rugam Pisanorum quatenus ipse murus esset vel fuisset constructus in terra comunis Ianue vel hominum Ianue vel alicuius qui pro Ianuense appellaretur vel appellatus fuisset pro Ianuense seu que possidebatur per comune Ianue aut per Ianuensem aut qui pro Ianuense appellaretur vel distringeretur aliquo tempore in millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto vel ab inde circa videlicet si ipsa edificia vel muri facta vel facti fuissent per comune Pisarum sive per aliquem Pisanum vel qui pro Pisano distringeretur vel appellaretur vel per habentem causam ab eis vel aliquo eorum et dictas demoliciones faciet seu fieri faciet de dicta turris muris et edificiis usque ad annum unum et menses sex proxime venturos. Item convenit et promisit dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine ex causis predictis eidem sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti facere et curaren quod comune Pisarum vel causam habens ab eo vel aliquis Pisanus vel qui pro Pisano habeatur vel distringatur dictam turrim Pisanorum que debet demoliri ut dictum est nec aliquam aliam nec etiam palatium pro fortilicia edificabit vel edificari faciet per se vel per alios in dicto loco vel alibi in Acchon vel aliqua parte de Acchon imperpetuum nec patietur dictum comune Pisarum vel aliquis Pisanus seu qui pro Pisani distringantur aliquam turrim vel palatium pro fortilitia construi per aliquem in perpetuum in ruga vel terra Pisanorum de Acchon vel pertinentiis sed fieri prohibebit nec aliquam turrim comune Pisarum vel aliquis Pisanus vel qui pro Pisanis habeantur acquirent in Acchon de cetero ab aliqua persona collegio vel universitate excepto si comune Ianue turrim fecerit et construxerit in Acchon. Salvo tamen quod non obstantibus predictis non possint nec debeant dirrui per dictum comune Pisarum seu per aliquem Pisanum vel qui Pisanus habeatur edificia apta ad habitandum que essent vel fuissent super terram aliquarum singularium personarum Ianue vel qui pro Ianuense appellaretur vel distringeretur si dicta edificia apta ad habitandum de quibus proxime dictum est dirrui non placeret comuni Ianue sive sindico dicti comunis Ianue sed de ipsis fiat et observetur pro ut inferius dicetur. Promisit etiam ex causis predictis dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti nomine dicti comunis Ianue et hominum Ianue et districtus quod comune Pisarum infra dictum tempus expediet atque restituet comuni Ianue tam pro ipso comuni quam singularibus personis de Ianua et districtu ad quas pertinebit sine aliquo obstaculo libere et expedite et omni malitia remota totam terram in qua consuevit esse turris comunis Ianue et totam aliam terram comunis Ianue et totam terram hominum Ianue etiam singularium personarum Ianue et districtus seu que possidebatur per comune Ianue aut per Ianuenses aut qui pro Ianuensi appellaretur vel distringeretur aliquo tempore in millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto vel ab inde citra que tenetur seu teneretur per comune Pisarum vel per aliquem Pisanum vel districtualem vel per aliquem qui appellaretur vel diceretur Pisanus vel habentem causam ab ipsis vel ab aliquo eorum sive immediate sive per medias personas successive vel quocumque modo et ipsam terram in pristinum statum reducet et restituet videlicet in eo in quo erat tempore quo murus sive edificium vel edificia in ea vel aliqua parte ipsius ceperunt edificari seu construi per comune Pisarum vel homines Pisanos vel aliquem alium qui pro Pisano haberetur teneretur seu distringeretur vel appellaretur vel per habentem causam ab ipsis vel ab aliquo eorum. Et etiam dictum comune Pisarum infra dictum terminum reddet et restituet dicto sindico comunis Ianue dicto nomine et nomine omnium singularium personarum de Ianua et districtu et eorum omnium qui pro Ianuensibus habebantur seu habentur et tenebantur vel tenentur ad quas spectaret totam aliam rugam et terram comunis Ianuensis et terras et edificia hominum Ianue et burgensium Ianue de Acchon sive quam predicti Ianuenses tenuerunt vel possederunt in millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto vel ab eo tempore citra et sive predicta essent vel fuissent comunis Ianue vel hominum Ianue sive etiam cuiuslibet singularis persone Ianue seu qui pro Ianuensi haberetur vel teneretur seu que per ipsos vel aliquem eorum possideretur sive possessa fuerit aliquo tempore in millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto vel aliquo tempore ab inde citra et sive in ruga Ianue sive extra in Acchon et predicta restituentur ut dictum est cum omnibus edificiis que ibi nunc sunt et omnia alia edificia que nunc sunt in ipsis videlicet ipse terre ruge edificia que fuerunt per comune Pisarum vel aliquem Pisanum vel qui pro Pisano appellaretur vel distringeretur occupata vel detenta quolibet modo seu possessa vel habita si tenerentur vel possiderentur in Acchon per comune Pisarum vel aliquem Pisanum vel qui pro Pisano appellaretur teneretur vel haberetur vel per aliquem habentem causam ab eis vel aliquo eorum directo vel per medium nec in dicta ruga vel terra vel aliqua parte ipsius de cetero aliquod edificium construetur vel fiet vel fieri permittetur vel habitabitur per comune vel homines Pisanum vel per aliquem Pisanum vel qui pro Pisano fuisset habitus vel appellatus seu haberetur vel appellaretur et eodem modo dictum comune Pisarum in pristinum statum restituet comuni Ianue vias et rugas que erant dicto tempore in dicta ruga Ianuensium in Acchon sive in dictis terris de Acchon comunis Ianue vel aliorum hominum Ianue sive in pertinentiis que fuerunt capte vel habite qualitercumque vel detinerentur per Pisanos vel qui dicerentur Pisani vel appellati fuissent vel habentes causam ab eis vel aliquo eorum ut dictum est et ipsa omnia dimittent et restituent dicto comuni Ianue et hominibus Ianue vacuas et expeditas et quod de cetero per comune Pisarum vel aliquem Pisanum vel qui pro Pisano haberetur vel distringeretur nullum impedimentum prestabitur vel fiet dicto comuni Ianue vel alicui Ianuensi vel qui pro Ianuensi haberetur vel distringeretur in Acchon in perpetuum si dictum comune Ianue seu aliquis Ianuensis sive aliquis qui pro Ianuensi haberetur edificaret seu edificare vellet in Acchon vel construere domum vel domos turrim edificia vias seu rugas vel aliquid aliud vel factum removere. Imo comune Pisarum et rectores hominum Pisarum et ipsi Pisani et quilibet alii districtuales et omnes qui pro Pisanis haberentur vel tenerentur dicto comuni Ianue et cuilibet Ianuensi vel qui pro Ianuensi haberetur prestabunt in predictis omnibus et singulis auxilium et favorem et ita teneatur servare et servari facere comuni Ianue et hominibus Ianue et facere et curare quod predicta et omnia et singula observentur ut dictum est. Salvo semper et intellecto quod comune Pisarum vel alii Pisani non teneantur ad emendationem aliquam faciendam occasione edificiorum destructorum in Acchon vel alterius destructionis facte in Acchon terra vel hominibus Ianue salvis hiis que de destructione turris Pisanorum de Acchon dicta sunt et in omnibus que in presenti conventione seu pace vel in aliis instrumentis factis vel faciendis continentur vel contineri reperirentur. Item ex causis predictis dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine convenit et promisit dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti et specialiter pro emendatione et restauratione dampnorum iniuste illatorum comuni et hominibus Ianue per comune et homines Pisarum scilicet infra solucionem ipsorum damnorum ultra ea que dicta sunt quod comune Pisarum tradet seu tradi faciet comuni Ianue et in potestate comunis Ianue ponet castra infrascripta de Logodorio sana et illesa cum cisternis sanis et illesis et fontibus libera et expedita et in vacuam possessionem ipsorum castrorum ponet comune Ianue sive sindicum dicti comunis ad hoc specialiter constitutum cum publico instrumento scripto manu alicuius ex notariis civitatis Ianue et alterius notarii civitatis Pisarum ad faciendum de ipsis libere quicquid comuni Ianue placuerit et ipsam tradictionem faciet cum dicta vacua possessione ut dictum est usque ad annos duos et menses sex proxime venturos libere et expedite absque omni malitia et fraude omni inimico et persona que nocere posset cessantibus et tali modo quod ut dictum est comune Ianue ipsa castra possit tute munire bene et sufficienter sic etiam quod homines dictorum locorum vel maior pars ipsorum qui ibi fuerint iurent mandata et stare mandatis ipsius comunis Ianue et quod ipsam munitionem dictum comune Ianue facere possit ad voluntatem suam quandocumque infra menses tres postquam ipsa libere tradita fuerint dicto comuni Ianue ut dictum est et tali modo quod de dicta tradicione dictorum castrorum facienda comuni Ianue fiat publicum instrumentum manu alicuius ex notariis civitatis Ianue et alterius notarii civitatis Pisarum et que castra sunt hec videlicet castrum quod vocatur mons Cucianus Castrum quod vocatur mons de Verro Castrum quod vocatur mons Acutus Castrum quod vocatur Urbe quod nuper dicitur fieri fecisse iudex Arboree vel alia persona et dicta castra omnia et singula dictum comune Pisarum tradet dicto comuni Ianue in supra dictam formam seu tradi faciet sana et integra cum omnibus domibus cisternis cum aqua sufficienti et edificiis et cum omnibus villis curatariis et territoriis ipsorum castrorum et villarum et omnibus pertinentiis et pertinentibus ad dicta castra et villas et curatarias et quodlibet eorum et cum omnibus iuribus racionibus hominibus servis ancillis pascuis nemoribus aquis piscationibus venationibus et cum omnibus obventionibus et iurisdictione hominum castrorum et villarum et curatariarum et cum ipsis curatariis et ut hec omnia plenius observentur per comune Pisarum dicto comuni Ianue ut dictum est et pro cautela et securitate comunis Ianue ad hoc ut predicta omnia et singula que dicta sunt de turri predicta Pisanorum de Acchon muris edificiis et operibus destruendis terris rugis viis edificiis comunis Ianue et hominum Ianue restituendis ut dictum est et aliis ad predicta spectantibus et que dicta sunt de dictis castris quatuor de Logodorio tradendis et ponendis in potestate comunis Ianue per dictum comune Pisarum cum vacua possessione et aliis ad predicta pertinentibus ut dictum est ad terminum et terminos superius denotatos fiant et observentur per comune Pisarum dicto comuni Ianue in omnibus et per omnia ut dictum est dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine ex causis predictis promisit et convenit dicto sindico comunis Ianue stipulanti nomine dicti comunis Ianue deponere marcas viginti milia argenti sterlinorum quarum quelibet marcha computetur in libris quatuor Ianue et valeat libras quatuor ianuinorum in civitatibus infrascriptis in bonis securis et sufficientibus societatibus et personis dictarum civitatum de quibus videbitur comuni Ianue et in electione dicti comunis et ultra etiam libras viginti milia ianuinorum in civitate Ianue in bonis securis et sufficientibus societatibus et personis de quibus videbitur comuni Ianue et in voluntate et electione ipsius comunis Ianue et ipsa deposita fieri debent et debeant per dictum comune Pisarum ut dictum est cum publico instrumento et scriptura publica que quantitates debent stare et esse pro securitate comunis Ianue et hoc antequam carcerati Pisani qui detinentur in Ianua vel districtu relasentur qui carcerati Pisani licenter detineantur in Ianua et districtu quousque dicta deposita omnia facta fuerint per dictum comune Pisarum secundum quod dictum est et infra dicetur et quousque dictum comune Pisarum fecerit dactionem et tradictionem et quasi ut dictum est dicto comuni Ianue de dictis castro Castri de Kallaro villis locis iuribus et aliis superius denotatis de iudicatu Kalaritano et de Sassaro et de districtu et terra de Romagna et castro quod vocatur Monsdragonus secundum quod de predictis superius dictum est et quousque aliud castrum de quo inferius dicetur quod debet dari seu tradi pro securitate comunis Ianue et loco pingnoris et quousque quantitas illa fuerit deposita que debet deponi ut inferius dicetur et quousque obsides quadringenti de quibus inferius dicetur dati et consignati fuerint comuni Ianue et quousque alia quantitas pro facto Corsice fuerit soluta ut inferius dicetur quarum marcarum viginti millium predictarum debent deponi in Ianua marche decem milia que valeant libras quadraginta milia ianuinorum et semper salvis hiis que inferius dicentur in civitatibus infrascriptis videlicet in Papia et hominibus Papie libre quinque milia quingenta ianuinorum Ast et hominibus de Ast libre quinque milia quingenta ianuinorum Placentia et hominibus Placentie libre quinque milia octingente ianuinorum Lucha et hominibus Luche libre quinque milia octingente ianuinorum Pistorio et hominibus de Pistorio libre quinque milia octingente ianuinorum Senis et hominibus Senarum libre quinque milia octingente ianuinorum Florentia et hominibus Florentie libre quinque milia octocentum ianuinorum et alie marche decem milia que valeant eodem modo libras quadraginta milia ianuinorum que deposita marcharum viginti milium sive dicte quantitates pecunie ianuinorum debent et debeant stare ut dictum est pro securitate comunis Ianue et pro observandis omnibus et singulis supradictis pro quibus ipsa deposita fieri debent ut dictum est et quousque omnia et singula fuerint observata dicto comuni Ianue que ipsi comuni debent observari a dicto comuni Pisarum et dari solvi et restitui comuni Ianue vel sindico dicti comunis Ianue dicto nomine si predicta omnia et singula que dicta sunt de destructione dicte turris Pisanorum de Acchon muris et operibus destruendis rugis viis terris et edificiis restituendis comuni et hominibus Ianue in omnibus et per omnia ut dictum est infra terminum vel terminos superius super hoc appositum vel appositos non fuerint in totum et pro qualibet parte observata vel si in aliquo fuerit contrafactum vel in aliquo non observatum in quolibet ex dictis terminis vel si predicta quatuor castra de Lugodorio non fuerint tradita dicto comuni Ianue ad terminum ordinatum cum villis locis et aliis vel aliquod ex eis. Ita quod si predicta omnia et singula pro quibus dicta deposita fieri debent non fuerint observata dicto comuni Ianue in dictis terminis et quolibet eorum vel etiam in aliquo eorum non observaretur vel in aliquo contrafieret dicte marche viginti millia sive dictum valimentum ipsarum debeant pertinere ad dictum comune Ianue et lucro sive utilitati ipsius comunis cedere et in dictos casus et quemlibet ex dictis casibus dari solvi et restitui debeant comuni Ianue pro emendacione infra solucionem et satisfacionem dampnorum predictorum et ex causis ex quibus melius esse potest pro comuni Ianue et sine aliqua exceptione defensione vel obstaculo et nichilominus dictum comune Pisarum teneatur ad observationem predictorum et cuiuslibet ex predictis videlicet ad ipsam turrim Pisanorum  muros et opera destruendum vias terras rugas et edificia restituendum et dicta castra quatuor de Lugodorio tradendum dicto comuni Ianue et ad alia actendenda observanda et facienda in omnibus et per omnia ut supra dictum est. Et insuper dicte libre viginti millia ianuinorum etiam ultra alia supradicta cedant lucro et proprietati dicti comunis Ianue eodem modo infra solucionem dictorum dampnorum et ex causis sicut melius esse potest et ipse comuni Ianue dentur solvantur et restituantur sine aliqua exceptione defensione vel obstaculo silicet si dicta turris Pisanorum de Acchon infra dictum terminum vel terminos ut dictum est non fuerit destructa cum muris et operibus ut dictum est vel si dicta terra vie ruge et edificia de Acchon non fuerint restituta et alia omnia observata que in Acchon observari debent per comune Pisanum dicto comuni Ianue ut dictum est vel si aliquid eorum factum seu observatum non erit vel in aliquo contrafactum et nichilominus dictum comune Pisarum teneatur ad demolitionem dicte turris operum et murorum et ad omnia alia observanda ut supra dictum est. Si vero dictum comune Pisarum supradicta omnia pro quibus dicta deposita restitui debebunt comuni Pisarum salvis semper hiis que de ipsis depositis inferius dicentur. De predictis autem depositionibus fient et fieri debent publica instrumenta et scripture publice in quibus ipsi depositarii confiteantur promictant et se obligent solemniter versus comune Ianue sive eius sindicum eius nomine de ipsis quantitatibus restituendis dicto comuni Ianue in dictis casibus modis et formis in laude et voluntate comunis Ianue et cum penis ypothecis  renunciationibus et aliis cautelis et solemnitatibus ut superius dictum est super facto depositionis librarum quinquaginta milium et in voluntate sindici comunis Ianue. Acto in presenti conventione quod si aliqua ecclesia singularis domus religiosa vel monasterium habet aliquas terras vel possessiones suas privatas que non sint iurisdicionis seu que non pertineant ad iurisdictionem et que non sint castrum seu villa ex villis superius denotatis in dictis locis Sardinee et que non sint in castro Castri servos et ancillas et quas terras et possessiones dicta ecclesia domus religiosa seu monasterium habuerit et tenuerit in millesimo ducentesimo octuagesimo secundo et ante per annos plures tunc proximos et continuos quod comune Pisarum non teneatur de ipsis terris dictarum ecclesiarum  vel monasteriorum vel domorum religiosarum facere aliquam tradictionem comuni Ianue sed iura que habet comune Pisarum et singulares persone in predictis vel aliqua ex predictis nichilominus pertineant ad comune Ianue et ei cessa intelligantur et ex nunc cedit dictus sindicus comunis Pisarum ut supra dicto sindico comunis Ianue et ipsas terras et possessiones atque iura relinquit comune Pisarum dicto comuni Ianue promictens dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine et ex causis predictis dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti quod comune Pisarum faciet et curabit ita et sic quod quelibet persona habens causam a dicto comuni Pisarum et quelibet persona de Pisis et districtus et quicumque alius qui pro Pisano haberetur vel teneretur ac habens causam ab eis vel aliquo eorum iura que haberent in predictis cedent comuni Ianue quandocumque per comune Ianue fuerit requisitum infra terminum prout inferius dicetur a die requisitionis. Salvo semper a predictis non obstantibus supradictis quod comune Pisarum non teneatur tradere pleno iure comuni Ianue ecclesiam sancte Marie que est in ipso castro Kalari et domos ipsius ecclesie seu eius archiepiscopatus et canonicorum que sunt circa dictam ecclesiam pro habitationibus archiepiscopi et clericorum dicte ecclesie teneatur tamen nichilominus dictum comune Pisarum ad tradendam possessionem expeditam dicto comuni Ianue ipsarum (20). Acto etiam in predictis quod per comune Pisarum vel alium Pisanum vel districtualem vel qui pro Pisano habeatur vel teneatur vel per aliquem habentem causam ab eis vel aliquo eorum vel per aliquam aliam personam collegium vel universitatem nullum fiet devetum interdictum prohibitio vel aliquod gravamen dacita seu exactio fiet vel imponetur quocumque nomine censeretur quin omnes et singuli homines civitatis Ianue et districtus et qui pro Ianuense distringantur vel appellarentur et quicumque factores eorum quicumque sive servitores et familiares undecumque sint Sardi etiam et quicumque alii habitatores Sardinee libere et secure sine aliquo gravamine impedimento vel impositione vel alia dacita possint ire et redire morari et stare cum mercationibus pecuniis victualibus et aliis quibuscumque rebus et sine ad eorum liberam voluntatem ad terras et villas quas tenent vel pro tempore tenuerint in iudicatu Kalaritano comune Pisarum vel alii Pisani districtuales seu cives Pisarum vel qui pro Pisanis habentur distringerentur seu appellarentur vel quin predicti omnes et singuli et quilibet eorum possint deferre et deferri facere quascumque mercationes et vitualia de dictis locis et per ipsa loca ad castrum Castri et ad alias terras et loca comunis et hominum Ianue vel que tenerentur vel tenebuntur pro comuni Ianue vel per aliquem Ianuensem et ad quecumque alia loca vel quin possint predicti omnes et singuli in ipsis terris Pisanorum predictorum vendere emere mercari et negociari libere et sine aliqua impositione vel gravamine que ipsi persone vel rebus imponeretur vel imposita esset vel persone cui venderetur vel a qua emeretur vel cum qua contraheretur vel contrahi vellet seu aliquod commercium iniri et in dictis locis dicti Ianuenses et qui pro Ianuense haberentur et factores eorum et alii ut dictum est in personis et rebus benigne tractentur. Salvo quod ipsi Ianuenses vel factores eorum propterea non intelligantur intrare posse castra Pisanorum que essent in iudicatu Kalaritano videlicet domignona ipsorum castrorum que consueverunt custodiri per Turresannos et cornu sed per villas ipsorum castrorum et burgos et terras possint intrare hospitari stare et exire ut supra dictum est et tam sani quam naufragi cum rebus ad voluntatem eorum et ita teneatur comune Pisarum facere et curare quod predicta omnia et singula observentur ut supra. Promisit etiam idem sindicus comunis Pisarum dicto sindico comunis Ianue ut supra ex dictis causis pro bono pacis et concordie et ut evitetur omnis materia dissensionis facere et curare quod comune Pisarum vel habens causam ab eo vel alii Pisani vel qui pro Pisanis habeantur vel habentes causam ab eis vel aliquis ex predictis se (non?) intromittent de iure vel de facto modo aliquo imperpetuum de dicto castro Castri vel aliis villis et terris supradictis vel de Sassaro vel de aliis locis et castris vel aliis supradictis que debent comuni Ianue tradi seu dari restitui vel dimitti ut dictum est vel aliquo eorum vel de castris villis et terris quas tenent marchiones Malaspine vel nobiles de Auria vel de Corsicha immo ipsum castrum Castri et omnia et singula supradicta castra loca et villas terras et iurisdictiones et curatarias homines Corsicam et quelibet loca et iura Corsiche et alia predicta in pace et sine aliqua molestia dimittere perpetuo comuni Ianue et dictis marchionibus et nobilibus de Auria terras eorum et cuiuslibet eorum nec aliqua iura in perpetuum modo aliquo acquirent in predictis vel aliquo predictorum aliquo modo nec dabunt dictum comune Pisarum vel homines Pisarum vel quivis Pisanus vel qui pro Pisano habeatur vel teneatur auxilium consilium vel favorem vel receptaculum publice vel occulte alicui se intromittenti vel intromittere volenti vel ius aliquod acquirere volenti in predictis vel aliquo predictorum aliquo modo nec aliquid aliud fiet per comune Pisarum vel habentem causam ab eo vel per Pisanos seu aliquem Pisanum districtualem vel alium qui pro Pisano habeatur vel distringatur quominus comune Ianue per se et suos stet et perseveret perpetuo in pacifica et quieta possessione et quasi ac detentatione omnium predictorum vel quominus hec omnia habeat et teneat dictum comune Ianue pleno iure et dominio vel quominus predicti marchiones et nobiles de Auria teneant et possideant dicta castra loca et possessiones eorum ut supra et ita faciet et curabit dictum comune Pisarum quod predicta observentur et observabuntur dicto comuni Ianue et dictis marchionibus et nobilibus de Auria. Et ultra predicta pro securitate maiori dicti comunis Ianue et ex causis predictis promisit dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti quod comune Pisarum faciet et curabit quod Pisani et quicumque burgenses castri Castri de Kalaro et quicumque habentes causam ab eis dimittent habitationes domos terras et possessiones cum cisternis et puteis sanis et integris quas ipsi habent vel haberent in dicto castro Castri et eius territorio et iura eorum dicto comuni Ianue nec in eis de cetero habitare possint vel debeant vel in eis aliquid habere sine expressa licentia et voluntate comunis Ianue nec in villis et terris que tradi debent comuni Ianue ut supra et ita debet facere et curare dictum comune Pisarum quod predicta observentur comuni Ianue. Item promisit dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti et ex causis predictis quod si aliqua venditio donatio permutatio vel alienatio aliqua facta reperiretur de aliquibus terris et possessionibus vel aliqua earum sitis in dictis locis vel aliquibus iuribus ipsarum terrarum vel possessionum in aliquam ecclesiam vel personam ecclesiasticam collegium vel universitatem seu in aliquam personam que facta fuisset a millesimo ducentesimo octuagesimo secundo citra quod ipsa tali alienatione non obstante que presumatur etiam in fraudem et lesionem comunis Ianue facta fuisse comune Pisarum et singulares persone ipsas possessiones terras loca et iura tradent cedent et dabunt cedi tradi et dari facient comuni Ianue pleno iure et sic facient quod in comune Ianue pleno iure deveniant et hec ut fiant et observentur teneatur comune Pisanum comuni Ianue facere et curare. Adhuc etiam promisit ex causis predictis dictus sindicus comunis Pisarum dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti quod comune Pisarum faciet et curabit quod quelibet persona civis seu districtualis Pisarum seu que appelletur vel dicatur Pisanus aut Pisana de qua videretur comuni Ianue et etiam tam ipsum comune Pisarum quam quelibet alia persona collegium vel universitas que haberet causam a comuni Pisarum vel a qualibet alia singulari persona de Pisis seu districtuali vel qui pro Pisano haberetur quandocumque comune Pisarum seu potestas vel rector comunis Pisarum fuerit requisitum seu requisitus infra menses sex a die requisitionis et eciam iudex Galuriensis comes Facius comes Rainerius comes Ugolinus et si quis ex eis non superesset successores illius et eorum qui non superessent et heredes quondam comitis Anselmi ab odie usque ad menses decem octo et quilibet habens causam ab eis et quolibet eorum eodem modo ab odie usque ad menses decem octo cedent et mandabunt comuni Ianue vel alie legitime persone pro eo omnia iura realia et personalia que ad eos pertinerent vel spectarent vel pertinere possent in dicto castro Castri in dicta terra de Sassari in dictis terris villis et castris locis iuribus et iurisdictionibus et in dicto iudicatu Turritano sive Logodorio portubus et quolibet ex predictis superius denotatis et eorum et cuiuslibet eorum occasione et in eorum et cuiuslibet eorum obventionibus et hoc cum publico instrumento inde conficiendo in laude sapientis comunis Ianue et quod ipsas cessiones habebunt et tenebunt ratas et firmas et contra non venient et ita teneatur facere et curare dictum comune Pisarum quod predicta observentur dicto comuni Ianue (21). Item quod dictum comune Pisarum faciet et curabit si comune Ianue voluerit quod aliquis seu aliqui ex carceratis qui sunt in Ianua iura sua cedant in predictis ut de aliis Pisanis supra dictum est quod ille Pisanus vel illi  ex dictis carceratis de quo vel quibus comune Ianue voluerit cedent dicto comuni Ianue omnia iura sua que haberent vel habere dicerentur in predictis ut dictum est de cessione facienda per Pisanos sic quod ille carceratus vel illi debeant antequam recedant de Ianua cedere iura sua predicta que habent vel haberent seu habere dicerentur in predictis dicto comuni Ianue et nichilominus postquam fuerint a carceribus liberati teneantur et debeant cessionem iterato facere in predictis et primo factam ratificare infra menses sex a die denuntiationis facte ut superius dictum est semper acto quod ille qui noluerit facere dictam cessionem ut supra noon debeat relassari quousque cessio facta fuerit sed alii propterea non impediantur quin relassentur secundum quod inferius dicetur. Convenit etiam idem sindicus comunis Pisarum et ex causis predictis promisit dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti quod comune Pisarum faciet et curabit infra annos tres quod iudex Arboree et eius successor et quilibet habens causam ab eo infra dictum terminum cedat et mandabit comuni Ianue vel alie legiptime persone pro eo omnia iura eidem iudici et cuilibet habenti causam ab eo competentia et que competere possent ipsi iudici et eius successori et cuicumque habenti causam ab eo tam in villa de Sassaro castris villis terris et territoriis suprascriptis et omnibus locis et iurisdictionibus earum et quolibet eorum et specialiter in castris quatuor superius nominatis et in toto districtu et territorio de Logodorio et de iudicatu Turritano servis et ancillis pascuis et nemoribus aquis piscationibus et omnibus quibuscumque iuribus et aliis quibuscumque obventionibus et etiam in castro Castri et aliis villis et terris que dari debent comuni Ianue ut dictum est et ipsas cessiones habebunt ratas et firmas et contra non facient et hec faciet cum publico instrumento in laude sapientis comunis Ianue. Si tamen iudex predictus dictam cessionem non faceret infra dictum terminum ut dictum est propterea non fiat preiudicium comuni Pisarum in dicto deposito marcharum viginti millium de quibus superius dictum est nec in deposito librarum viginti millium que debent deponi pro facto de Achon nec obsides qui darentur propterea impediri possent comune tamen Pisarum nichilominus teneatur facere et curare quod dicta cessio fiat ut dictum est et obligatum inde remaneat ad illam cessionem fieri faciendam infra aliud triennium dicto triennio primo elapso sub aliis penis et promissionibus inferius appositis. Insuper nichilominus si dictus iudex vel eius successor et quilibet habens causam ab eo infra dictum tempus dicti primi triennii sive ab hodie infra annos tres non mandaret et cederet dicta iura dicto comuni Ianue ut dictum est comune Pisarum ultra predicta pro bono pacis et concordie predicte et ex causis supradictis faciet et facere teneatur devetum generale sub penis certis gravibus et magnis et sub penis amissionis rerum et prohibere ne aliquis Pisanus vel districtualis ad terram vel terras iudicis predicti vel eius successoris seu habentis causam ab eo vel quam ipse iudex teneat vel eius successor vel causam habens ab eo accedat vel ad terram que sit de eorum vel in eorum forcia et quod aliquas res vel merces de Pisis vel districtu vel aliunde ad ipsas terras non deferant vel mittant vel de ipsis terris adducant seu deferant vel extrahant seu adduci faciant seu per aliquam personam quecumque sit adducentur vel portabuntur de Pisis vel districtu nec deferantur ad ipsa loca dicti iudicis vel eius successoris vel habentis causam ab eo vel ad loca eorum forcie vel de ipsis locis deferant Pisas vel in districtum et penas impositas dictum comune Pisarum exiget et exactas tenebit cum effectu et res que caderent in commissum nec de ipsis faciet aliquas restituciones alieni et faciet etiam et curabit dictum comune Pisarum quod omnes pisani et qui pro pisanis appellentur seu qui pisani dicantur vel qui pro pisani distringantur recedent de dictis terris et forciis eorumdem iudicis et eius successoris et causam ab eo habentis nec in eis vel aliqua earum redibunt vel morentur quousque predicta fuerint observata dicto comuni Ianue nec ipsos processus revocabit dictum comune Pisarum. Item ex causis predictis pro bono pacis et concordie dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine ultra predicta promisit dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti quod comune Pisarum faciet et curabit quod postaquam comuni Ianue tradita fuerint dictum castrum Castri de Kalaro et villa de Sassari sive alterum dictorum locorum comune Pisarum iudex Arboree comes Ugolinus comes Facius comes Rainerius eius frater iudex Galuriensis heres quondam comitis Anselmi vel aliquis ex predictis seu successores eorum vel alicuius eorum seu aliquis pisanus vel qui pro pisano distringeretur vel pisanus appelletur vel aliquis habens causam ab aliquo predictorum vel demum aliquis habens terram seu iurisdictionem in Sardinea qui pisanus sit vel de districtu vel qui pisanus appellaretur vel distringeretur non se intromittent ipsi vel aliquis eorum de aliquibus ex predictis que comune Ianue habere debet occasione presentis conventionis postquam comune Ianue ipsa habuerit nec aliquid ibi acquirent nec impedient comune vel homines Ianue vel eis impedimentum aliquod prestabunt in aliquo dictorum locorum nec guerram offensionem aut dampnum facient vel inferent ipsi vel aliquis eorum vel etiam quivis alius qui receptetur vel moretur in aliqua terra seu loco que seu qui teneatur seu distringatur in Sardinea per comune Pisarum vel per aliquem de predictis comitibus seu iudice vel per aliquem qui pisanus appellaretur seu pro pisano distringatur vel qui a predictis omnibus vel aliquo predictorum causam habeat in aliqua terra seu loco de Sardinea comuni vel hominibus Ianue in aliquo dictorum locorum nec in aliquo loco vel terra quem vel quam comune Ianue vel aliquis civis vel districtualis haberet in Sardinea et si in aliquo de predictis contrafieret faciet et curabit ita quod guerra et offensio quelibet cessabit infra quatuor menses a die denunciationis facte comuni Pisarum seu potestati vel rectori comunis Pisarum qui ibi pro tempore fuerint et ab inde usque ad alios quatuor menses sequentes dictum comune Pisarum restituet et emendabit dicto comuni Ianue sive cuilibet dampnum passo vel cui res ablate fuissent seu offensio facta sive dicto sindico comunis Ianue recipienti nomine dicti comunis et illorum qui passi essent dampnum seu quibus facta esset offensio gravamen dampnum datum seu factum et res abblatas restituet. E converso dictus sindicus comunis Ianue dicto nomine promictit dicto sindico comunis Pisarum dicto nomine stipulanti quod comune Ianue vel homines Ianue postquam habuerit dicta castra et loca que tradi debent seu dimitti vel dari comuni Ianue ut dictum est nullam guerram offensionem aut dampnum facient vel inferent comuni vel hominibus Pisarum in Sardinea scilicet in aliqua terra dicti comunis Pisarum vel dictorum civium Pisanorum quam habitent in Sardinea vel fieri permittent per aliquam vel aliquos qui morarentur in aliquo loco ex hiis que ex forma presentis tractatus seu conventionis tradi debent comuni Ianue per comune Pisarum. Et si in aliquo de predictis contrafieret comune Ianue faciet et curabit ita quod guerra et offensio quelibet cessabit infra quatuor menses a die denunciationis facte comuni Ianue seu potestati capitaneo vel rectori comunis Ianue qui ibi pro tempore fuerint et ab inde usque ad alios quatuor menses sequentes restituetur et emendabitur comuni Pisarum seu cuilibet dampnum passo sive dicto sindico comunis Pisarum recipienti nomine dicti comunis et illorum qui passi essent dampnum vel quibus res essent ablate et restituctio fiel de ablatis. Ordinatum quoque est inter dictos sindicos dictis nominibus pro bono pacis et concordie solemni pacto et promissione intervenientibus quod dictum comune Pisarum debeat facere et curare ita et sic quod  per dictum comune Pisarum vel iudicem Arboree vel per aliquem civem vel districtualem Pisarum vel per aliquem qui pro Pisano habeatur vel distringatur vel appelletur dicta loca vel castra que tradi debent seu concedi vel dimicti seu dari ut dictum est dicto comuni Ianue vel alia castra que haberent comune Ianue vel homines Ianue vel aliquis Ianuensis in Sardinea vel Corsicha vel aliquid ex eis que haberent in Sardinea vel Corsicha non debeant obsides capi vel auferri comuni vel hominibus Ianue vel aliis Ianuensibus et si hoc non curaretur per dictum comune Pisarum ut dictum est dictum comune Pisarum videatur et intelligatur fregisse pacem dicto comuni Ianue et contra pacem et ea que promissa et conventata sunt fecisse non tamen per predicta in aliquo derogetur promissis et conventatis per dictum sindicum comunis Pisarum dicto sindico comunis Ianue sed nichilominus dictum comune Pisarum teneatur ad observationem predictorum per omnia ut superius dictum est et hoc quod dictum est de pace fracta intelligatur pro hiis que in presenti capitulo seu articulo continentur locum habere postquam carcerati pisani qui essent in Ianua fuerint relassati. Versa vice dictum comune Ianue teneatur postquam carcerati fuerint relasati facere et curare ita et sic quod per dictum comune Ianue vel aliquem civem vel districtualem Ianue vel per aliquem qui pro Ianuense haberetur vel distringeretur vel appellaretur loca comunis Pisarum vel hominum Pisarum que haberent in Sardinea non obsidentur capientur vel auferentur comuni Pisarum vel hominibus Pisarum et si hoc non curaretur per dictum comune Ianue ut dictum est dictum comune Ianue videatur et intelligatur fregisse pacem dicto comuni Pisarum et contra pacem et ea que promissa sunt et conventata fecisse non tamen per predicta in aliquo derogetur promissis et conventatis per dictum sindicum comunis Ianue dicto sindico comunis Pisarum et nichilominus dictum comune Ianue teneatur ad observationem predictorum per omnia ut superius dictum est. Et hoc quod dictum est de pace fracta intelligatur pro hiis que in presenti articulo sive capitulo continentur locum habere postquam carcerati pisani relacsati fuerint salvis semper a predictis quod si contingeret dampna dari vel offensiones fieri per comune Pisarum iudicem Alboree vel aliquem pisanum vel districtualem vel alium qui pro pisano haberetur marchionibus Malaspine vel nobilibus de Auria pro rebus que eis auferentur vel dampnis illatis ut supra comune Pisarum non teneatur dicto comuni Ianue nec per hoc videatur ipsum comune Pisarum fecisse contra pacem vel ea que conventata sunt. Et e converso comune Ianue non teneatur dicto comuni Pisarum pro rebus ablatis vel dampnis datis vel offensionibus factis per ipsos marchiones vel nobiles de Auria eisdem comuni Pisarum civibus vel districtualibus vel iudici Alboree nec per hoc videatur ipsum comune Ianue fecisse in aliquo contra pacem vel ea que conventata sunt sed ut debeant ipse offensiones cessare inter predictos et ad hoc ut cessent offensiones et dampna teneatur comune Pisarum ita facere et curare quod quilibet civis pisanus seu qui pro Pisano distringatur vel pro pisano appelletur et qui habet vel per tempora habuerit terram in Sardinea interponat caucionem ydoneam infra annum unum proximum a die requisitionis versus nobiles Malaspine et de Auria de ipsis offensionibus non faciendis vel dampnis non inferendis per ipsos pisanos seu qui pro pisanis distringantur vel qui pisani appellentur dictis nobilibus Malaspine et de Auria vel aliquibus ipsorum si dicti nobiles Malaspine et de Auria similem caucionem interponere voluerint et illi seu illis ex eis qui ipsas interponere voluerint de dampnis non inferendis seu offensionibus non faciendis ipsis civibus pisanis seu qui pro pisanis distringantur vel qui pisani appellentur a quibus ipse cautiones prestite fuerint et non aliter. Et eodem modo dictum comune Pisarum teneatur interponere cautionem idoneam versus nobiles Malaspine et de Auria de ipsis offensionibus non faciendis vel dampnis non inferendis dictis nobilibus Malaspine et de Auria vel aliquibus ipsorum si dicti nobiles Malaspine et de Auria similem cautionem interponere voluerint de dampnis non inferendis seu offensionibus non faciendis ipsi comuni Pisarum et non aliter. Acto etiam per pactum incontinenti appositum ex causis predictis quod per comune Pisarum vel alium seu alios pro ipso comuni vel per alium pisanum seu districtualem vel qui pro pisano habeatur seu distringatur aliqui homines de dictis terris castris villis vel locis supradictis que tradi debent seu dari vel dimitti dicto comuni Ianue vel ad ipsum comune Ianue pertinere ut supra in aliquibus terris que tenerentur per comune Pisarum vel alium pisanum vel qui pisanus appellaretur vel distringeretur in Sardinea non receptentur vel recipientur scienter in Sardinea absque voluntate comunis Ianue salvo quod comune Pisarum non teneatur de eo quod iudex Arboree ipsos homines reciperet vel receptaret excepto si iudex predictus receptaret vel reciperet eos postquam venisset ipse iudex ad mandatum comunis Pisarum vel si fecisset reconciliationem cum comuni Pisarum in quo casu comune Pisarum etiam pro facto dicti iudicis Arboree de predictis sive de dicta receptatione non facienda teneatur racione dicte receptationis et tali etiam modo quod dictum comune Pisarum postquam dictus iudex reconciliaretur dicto comuni Pisarum faciat quod homines receptati non receptentur nec morentur in dictis terris vel locis amplius. Salvis tamen semper nichilominus aliis articulis superius denotatis sive conventatis ut supra quibus per predicta in aliquo non derogetur. Et e converso comune Ianue non debeat receptare seu recipere ad standum in Sardinea in terris supradictis aliquos de terris pisanorum de Sardinea scienter contra voluntatem comunis Pisarum. Semper salvo quod per predicta comune Pisarum non intelligatur esse obligatum quod non deberet recipere vel receptare homines et personas de Kalaro qui vel que debent deserere et dimittere habitationes dicti castri Castri ut dictum est dum tamen ipsi et ipse non offendant comuni vel hominibus Ianue. Item ex causis supradictis promisit dictus sindicus comunis Pisarum dicto sindico comunis Ianue ut supra quod de cetero comune Pisarum vel aliquis pisanus vel qui pro pisano appellaretur teneretur vel distringatur non acquiret iura aliqua in insula Corsice vel aliqua parte ipsius vel in aliquibus castris locis hominibus iurisdictionibus in dicta insula nec de ea vel ipsis vel aliqua parte ipsius se intromittent de iure vel de facto nec alicui se intromittenti de iure vel de facto opem vel consilium dabit vel dari faciet publice vel occulte imo si aliquis pisanus haberet etiam aliquas terras possessiones iurisdictionem vel aliqua alia iura quecumque sint comune Pisarum se non intromittet de ipsis. Et ex causis predictis et infra restauracionem predictorum dampnorum de quibus dictum est dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine promittit dicto sindico comunis Ianue dicto nomine stipulanti quod dictum comune Pisarum procurabit iuxta posse quod iudex Cinerche vel successor suus si ipse non viveret veniet ad mandata et subiectionem comunis Ianue faciendo mandatum et voluntatem comunis Ianue et totam terram suam villas et castra atque loca cum iuribus et hominibus ipsorum castrorum et locorum et aliam terram loca et castra quam et que tenet vel quam et que tenuit a millesimo octuagesimo secundo citra cum hominibus eorum dabit concedet atque relinquet et tradet comuni Ianue et in potestatem et virtutem dicti comunis Ianue ponet cum vacua possessione ipsorum et specialiter terram loca atque castra infrascripta cum hominibus ipsorum castrorum et locorum videlicet Castrum novum Castrum Talle Castrum Concundole Castrum Ystrie Castrum Ornani Castrum Roche Castrum Besegini Castrum Cauri Castrum Cinerche et omnes alias villas loca et castra que et quas tenuit dictus iudex a dicto tempore citra cum hominibus ipsorum castrorum et locorum et predicta etiam denuntiabit et denuntiari faciet dictum comune Pisarum dicto iudici usque menses quatuor proximos ut dictus iudex vel successor suus veniat ad mandata comunis Ianue et faciat et observet ut supra. Et si predicta non fecerit et observaverit dictus iudex vel eius successor seu si non veniret ad mandata et subiectionem comunis Ianue et nisi dederit et observaverit ut supra et infra dictum terminum quatuor mensium computandorum ab odierna die debeat et teneatur comune Pisarum tunc presentialiter ipsum iudicem eius filios et liberos et uxores eorum homines et sequaces suos et successores eorum si non viverent bannire et forestare et pro inimicis habere et tenere ipsum iudicem filios successores homines et sequaces eorum et eos offendere et capere in personis et rebus et captos detinere tamquam inimicos et rebelles et hoc fieri debeat et observari per comune Pisarum ad hoc ut dictus iudex veniat ad mandatum et subiectionem comunis Ianue et quosque venerit et fecerit mandata comunis Ianue cum effectu et facere devetum ne alique persone accedant ad terras quas teneret vel merces illuc deferant vel exhinde extrahant et hoc sub penis gravissimis et aliis ut dictum est in simili facto contra iudicem Arboree. Semper etiam teneatur comune Pisarum habere dictum iudicem et successores suos et alios supradictos pro inimicis et rebellibus et eos non receptare si dictus iudex vel eius successor aliquo tempore essent rebelles vel inimici comunis Ianue in Corsicha vel ibi facerent guerram seu impedimentum comuni Ianue. Et insuper ex causis predictis et ad hoc ut comune Ianue recuperare valeat castra villas loca iurisdictiones et homines terre Corsiche que et quas dictus iudex tenet seu tenuit ut dictum est si dictus iudex tenet seu tenuit ut dictum est si dictus iudex vel eius successor non venerit infra dictum tempus quatuor mensium ad mandata et subiectionem comunis Ianue et castra villas loca et terras supradictas cum hominibus ipsorum castrorum locorum et villarum et omnes alias villas terras loca et castra que et quas tenet seu tenuit dictus iudex a dicto tempore citra cum hominibus eorum ut dictum est comune Ianue non habuerit in sua fortia et virtute sive si comune Ianue infra dictum tempus quatuor mensium non habuerit in sua fortia et virtute castra loca villas terras supradictas et homines ipsorum castrorum villarum et terrarum et omnes alias villas terras et castra ut proxime dictum est in totum comune Pisarum ex causis predictis infra dictum tempus quatuor mensium dabit et solvet dicto comuni Ianue tantam quantitatem pecunie quanta essent sive ascenderent solidi si in stipendia ducentorum militum et octigentorum peditum pro tribus mensibus seu pro soluctione trium mensium ad raccionem seu computationem de libris septem ianuinorum pro quolibet milite in mense et de solidis quadraginta Ianue pro quolibet pedite in mense que quantitates sint pro recuperatione ipsarum terrarum. Et si comune Ianue dictam totam terram de Corsicha scilicet dictas terras loca et castra cum hominibus eorum que et quas habet et tenet dictus iudex seu tenuit et sive de quibus superius dictum est tam generaliter quam specialiter non habuerit vel recuperaverit dictum comune Ianue in dictam formam ut supra infra dictum tempus dictorum trium mensium promisit dictus sindicus comunis Pisarum ut supra finitis dictis tribus mensibus iterum alios solidos dare et solvere comuni Ianue pro aliis tribus mensibus de quibus voluerit comune Ianue pro dictis militibus et peditibus vel aliis qui essent in tanto numero ad supradictam raccionem sive tantam quantitatem in quantam ascenderent pro dictis aliis tribus mensibus solidi ducentorum militum et octingentorum peditum ad dictam raccionem. Ita quod comune Pisarum non teneatur solvere ultra predictos solidos dictorum sex mensium pro dictis militibus et peditibus in dicto anno ex causa predicta et incipiat annus predictus a die qua ipsi milites et pedites moventur de civitate Ianue causa ascendendi in dictam insulam Corsiche et quando ascendant in dictam insulam Corsiche hoc sit in voluntate et arbitrio comunis Ianue. Finito vero dicto anno si dictus iudex non venerit ad mandata et subiectionem comunis Ianue et castra terras et villas supradictas comune Ianue non habuerit cum hominibus eorum ut dictum est teneatur et debeat comune Pisarum dare et solvere dicto comuni Ianue ab inde in antea annuatim pro toto anno tantam quantitatem pecunie quantam ascenderent solidi sive stipendia pro militibus quinquaginta et peditibus ducentis ad raccionem et computationem predictam sive solidos pro militibus quinquaginta et peditibus ducentis ad supradictam raccionem et hoc annuatim pro toto unoquoque anno quousque comune Ianue omnia dicta castra villas et terras de quibus superius dictum est habuerit et recuperaverit in sua fortia et virtute in totum. Et intelligatur comune Ianue in sua fortia et virtute habuisse illud castrum vel castra si illud castrum vel castra vel villa fuerint in virtutem et potestatem comunis Ianue vel alterius pro comuni qui de ipso et ipsis faceret et faciat mandatum comunis Ianue sed propterea comune Pisarum minus non teneatur in totum ad prestacionem dictorum soldorum nisi omnia supradicta habuerit comune Ianue in sua potestate et virtute licet aliquod vel aliqua habuerit. Et pro securitate et cautela comunis Ianue et ut predicta observentur per comune Pisarum dicto comuni Ianue ut dictum est intelligantur esse et sint deposite per comune Pisarum libre viginti quinque milia ianuinorum ex illis libris quinquaginta milibus Ianue que deponi debent pro quibusdam causis superius denotatis ut dictum est non recedendo per predicta a dicto deposito librarum quinquaginta milium vel  a causa seu causis ex qua ipse libre quinquaginta milia deponentur sed tunc tantum sint dicte libre viginti quinque milia pro dicta securitate dictorum solidorum pro dictis militibus et peditibus scilicet in eo casu quo essent observata illa ipsi comuni Ianue pro quibus ipse libre quinquaginta milia deponentur scilicet eo casu quo ipse libre quinquaginta milia deberent pertinere ad comune Pisarum propter observata per ipsum comune Pisarum cedant et transeant in causam presentem pro securitate comunis Ianue et remaneant ipse libre viginti quinque milia in deposito ut in eis et de eis possit comune Ianue ad voluntatem suam comodius habere solucionem pro solidis predictis pro facto Corsiche sed nichilominus comune Pisarum teneatur ad ipsos solidos et stipendia solvenda ut dictum est et stent dicte libre viginti quinque milia in deposito pro observandis predictis que libre vigintiquinque milia in dictum casum pertineant ad comune Ianue ad voluntatem ipius comunis pro ea quantitate usque  ad quam dictum comune Pisarum deberet solvere stipendia sive solidos dicto comuni Ianue pro facto Corsiche scilicet pro temporibus sequentibus primos duos terminos mensium trium et eidem comuni Ianue dentur et solvantur pro restitucione et infra solucionem predictorum dampnorum comunis Ianue et ex causis ex quibus melius esse potest pro dicto comuni Ianue. Alie vero libre viginti quinque milia ex dicta summa dictarum librarum quinquaginta milium in eo casu quo fuissent observata capitula pacta et conventiones pro quibus dicte libre quinquaginta milia deponentur transferantur et remaneant in deposito pro securitate comunis Ianue occasione cessionum iurium que fieri debent dicto comuni Ianue a iudice Galuriensi comite Ugolino comite Facio et eius fratre et ab aliis personis superius expresse nominatis et habentibus causam ab eis vel aliquo eorum secundum quod in presenti conventione convenit de fieri faciendo cessiones predictas dicto comuni Ianue et in dictum casum si dicte cessiones non fierent ut dictum est dicte libre viginti quinque milia pertineant et restituantur dicto comuni Ianue ex causis predictis et nichilominus dictum comune Pisarum teneatur ad observationem predictorum et de predictis depositarii debeant obligari condempnari et instrumenta et alia fieri prout dictum est in aliis depositis et ita debeant fieri et contineri in depositionibus que fient excepto tamen a predictis quod dicte libre viginti quinque milia non teneantur pro cessione fieri facienda per iudicem Arboree. Item acto quod dicte quantitates que solvi debebunt a dicto comuni Pisarum dicto comuni Ianue pro dictis solidis et stipendiis debeant converti solummodo in ipsis solidis et stipendiis pro facto Corsiche et non in aliam causam. Fuit etiam ordinatum pro bono pacis inter dictas partes dictis nominibus ut dictum est quod castrum insule planose et tota ipsa insula planose remanere debeant deserta nec rehedificari laborari vel habitari possint in perpetuum per aliquem nec terra ibi laborari vel teneri et quod comune et homines Pisarum vel aliquis pisanus vel alia persona non debeant eam rehedificare vel habitare in perpetuum nec permittet dictum comune Pisarum per aliquam personam ipsam insulam vel castrum vel edificia rehedificari vel habitari vel laborari et comune Pisarum nichilominus teneatur facere et curare quod dictus locus totus de planosa remanebit desertus et inhabitatus et quod aliquis non habitabit nec rehedificabit castrum vel locum predictum ullo tempore. Ad maiorem etiam cautelam pro pace servanda inter dicta comunia et homines dictarum civitatum et districtus dictum comune Pisarum debet Ianuam destinare pro securitate comunis Ianue obsides quadringentos pisanos bonos et idoneos et de melioribus et ditioribus ex propinquis carceratorum Pisanorum qui in Ianua detinentur secundum quod dominis capitaneis et consilio comunis Ianue videbitur et quos dicti domini capitanei et consilium dixerint voluerint ordinaverint seu arbitrabuntur qui obsides veniant ad civitatem Ianue in forciam et bailiam comunis Ianue et per ipsum comune Ianue teneri et custodiri possint ad expensas dictorum obsidum vel comunis Pisarum et qui obsides debeant comuni Ianue consignari antequam carcerati quadringenti de quibus infra dicetur recedere possint de Ianua. Qui obsides stare debent in Ianua ut inferius dicetur pro securitate comunis Ianue et observandis hiis que observari debebunt per comune Pisarum et stare debent quousque fuerint observata que observari debebunt prout inferius dicetur. Acto tamen quod licet quadringenti obsides debeant dari ut dictum est tamen dicti carcerati non possint vel debeant agravari pro dando ultra unum obsidem pro quolibet dari tamen debent dicti obsides quadringenti usque in dictum numerum quadringentorum et non ultra et sufficiat dari obsides qui sint ad minus annorum duodecim completorum pro quolibet sic quod dicti obsides et quilibet ex eis sint et esse debeant maiores annis duodecim et taliter quod dicti obsides nichilominus sint boni ut dictum est et convenientes et tam in sanitate et bonitate quam alia conditione et hoc in arbitrio dictorum capitanei et consilii Ianue et eorum arbitrio stetur super predictis ita quod eorum arbitrium reduci non possit vel peti quod reducatur ad arbitrium boni viri et qui obsides non possint mutari vel renovari nisi esset de voluntate dominorum capitanei et duarum partium consilii maioris  comunis Ianue et illi qui fuerint subrogati seu subrogari debebunt ut dictum est sint boni et idonei et eque condictionis et in ea forma et conditione sint illi in quorum loco subrogabuntur et hoc in arbitrio dictorum dominorum capitanei et consilii maioris comunis Ianue ut dictum est et semel in anno tantum. Salvo tamen quod si comune Pisarum non mitteret dictos quadringentos obsides in totum pro illis quadringentis carceratis qui elegentur pro dando obsides et qui remanere debent ut infra dicetur quod illi carcerati pro quibus obsides non darentur vel consignarentur comuni Ianue retineantur quousque dederint alii vero carcerati pro quibus darentur et consignarentur obsides comuni Ianue relassentur libere et expedite in casu in quo carcerati sunt relassandi. Dictum etiam comune Pisarum pro securitate et pingnore comunis Ianue ultra dictos obsides quadringentos et ultra ea que dicta sunt tradet et ponet in potestate et forcia comunis Ianue castrum quod est in insula de Lerba tenendum pro pingnore et securitate comunis Ianue quod quidem castrum debet teneri et custodiri ad voluntatem comunis Ianue et per ipsum comune Ianue muniri bene et decenter et sufficienter ad expensas comunis Pisarum ad voluntatem dominorum capitanei et consiliariorum comunis Ianue dum tamen reditus ipsius castri et insule et iurisdictio ipsius pertineat ad comune Pisarum ipsis pisanis observantibus pacem et conventionem presentem ipsas tamen expensas dicti castri pro dictis munitionibus faciendis teneatur solvere comune Pisarum comuni Ianue in principio temporis de quatuor in quatuor mensibus et computentur tempora ipsius castri ad serviendum etiam tempora illa quibus ipsi servientes moverint de Ianua sive ex quo de Ianua moverint quousque Ianuam venerint seu redierint ita quod tempus eundi et redeundi computetur sicut si essent in ipso castro quod castrum debet tradi in pingnore ut dictum est et ultra predicta comune Pisarum deponet in civitate Ianue in bonis et securis societatibus et bonis personis et securis in voluntate et electione comunis Ianue libras vigintiquinque milia Ianue pro eadem securitate comunis Ianue que libre vigintiquinque milia deposite debeant stare et esse pro securitate comunis Ianue et pro observandis hiis que fieri debent et fieri promittuntur in presenti conventione a dicto sindico comunis Pisarum dicto nomine seu a dicto comuni Pisarum dicto sindico comunis Ianue sive ipsi comuni Ianue ita quod si non observabuntur dicto comuni Ianue vel in aliquo contrafieret ex hiis que observari debebunt comuni Ianue pertineant et pertinere debeant dicte libre viginti quinque milia ex causis predictis ad dictum comune Ianue et ipsi comuni Ianue restitui et solvi et fiat dictum depositum cum cautelis et aliis ut supra de aliis depositis dictum est. Ordinatum quoque est inter dictas partes quod datis et restitutis sive traditis comuni Ianue castro Castri cum aliis villis et locis de iudicatu Kalaritano de quibus superius dictum est et villa de Sassari cum villis suis et locis de Romagna et toto districtu et territorio et aliis ut dictum est et castro montis Dragoni et locis aliis que tradi debent ut supra usque ad annum unum videlicet ad dictum terminum ut dictum est et factis predictis deposicionibus librarum quinquaginta milium Ianue et marcharum viginti milium argenti et librarum viginti milium Ianue pro factis de Acchon et depositis aliis libris viginti quinque milibus de quibus supra proxime dictum est et consignato in virtute potestate et bailia comunis Ianue castro de Lerba ut supra et elapso mense a die denunciationis et obstentionis facte in civitate Ianue per publicum instrumentum vel instrumenta confecta manu alicusius ex notariis civitatis Ianue et notariis civitatis Pisarum qualiter observata sint comuni Ianue ea que de traditione castri Kalari observari debent et illa que in capitulis de Kalaro continentur et que in capitulis de Sassaro et capitulo de castro Montisdragoni continentur et solutis quantitatibus ad terminos ordinatos que solvi debent pro facto Corsiche racione primorum trium mensium et racione secundorum trium mensium vel prestita securitate in civitate Ianue in voluntate comunis Ianue de dictis secundis tribus mensibus sive de solvendis solidis dictorum trium mensium secundorum antequam relassentur carcerati pisani et qui cum pisanis capti fuerunt vel cum pisanis tenentur in carcere qui quocumque modo pro guerra tenentur vel occasione guerre capti fuerunt qui tunc erunt in carceribus comunis Ianue sive in carceribus et forcia alicuius civis vel habitatoris Ianue vel districtualis comunis Ianue ubicumque essent libere relaxentur et tunc ipsos carceratos comune Ianue relaxare et non antea teneatur a carceribus supradictis. Ita quod libere et secure ire possint et transire per Ianuam et districtum et ad civitatem Pisarum redire exceptis quadringentis carceratis ex predictis quos domini capitaneus et consilium Ianue elegerint ex melioribus et utilioribus ad maiorem cautelam et securitatem comunis Ianue qui licite retineri possint ut infra dicetur. Et salvo eo quod dicetur de retinendis aliquibus ex carceratis ultra predictos occasione illorum qui detinentur vel detinerentur in forcia iudicis Arboree secundum quod inferius dicetur et qui carcerati Pisani debeant relaxari ut dictum est dummodo prius omnes carcerati Ianuenses et districtus Ianue et qui detinentur in civitate Pisarum vel districtu vel alibi per comune Pisarum vel per aliquem Pisanum vel districtualem Pisarum et omnes alii carcerati qui cum Ianuensibus capti fuerunt vel pro Ianuensibus tenentur in carceribus vel qui nomine Ianuenses appellentur et quicumque alii qui quocumque modo pro guerra vel occasione guerre vel tempore guerre capti fuerunt vel capti detinentur et illi etiam qui essent de Sassaro vel de terris que tradi debent seu dari vel tradi seu dimitti per comune Pisarum dicto comuni Ianue ut superius dictum est relaxentur et qui omnes prius libere relaxentur a dictis carceribus ita quod secure et libere possint ire et transire per Pisas et districtum et venire ad civitatem Ianue quam relaxationem dictorum omnium carceratorum comune Pisarum facere teneatur et curare quod relaxentur salvo et sane intellecto quod si aliquis Ianuensis vel districtus vel qui pro Ianuensi haberetur vel captus fuisset cum aliquo Ianuensi vel aliquis de Sassaro (22) vel aliqua ex terris que tradi dari seu dimitti debent comuni Ianue per comune Pisarum ex forma presentis compositionis seu conventionis detinerentur in aliqua parte mundi per Pisanos vel aliquem Pisanum vel districtualem non propterea possint impediri quominus relassentur carcerati pisani prout superius ordinatum est. Salvo quod de carceratis pisanis qui detinentur in Ianua possint detineri usque in eam quantitatem et numerum quot essent illi qui detinerentur qui essent magis propinqui vel qui essent eiusdem condicionis et qualitatis pro quibus magis esset verisimile ipsos posse recuperari secundum condicionem et qualitatem eorum. Carcerati autem predicti quadringenti pisani qui debent posse retineri etiam post generalem predictam relaxationem et de quibus predictum est et qui debent esse illi quos elegerint domini capitaneus et consilium Ianue ex melioribus et utilioribus dictorum carceratorum pro maiori cautela et securitate comunis Ianue stare debent in Ianua et licite debent posse retineri in Ianua pro ipso comuni Ianue in modum obsidum ita etiam quod bene et tute custodiantur cum bonis et sufficientibus custodibus ad voluntatem dominorum capitanei et consilii Ianue ad expensas ipsorum Pisanorum vel comunis Pisarum pro securitate comunis Ianue et pro cautela observandorum omnium predictorum et infrascriptorum que per comune Pisarum ex forma presentis pacis seu eorum que in ipsa continentur observari debent comuni Ianue a die qua castrum Kalari fuerit traditum et consignatum in potestate et virtute comunis Ianue prout superius dictum est usque menses sex tunc proximos et quousque fuerint adimpleta ea que observari debent comuni Ianue ante generalem relaxationem carceratorum ut dictum est superius et quousque comune Pisarum seu dicti quadringenti carcerati qui teneri debent ut supra ita fecerint quod in Ianua et in posse comunis Ianue fuerint consignati obsides quadringenti qui eligi et teneri et custodiri debebunt ut superius dictum est pro hiis de quibus superius dictum est et pro cautela et securitate predictorum ut dictum est et prout inferius dicetur postquam tamen dicta turris Pisanorum de Acchon fuerit dirupta et alia observata que observari debent super factis de Acchon in omnibus et per omnia ut superius dictum est tunc trecenti ex quadringentis obsidibus proxime dictis debeant et possint in Ianua retineri videlicet illi quos ex ipsis magis elegerint seu voluerint domini capitaneus et consilium Ianue et reliqui ex eis tunc relaxentur. Deductum est etiam et ordinatum in conventione predicta ad hoc ut carcerati qui detinentur in forcia vel posse iudicis Arboree vel districtualium relaxentur sive ipsi carcerati essent Ianuenses et districtuales sive ex illis qui sunt vel essent de Sassaro vel de aliis terris que restitui vel tradi debent comuni Ianue ex forma presentis  pacis et qui nunc detinentur seu detinerentur tunc in forcia iudicis Arboree vel hominum suorum vel in terra sua. Ordinatum est et concessum dicto comuni Ianue quod dictum comune Ianue de carceratis pisanis qui nunc sunt in Ianua non obstantibus supradictis que dicta sunt de eorum relaxatione scilicet ex illis qui magis videbuntur comuni Ianue esse cari et amici dicti iudicis vel suorum possit retinere ad voluntatem suam tot et eo numero et condictione quot fuerint seu esse dicerentur illi carcerati de Ianua vel districtu vel de amicitia comunis Ianue vel de Sassaro vel alio quocumque loco ex illis locis que dari seu tradi debent comuni Ianue vel dimitti ex forma presentis pacis qui capiti fuerunt per dictum iudicem seu aliquem eius hominem vel districtualem vel qui sint vel esse dicantur vel essent in forcia et virtute dicti iudicis seu alicuius eius districtualis. Obsides vero quadringenti de quibus superius dictum est nichilominus debeant stare in Ianua pro securitate dicti comunis Ianue et pro observandis hiis que observari debent comuni Ianue a comuni Pisarum ut dictum est scilicet quousque omnia predicta et que tradi vel consignari debent comuni Ianue ipsi comuni Ianue tradita fuerint et quousque omnia que in capitulis de Acchon continentur ipsi comuni Ianue fuerint observata et ultra per menses sex et ab inde per alios menses sex ad voluntatem dominorum capitanei et consilii Ianue vel maioris partis ipsius consilii et si ante dictum tempus elapsum per dictum comune Pisarum non fuerint integraliter observata que superius dicta sunt et infra dicentur vel in aliquo fuerit contrafactum nichilominus etiam postea comune Ianue licite eos possit detinere et nichilominus comune Pisarum teneatur ad observationem predictorum et infrascriptorum. Salvo quod superius dictum est quod illi obsides qui erunt ultra trecentos ex dictis quadringentis debeant relassari postquam dicta turris Pisanorum fuerit dirupta ut supra et omnia que in capitulis de Acchon continentur fuerint comuni Ianue plenarie observata in omnibus et per omnia prout superius dicta sunt. Observatis autem predictis omnibus et singulis que observari debent dicto comuni Ianue ut dictum est et elapsis dictis temporibus ut dictum est ab ea die qua omnia et singula supradicta fuerint observata ipsi obsides libere relassentur salvis hiis que dicta sunt. In arbitrio tamen et provissione dominorum capitanei et comunis Ianue relinquatur de minorando numerum dictorum obsidum quadringentorum si contingeret ante terminum vel terminos dicta castra de Logodorio tradi vel dari comuni Ianue. Completis autem predictis et observatis ut supra per comune Pisarum comuni Ianue prestetur ydonea cautio et sufficiens in arbitrio et voluntate comunis Ianue et si placuerit comuni Ianue ab utraque parte per dicta comunia de observanda pace inter dicta comunia et homines dictarum civitatum et districtuales et non rumpenda vel infringenda et de observandis pactis et conventionibus de quibus in presenti conventione continetur. Ante etiam quam relaxetur dictum depositum marcharum viginti milium de quibus superius dictum est vel dicti obsides dimittantur. Et etiam ultra predicta deponantur libre viginti quinque milia Ianue per comune Pisarum in loco tuto et securo in bonis et securis societatibus et ydoneis personis  in civitate Ianue et que libre vigintiquinque milia stare debent in deposito ut dictum est pro comuni Ianue et pro securitate comunis Ianue usque ad annos decem completos et connumerandos a die facti depositi ad hoc ut si pax facta et firmata inter dicta comunia non observaretur per comune Pisarum vel in aliquo de hiis que dicta sunt et inferius dicentur per comune Pisarum contrafieret vel non observaretur tunc dicte libre viginti quinque milia debeant pertinere ad dictum comune Ianue et lucro suo et utilitati cedere et dicto comuni Ianue vel eius sindico dari et restitui per depositarios ad voluntatem comunis Ianue et ex causis supradictis et sicut melius esse potest non obstante aliqua defensione vel exceptione vel obstaculo et non obstante etiam dicto tempore annorum decem et hoc ultra alias penas et depositiones de quibus superius dictum est et nichilominus dictum comune Pisarum teneatur ad observationem predictorum dicto comuni Ianue et de predictis debeant fieri promissiones et obligationes renunciationes et condempnationes et solennitates et alie cautele cum publicis documentis et solemnitatibus in laude et voluntate comunis Ianue et prout in aliis et de aliis depositionibus seu depositis dictum est. Ex pacto convenit etiam dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine dicto sindico comunis Ianue dicto nomine recipienti consensit et voluit quod dicta deposita omnia que  fieri debent fient et fiant tali modo et forma quod obligata sint et obligata esse intelligantur comuni Ianue et ipsi comuni Ianue cedere debeant et ipsi comuni Ianue dari et restitui ultra ea que dicta sunt de aliis depositis restituendis in hac forma videlicet si durantibus ipsis depositis pro capitulis pro quibus ipsa deposita facta fuerint castrum Castri de Kalaro vel aliquid ex hiis terris et locis que in capitulis de Kalaro continentur vel Sassari vel aliquid ex hiis terris et locis que in capitulis de Sassari continentur vel aliqua ex terris et locis que tradi debent comuni Ianue vel aliqua terra vel locus illorum de Auria vel marchionum Malaspine fuerint subtracta vel ablata modo aliquo de posse comunis Ianue vel de posse ipsorum vel obsessa facto comunis Pisarum vel alicuius Pisani vel alterius qui pro Pisano distringatur vel per iudicem Arboree vel homines suos vel habentem causam ab ipso iudice vel eius successore vel alium Sardum vel aliam personam habentem causam a comuni Pisarum vel ab aliquo pisano vel districtuali Pisarum vel qui pisanus appelletur vel distringatur vel per interpositam vel submissam personam a predictis vel aliquo ex predictis in dictos casus et in quemlibet eorum ipsa deposita omnia predicta vel illa ex eis que durarent seu durare deberent pro capitulis observandis pro quibus deposita ipsa facta essent cedant et cedere debeant comuni Ianue et ipsi comuni Ianue dari solvi et restitui debeant infra satisfactionem predictorum dampnorum iniuste illatorum comuni et hominibus Ianue per comune et homines Pisarum et ex causis aliis sicut melius esse potest pro comuni Ianue sine aliqua exceptione vel defensione seu obstaculo et de predictis depositarii se debeant obligare versus sindicum comunis Ianue dicto nomine in instrumento publico solempniter conficiendo in laude sapientis comunis Ianue et alie solempnitates fieri debeant ut dictum est in capitulis depositorum et nichilominus comune Pisarum teneatur ad observationem predictorum. Acto tamen non obstantibus supradictis quod pro aliquibus castris terris vel locis predictorum marchionum vel nobilium de Auria que eis vel alicui eorum subtraherentur ut supra cedere non debeant comuni Ianue vel ipsi comuni Ianue dari vel solvi debeant dicta deposita nisi usque in valimentum castri terre loci vel ville seu castrorum locorum terrarum vel villarum qui vel que subtracta vel occupata vel ablata essent ipsis marchionibus vel nobilibus de Auria vel alicui eorum usque in quod valimentum cedant comuni Ianue pro dictis castris terris vel locis predictorum marchionum vel nobilium de Auria ut dictum est nisi ipsa castra terre vel loca et dampna omnia ac res ablate dictum comune Pisarum restitui et emendari fecisset illi seu illis ex dictis marchionibus seu nobilibus de Auria a quo vel quibus ablata vel occupata seu occupate fuissent castrum loca seu terre vel ville et cui vel quibus dampna illata fuissent vel a quo vel quibus res ablate fuissent. Item ut removeatur omnis dissensionis materia deductum est in conventione presenti quod Pisani vel districtuales seu ligna aliqua Pisanorum vel districtualium sive sint comunis Pisarum sive singularium personarum non possint vel debeant accedere vel venire vel aplicare in portum de Kalari vel in gulfo Kalari vel in mari ipsius gulfi a capite terre usque ad caput Carbonarie ipsis locis comprehensis nisi forte hoc contingeret per gravem et fortuitum casum intervenientem quo transacto predicta ligna recedere debeant et ita debet comune Pisarum facere et curare quod observentur salvis tamen hiis que continentur seu contineri debent in instrumento quod statim fiet de concessione certe quantitatis salis et de victualibus adducendis et extrahendis in forma de qua in dicto instrumento continebitur. Item ordinatum est atque promissum per dictum sindicum comunis Pisarum dicto nomine dicto sindico comunis Ianue dicto nomine recipienti et stipulanti quod comune Pisarum seu aliqui Pisani vel districtuales vel aliqui alii undecumque non armabunt seu permittent armari in Pisis vel districtu galeam galeonum seu navem vel armari facient dicti Pisani vel comune Pisarum per se vel alios in aliquo loco vel permittent per aliquem Pisanum vel districtualem Pisarum in aliquo loco de cetero armari galeam galeonum vel navim sine expressa licentia comunis Ianue quousque castrum Castri et villa Sassari cum villis et locis supradictis prout supra dictum est super capitulis seu articulis de Kallaro et de Sassaro fuerint tradita in virtutem comunis Ianue et observata que de hiis dicta sunt dicto comuni Ianue et ita faciet et curabit comune Pisarum quod predicta observabuntur ut supra dicto comuni Ianue. Item ex causis predictis promisit dictus sindicus comunis Pisarum dicto nomine dicto sindico comunis Ianue pro ipso comuni Ianue recipienti quod Pisani usque ad traditionem castri Castri navigabunt secundum illum modum secundum quem conveniens visum fuerit comuni Ianue et secundum quem portare possit convenienter comune Pisarum. Insuper dicti sindici salvis omnibus et singulis supraductis et infrascriptis sic quod per presentem remissionem in aliquo non derogetur supradictis vel infrascriptis sed firmiter debeant observari omnia que dicta sunt et dicentur tam nomine dictorum comunium quam nomine hominum dictarum civitatum videlicet dictus sindicus comunis Ianue nomine dicti comunis et hominum Ianue et districtus ex una parte et dictus sindicus comunis Pisarum nomine dicti comunis et hominum et districtualium Pisarum ex altera fecerunt ad invicem finem et remissionem de omnibus iniuriis et offensionibus ablatis et dampnis datis usque in diem presentem cassantes et irritantes laudes et represalias que essent hinc inde et de ipsis remissionibus fiant publica instrumenta si opus fuerit et videbitur convenire et statuta in civitatibus ambabus. Salvo quod si comune Pisarum vel aliqua persona singularis pisana vel districtualis fuerit debitor alicuius persone singularis Ianue vel districtualis ex causa aliqua ex qua aliquid civiliter peti possit vel e converso tunc civiliter et non criminaliter petendo quantum pro eo quod esset in rei persecutione tantum fiat hinc inde iustitia ut postulat ordo iuris. Salvis semper omnibus et singulis supradictis et in aliquo non derrogando sed nichilominus in suo robore duraturis. Ita eciam quod racione dampnorum datorum vel illatorum vel rerum ablatarum a millesimo ducentesimo octuagesimo secundo mense iulii citra nulla fiat restitucio emenda vel peticio sive illa dampna essent facta vel illata vel res ablate per aliquod ex predictis comunibus vel aliam singularem personam et sive comuniter universaliter vel singulariter. Et salvo semper quod predicta remissio non preiudicet hiis que dicta sunt in casibus quibus quantitates deposite deberent pertinere ad comune Ianue in casibus de quibus superius dictum est sed observentur que in eis dicta sunt non obstantibus supradictis. Et salvis hiis de quibus debet cognoscere iudex medius de quibus dicetur in instrumento quod statim fieri debet. Et si de cetero aliquis Pisanus vel districtualis fuerit debitor alicuius Ianuensis vel districtualis vel ipsum offenderit in persona vel rebus extra Sardineam vel e converso si aliquis Ianuensis vel districtus fuerit debitor alicuius Pisani vel districtualis vel ipsum offenderit in persona vel rebus extra Sardineam fiat hinc inde iusticia salvo semper quod dictum est de dampnis que fierent in castris et terris et aliis de Sardinea vel de ipsis sive alicui ex dictis comunibus sive hominibus civibus vel districtualibus de quibus debet fieri ut dictum est in capitulis que loquuntur super hiis quibus in aliquo non derogetur. Ianuenses et Pisani de cetero tamquam amici tractentur ab utraque parte et districtuales dictarum civitatum et hoc tam in ipsis civitatibus et districtibus quam ubique nec inter se comuniter vel universaliter vel singulariter se offendant et si offensio fieret fiat hinc inde secundum quod in presenti conventione dictum est. Salvis semper pedagiis dacitis et drictis predictarum civitatum et etiam singularium personarum impositis et imponendis et salvis devetis super mercibus et similibus factis et faciendis exceptis casibus in quibus aliter ordinatum est supra et infra dicetur. Item hoc acto et expressim dicto et intellecto quod carcerati qui relaxari debent in generali relaxatione vel post quandocumque non possint detineri pro aliquo facto vel debito vel impediri quominus libere relaxentur in forma de qua superius dictum est excepto si quis vel si qui ex illis carceratis essent debitor vel debitores alicuius Ianuensis vel districtualis pro aliqua vel in aliqua quantitate pecunie ipsis carceratis pro eorum necessitate seu expensis tradite seu mutuate re vera et interveniente pecunia ipsa tradita ipsis carceratis vel aliis de sua voluntate vel occasione guardiarum sive custodum vel pensione domorum vel si qui ex eis essent debitores aliquorum Ianuensium occasione vel ex causa depositorum seu securitatum seu promissionum que fierent comuni Ianue vel alii pro comuni occasione presentis pacis seu conventionis sic quod tales debitores possint detineri quousque solverint vel satisfecerint eorum creditoribus de predictis tamen alii carcerati nichilominus relaxentur ut dictum est. Ordinatum quoque fuit inter dictas partes quod si aliquod lignum ianuense eundo vel veniendo de aliqua parte mundi de extra Riperiam Pisarum cum grano ordeo milio castaneis vel aliis bladis vel leguminibus carnibus caseo vel axunzia intraverit aliquem portum Pisanorum vel in aliqua parte Pisarum quod licitum sit ipsi ligno et hominibus ipsius ligni sine aliquo deveto vel dacita seu exactione et sine aliquo gravamine vel impedimento comunis Pisarum venire Ianuam et in districtum et e converso fiat de lignis Pisanorum euntibus vel venientibus de extra Riperiam Ianue cum oneribus predictis vel similibus. Item hoc acto quod remissio facta ut supra non noceat comuni Ianue vel hominibus Ianue si per comune Pisarum non observarentur predictam et in dictam formam et sub ea condicione si observarentur predicta per dictum comune Pisarum dicta remissio facta fuisse intelligatur et facta sit. Item hoc acto et sane intellecto quod si dictum comune Pisarum non traderet et daret dictum castrum Castri et villam de Sassaro dicto comuni Ianue infra dictum terminum anni cum villis et locis et aliis de quibus fit mentio in capitulis de Kallaro et Sassaro et non observaret que in eis dicta sunt quod tunc comune Pisarum videatur et intelligatur fecisse contra pacem predictam et pacem fregisse et nichilominus comune Pisarum teneatur ad observacionem predictorum et dictum depositum librarum quinquaginta milium nichilominus pertineat ad dictum comune Ianue ut dictum est. Et eciam nichilominus comune et homines Ianue possint offendere et capere Pisanos et captos tenere in personis et rebus sine eo quod intelligantur facere contra presentem conventionem. Intellecto tamen quod si aliquod ex dictis castris devenerit in potestatem comunis Ianue vel alterius de voluntate comunis Ianue taliter quod dictum comune Ianue ipsum habeat in posse suum et fuerit munitum ut superius dictum est tunc comune Pisarum intelligatur liberatum quantum a traditione ipsius castri et in ceteris nichilominus dictum comune Pisarum remaneat obligatum in omnibus et per omnia ut superius dictum est nec propterea derogetur in aliquo aliis articulis sive depositis. Actum est eciam quod fiant capitula in dictis civitatibus de predicta conventione servanda et ut potestates et rectores ipsarum civitatum teneantur eam servare et servari facere sub pena sindicamenti et sacramenti inde prestiti prout videbitur convenire. Item hoc acto quod predicta omnia debeant ratifficari expressim in publico instrumento usque ad menses duos in civitate Pisarum per potestatem rectores consilium et comune civitatis Pisarum in consilio generali in publica concione in quo etiam dicti potestas rectores et alia legitima persona in anima consiliariorum et hominum Pisarum qui interfuerint ipsi parlamento sive concione more solito congregato in dicta civitate Pisarum iurent et iurare debeant observare omnia et singula que continentur in presenti instrumento et que continebuntur in aliis instrumentis que statim fieri debent. Et eodem modo facta dicta ratifficatione per predictos potestatem rectores et consilium et comune Pisarum ut dictum est ratifficentur predicta per potestatem capitaneum consilium et comune Ianue in publico parlamento in simili forma prestito iuramento per publicum instrumentum et hoc infra mensem postquam dicta ratifficatio facta fuerit per dictum comune Pisarum. Hoc acto quod ubicumque fit mentio de annis domini in hoc instrumento intelligatur a nativitate domini secundum cursum civitatis Ianue. Acto eciam quod fieri debeant de predictis et infrascriptis instrumenta tam per notarios civitatis Ianue quam civitatis Pisarum. Ita quod comune Ianue possit et debeat habere unum vel plura scripta in formam publicam solemniter per notarium seu notarios civitatis Pisarum et comune Pisarum similiter possit et debeat si voluerit habere unum et plura eodem modo scripta per notarium seu notarios civitatis Ianue et que instrumenta firmata et testata dentur et tradantur utrique comuni sine aliquibus expensis. Quam pacem et omnia et singula supradicta dicti sindici dictis nominibus scilicet quilibet dictorum sindicorum pro suo comuni et pro hiis que pro suo comuni sive nomine sui comunis ut supra acta ordinata sunt vel promissa et in animas potestatum capitaneorum rectorum ancianorum consiliariorum et eorum a quibus mandatum habuerunt ut dictum est iuraverunt corporaliter tactis scripturis ad sancta Dei evangelia et promiserunt sollemniter stipulantes et promittentes ad invicem inviolabiliter observare et observari facere et per ipsa comunia observari debere et quod facient et curabunt quod omnia et singula supradicta attendentur et observabuntur in omnibus et per omnia prout superius dictum actum ordinatum seu promissum est sub pena marcharum viginti quinque milium fini argenti solemniter stipulata et promissa ultra omnia alia et singula supradicta in quam penam incidat pars non observans parti observanti et nichilominus ratis manentibus omnibus et singulis supradictis et in suo robore duraturis et sub obligatione bonorum dictorum comunium. Dicta autem pax et conventio facta est ut supra in omnibus et per omnia et est illa pax et tractatus qui fuerunt sigillati sigillis pluribus videlicet sigillo Prioris fratrum Predicatorum conventus Ianue et sigillo Guardiani et conventus fratrum minorum de Ianua et sigillo comunis Ianue et sigillo comitis Bonifacii de Donoratico et sigillo Guillelmi Ricoverancie civis Pisarum et sigillo Oddonis de pace civis Pisarum et sigillo Ugonis de Guito civis Pisarum et qui tractatus et forma presentis pacis sub eisdem sigillis fuerant depositi penes fratrem Azonem priorem conventus fratrum predicatorum Ianue et fratrem Franciscum Porcellum guardianum fratrum minorum Ianue sicut etiam recognoverunt presentialiter dixerunt et protestati fuerunt predicti prior fratrum predicatorum Ianue et frater Nicolaus de Baldizonis ordinis predicatorum et guardianus fratrum minorum conventus Ianue et frater Iacobus Gabernia ordinis minorum et plures alii fratres dictorum ordinum ibi presentes et dicti sindici supradictorum comunium et predicti comes Bonifacius Oddo pacis et Ugo de Guito in presencia testium infrascriptorum. Et de predictis omnibus dicti sindici rogaverunt fieri instrumenta eiusdem tenoris per Nocchum Maschionis notarium Leopardum filium Bonacursi de Avane notarium et Rainerium de Sancto Concordio notarium cives Pisanos et Iacobum de Bennesia notarium Lanfrancum de Vallario notarium Benedictum de Fontanegio notarium cives Ianue. Et acta sunt predicta omnia Ianue in palatio heredum quondam domini Oberti Aurie quo regitur curia potestatis Ianue et interfuerunt testes vocati et rogati donnus Fredericus Abbas monasterii Sancti Stephani ianuensis donnus Arguisius prior monasterii Sancti Siri ianuensis frater Azo prior fratrum predicatorum conventus Ianue frater Franciscus Porcellus guardianus fratrum minorum conventus Ianue dominus Tedixius magister scolarum ecclesie Sancti Laurentii ianuensis frater Belengerius de Montecucho ordinis minorum conventus Ianue frater Paganinus subprior fratrum predicatorum conventus Ianue frater Iacobus de Bergolio ordinis predicatorum conventus Ianue frater Ruffinus de Alexandria ordinis minorum conventus Ianue frater Urso de Alba ordinis predicatorum dominus Simon Contardus canonicus Sancte Marie in Vineis Ianue et Archipresbiter plebis framure dominus Petrus Blancus canonicus ecclesie Sancti Laurentii ianuensis dominus Albertus Taberna civis Mediolani iurisperitus dominus Belocullus de Bellocullis civis Papie iurisperitus dominus Guillelmus Vicedominus civis Placentie iurisperitus anno dominice nativitatis millesimo ducentesimo octuagesimo octavo die quintadecima aprilis circa nonam. indicione quintadecima secundum cursum ianuensem.

Ego Leopardus filius Bonaccursi de Avane civis Pisanus imperiali auctoritate notarius predictis omnibus interfui et ut supra in predictis duabus cartis simul coniunctis continetur rogatus scripsi cum correctionibus et emendationibus suprascriptis.

Senza Sigillo.

(1) Castru Castri, cioè il castello di Cagliari, edificato dai Pisani nei primi anni del secolo XIII sulle fondamenta o rovine dell’antica rocca, che già vi esisteva, e fu loro conceduta da Benedetta marchesa di Massa, e giudicessa cagliaritana. L’importanza di questa fortezza fece sì, che i Pisani, e i Genovesi se ne disputassero frequentemente il possesso; su di che rimandiamo il lettore alle carte di questo secolo sovra riportate.

(2) Villam Burgum dicti Castri; quella parte cioè della odierna città di Cagliari, che al presente chiamasi Castello.

(3) Villam sancte Zilie, sive sancte Ilie, la quale fu distrutta dai Pisani, dopo la vittoria ottenuta nel 1256 da Guglielmo giudice di Arborea contro Chiano giudice di Cagliari. Ved. sopr. cart. N° XCVII. C. CI. di questo secolo.

(4) Stampaze; odierno Stampace. Statenpaxe sta scritto nella copia esistente a carte 153 del liber jurium.

(5) Manca questo periodo nella sovra riferita copia del lib. jurium.

(6) a sta scritto nella sovra citata copia.

(7) Con questo patto i Genovesi voleano rimuovere qualunque ostacolo per parte dei Pisani alle loro mire sul possesso della città di Sassari, al quale ambivano già da tanto tempo (Ved. sopr. cart. N° CXV. CXX. CXXI. CXXII. CXXIII. CXXIV.). Ma i Sassaresi respinsero costantemente, dopo la caduta del regno Turritano, il dominio Pisano, e il Genovese, e si ressero a libertà con leggi proprie, e poi nel 1294 si collegarono con la repubblica di Genova. (Ved. infr. cart. N° CXXV di questo secolo).

(8) Monscucianus, ossia Mons Gucianus (monte di Goceano). La regione, e dipartimento di Goceano, o prese da questa montagna, o diede alla medesima un tal nome. Gonnario II re di Torres vi fece edificare il castello, di cui si parla in quest’atto. Fara Corograph. sard. Lib.II. pag. 86.

(9) Castrum Montis-Acuti. Da questo Castrum derivò la denominazione dell’antica città e diocesi di Castro o di Castra. Fara Corograph. Sard. Lib.II. pag. 68.

(10) Mons de Verro, o de Ferro, che ritiene anche al presente un tal nome. Il castello fu fatto edificare nella seconda metà del secolo XII, da Itocaro, o Itocorre, fratello di Barisone II re di Torres. Fara Corograph. sard. Lib.II. pag. 226 e 227. – Tola, Dizion. Biogr. dei Sardi ill. Vol. II. pag. 147.

(11) Castrum quod vocatur Urbe, perché esisteva, e fu edificato dove già surse l’antica Civita, oggi Terranova. Fara Corograph. sard. Lib.II. pag. 91.

(12) Castrum quod vocatur Monsdragonus; odierno Monteforte. Di questo castello non esistono più vestigia di sorta. Barisone d’Oria, che già lo possedeva, fu figlio primogenito di Daniele, figlio questo di Andrea Doria, ch’ebbe in moglie Susanna di Laccon, figlia di Barisone II re di Torres. Ved. sopr. Cart. N° CXXII. di questo secolo.

(13) tam in sta scritto nella sovracitata copia.

(14) quibuslibet si legge nella copia ut supra.

(15) Mancano nella sovracitata copia.

(16) Promisit.

(17) Pisarum.

(18) Dall’obbligo della cessione da farsi dal comune di Pisa a quello di Genova furono escluse le terre e castella, che i Malaspina, e i Doria possedevano nel Logudoro, laddove un tal possesso fosse legittimo, ed anteriore di un anno almeno al presente atto di pace. Questa eccezione spiega alcuni dei patti, che nel precedente anno 1278 furono stabiliti nei cinque atti di convenzione del 23 dicembre seguiti tra i d’Oria di Sardegna, ed il comune di Genova. (Ved. sopr. cart. N° CXX. CXXI. CXXII. CXXIII. CXXIV.).

(19) Manca nella copia ut supra.

(20) Il comune di Pisa cedette adunque la sola possessione della chiesa di santa Maria esistente nel castello di Castro, con l’annessa Canonica, e le case spettanti alla stessa chiesa, e all’arcivescovado di Cagliari, riservandosene la proprietà.

(21) Il comune di Genova, usando largamente della vittoria, dettava a proprio arbitrio la legge al comune di Pisa; e mentre gli facea promettere, che rispetterebbe le possessioni, che i Doria, e i Malaspina avevano in Sardegna, l’obbligava a cedere e far cedere dal giudice di Gallura, e dai conti Bonifazio, Ranieri, Ugolino, e Anselmo di Donoratico e della Gherardesca i dritti reali e personali, ch’essi aveano nel castello di Castro, nella città di Sassari, e nel giudicato Turritano. Quali poi fossero questi dritti, o pretesi dritti, si può dedurre dalle carte N° XCVII. CII. CVIII. CX. CXII. CXIII. CXX.  CXXI. CXXII. CXXIII. CXXIV. di questo stesso secolo, che abbiamo più sopra riportate. La medesima cessione di dritti fu imposta al comune di Pisa per riguardo al giudice di Arborea, come si legge nel decorso del presente atto.

(22) Si pattuì un egual trattamento pe’ carcerati Genovesi, e Sassaresi, che si trovavano in potere dei Pisani. Ciò era una conseguenza necessaria delle aspirazioni del comune di Genova al dominio della città di Sassari, e dei luoghi dalla medesima dipendenti.