Giovannino di Petrino Doria da una parte, e il Podestà e Comune di Genova dall’altra convengono negli stessi patti contenuti nelle precedenti tre carte (N° CXX. CXXI. CXXII), riguardo ai rispettivi loro dritti e possessioni nelle terre del regno Turritano e di Logodoro; e in occasione di tali convenzioni sono menzionati i luoghi e le terre, o possedute al presente da detto Giovannino Doria, o già possedute da lui, e dal di lui padre Pietrino prima della tregua, e al tempo della tregua fatta da Barisone Doria con gli uomini di Sassari.
(1287, 23 dicembre).
Dai Regii Archivi di Corte di Torino, Doc. Ser. 4a N° 21, Lib. Jur. pag. 178 v.
In nomine Domini amen. Domini Enricus Bruxamantica civis Papie potestas Ianue, Obertus Spinula, et Conradus Aurie capitanei comunis et populi Ianuensis nomine et vice comunis et populi Ianuensis, de voluntate, consensu, et beneplacito ancianorum et consiliariorum eiusdem comunis Ianue, quorum nomina scripta sunt per ordinem in cartulario consiliariorum anni presentis comunis Ianue, more solito per cornu et campanam convocatorum et congregatorum in ecclesia Beati Laurencii, nec non et ipsi anciani et consiliarii in presentia, consensu, et decreto, et auctoritate dictorum dominorum potestatis, et capitaneorum nomine et vice dicti comunis et populi Ianue ex una parte, et nobilis vir Iohaninus Aurie quondam Petrini (1) nomine suo proprio ex altera convenerunt et pepigerunt et pacta et conventionem inter se se dictis nominibus fecerunt, intervenientibus etiam solemnibus stipulationibus, ac etiam pactis ipsis et conventionibus solemni stipulatione vallatis ut infra. In primis namque dicti potestas, capitanei, anciani, et consiliarii convenerunt et promiserunt predicto Iohanino, quod dictum comune Ianue vel aliquis pro ipso comuni Ianue non recipiet vel admittet de cetero contra voluntatem dicti Iohanini vel heredum seu successorum eius ad habitandum in terris comunis Ianue, quas comune Ianue haberet, vel in futurum habebit in Sardinea, videlicet in toto iudicatu Turritano sive Logodorio, aliquem hominem liberum vel servum cuiuscumque condicionis, sexus, vel status existat de terris et possessionibus infra scriptis in possessionem quarum reduci debet dictus Iohaninus quando comune Ianue possessionem ipsarum recuperaverit seu habuerit vel alia persona pro ipso comuni, si ipsas terras et possessiones quondam Petrus pater eius sive ipse Iohaninus possidebat ante tempus treugue, et tempore ipsius treugue que olim facta fuit inter quondam Barixonum Aurie et homines Sassari, de qua treugua est instrumentum factum manu Frederici de Landis notarii anno ab incarnatione Domini millesimo ducentesimo septuagesimo octavo indicione sexta, die quinta decima calendas decembris. Que terre et possessiones sunt iste; primo sexta pars curatorie de Nurra; item sexta pars pro indiviso unius Iardini in villa de Geriti in Romagna; item de insula Asinaria intantum et eatenus quantum contingere debere videbitur dictum Iohaninum, salvo tamen quod per predicta non intelligatur, nec posset intelligi nec deberet quod ipse Iohaninus ius aliquod haberet vel habere deberet, vel ei quesitum esset in aliquibus portubus Sardinee, nec in portu Asinarie, sed debeant portus omnes et littora maris ad comune Ianue pertinere, et pertineant non obstantibus supradictis, salvo etiam, quod in predictis terris, et possessionibus, in quarum possessionem restitui debet dictus Iohaninus, non fiat, nec fieri debeat per ipsam restitutionem prejudicium aliquod alicui ecclesie vel alicui singulari persone civi vel districtuali Ianue, vel filio Ianuensis. Item si aliquis ex dictis hominibus dictarum terrarum, seu possessionum in possessionem quarum restitui debet dictus Iohaninus inveniretur habitare in dictis terris comunis Ianue, vel aliqua earum, teneatur comune Ianue ad requisitionem ipsius Iohanini ipsum licentiare, et expellere de dictis terris comunis Ianue; et hoc intelligatur de illis hominibus tantum qui venissent ad habitandum in dictis terris comunis Ianue a millesimo ducentesimo octuagesimo secundo citra vel de cetero venirent. Versavice predictus Iohaninus convenit et promisit predictis dominis potestati capitaneis, ancianis et consiliariis recipientibus nomine et vice comunis et populi Ianuensis, quod ipse, aut heredes vel successores eius, vel aliquis ex eis non recipiet, vel admittet de cetero ad habitandum in terris et possessionibus predictis, in quarum possessionem restitui debet dictus Iohaninus, vel aliqua earum, vel in aliqua alia terra, quam in futurum haberet ipse vel heredes et successores ipsius in Sardinea, videlicet in toto iudicatu Turritano sive de Logodorio, aliquem hominem liberum vel servum cuiuscumque sexus status vel condicionis existat dicti comunis Ianue vel de terris aliquibus ipsius comunis Ianue quas haberet, vel in futurum habebit in Sardinea dictum comune Ianue sive aliqua alia persona pro ipso comuni Ianue, absque voluntate ipsius comunis Ianue. Et si aliquis ex dictis hominibus iamdicti comunis Ianue inveniretur habitare in dictis terris et possessionibus, in quarum possessionem restitui debet dictus Iohaninus, vel aliqua earum teneatur ipse Iohaninus, et heredes eius ad requisitionem comunis Ianue vel illius sive illorum qui esset sive essent in Sardinea in predictis terris vel aliqua earum pro dicto comuni Ianue ipsum licentiare, et expellere de dictis terris et possessionibus in quarum possessionem restitui debet dictus Iohaninus, et de qualibet earum. Et hoc intelligatur de illis hominibus tantum qui venissent ad habitandum in ipsis terris predictis a millesimo ducentesimo octuagesimo secundo citra vel de cetero venirent. Item promisit et convenit dictus Iohaninus predictis dominis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus nomine et vice dicti comunis Ianue, quod ipse Iohaninus vel heredes aut successores eius per se vel per alium non ement vel titulo vel modo aliquo acquirent aliquam seu aliquas terras, villas, vel castra seu jurisdicionem aliquam hominum in Sardinea de terris predictis, villis, aut castris, que, et quas comune Ianue haberet, vel in futurum habebit in Sardinea sine voluntate et consensu comunis Ianue dicti, que voluntas comunis Ianue intelligatur tunc demum si due partes consiliariorum consilii majoris Ianue hoc consenserit declarando voluntates eorum ad lapillos albos et nigros, et non aliter. Item concessit et convenit dictus Iohaninus predictis dominis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus nomine dicti comunis Ianue, et nomine singularium personarum civitatis Ianue, et districtus, et omnium qui pro Ianuensibus haberentur, seu eciam appellarentur, et omnium hominum et singulorum comunis Ianue, quod universi et singuli dicti homines possint in omnibus terris et portubus dicti Iohanini, quos haberet vel in futurum habebit ipse vel heredes eius in Sardinea, uti applicare et morari cum quolibet ligno vel sine ligno sani et naufragui, ire, exire, et redire, et negociari, et mercari, et quodlibet comercium exercere sine aliquo deveto vel impedimento, et sine aliqua dacita impositione vel exactione, ita quod predicti Ianuenses et districtuales, et homines, et qui pro Ianuensibus appellarentur, et res eorum seu quas secum haberent vel acquirerent aliquo modo ab omni et qualibet dacita impositione, et exactione, pedagio, et toloneo, et alio quocumque gravamine quocumque nomine censeatur tam in dictis terris quam portubus, quas seu quos haberet vel in futurum habuerit predictus Iohaninus vel successores eius in Sardinea, sint penitus libere et immunes, promittens dictus Iohaninus per se et heredes, et successores eius, predictis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus ut supra, quod non imponet vel imponent, vel imponi colligi seu exigi patietur vel patientur a predictis Ianuensibus et hominibus, et qui pro Ianuensibus haberentur seu appellarentur vel aliquo eorum aliquam dacitam, exactionem, vel impositionem, pedagium vel gravamen aliquod quocumque nomine censeatur, vel super predictos vel aliquem seu aliquos ipsorum vel super contrahentem seu contrahentes cum eis, vel aliquo ipsorum, vel super res alicuius eorum, vel cum eis vel aliquo eorum contrahentium, pro ipsis rebus vel occasione ipsarum super quibus contraheretur, seu contrahi intenderetur. Item ex pacto adhibito in predictis concessit dictus Iohaninus dictis dominis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus nomine comunis et hominum Ianue quod in omnibus terris, quas predictus Iohaninus haberet, vel in futurum habebit, possit comune Ianue habere consulem vel consules, seu rectorem sive presidem, vel magistratum unum vel plures, qui de omnibus causis tam civilibus quam criminalibus cognoscant, definiant, et exequantur libere inter ipsos Ianuenses, sine eo quod ipse vel eius successores, vel aliqua alia persona pro eo possint se intromittere de ipsis aliquo modo. Sed ipsis consulibus rectoribus, sive presidibus vel magistratibus dabunt opem et ausilium in predictis. Et si aliquis Ianuensis conveniatur ab aliquo Sardo vel alia persona de terra dicti Iohanini vel alia, Ianuenses non teneantur respondere sub examine alicuius ex curiis ipsius, sed sub dictis consulibus, rectoribus, sive presidibus Ianuensium, ita quod actor sequatur forum rei, salvo de homicidiis et occasione homicidiorum, que facta fuerint in terris ipsius Iohanini per aliquem Ianuensem in aliquem hominem ipsius, quorum tantum cognitio, et definitio pertineat ad ipsum Iohaninum. Qui eciam consules sive rectores, presides, sive magistratus Ianuensium, si contingat aliquem vel aliquos Ianuenses, seu qui pro Ianuensibus distringantur decedere in terris ipsius Iohanini vel aliqua earum, possint libere bona, merces, et res ipsorum decedentium, ut superius dictum est, accipere, et de ipsis facere secundum quod ex forma capitulorum Ianue fieri consuevit de rebus Ianuensium decedentium extra Ianuam in diversis mundi partibus absque gravamine vel impedimento aliquo ipsius Iohanini vel alterius pro eo. Insuper predictus Iohaninus ex causis predictis, cum ita actum fuerit in predictis, et quia comune Ianue non aliter condescendisset ad ea que fieri et observari debebunt in compositione, et conventionibus que fieri debent seu sperantur inter comune Ianue et comune Pisarum, et ipsius Iohanini multum interest, quod predicte compositiones et conventiones fieri debeant propter multa comoda et securitates que et quas inde consequetur ipse Iohaninus pro ut confitetur cessit et mandavit ad majorem cautelam comunis Ianue predictis dominis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus nomine comunis Ianue omnia iura, raciones, et actiones utiles, et directas, reales et personales, et mixtas, que et quas habet seu ei competunt, vel competere possunt vel unquam competierunt quocumque modo vel jure in terris, castris, seu villis jurisdicionibus pascuis, nemoribus, contilibus, segnoriis, servis, et ancillis, portu Turritano, et aliis portubus, et quibuscumque aliis, que pervenire debent, seu pervenient ad comune Ianue in iudicatu Turritano sive regno Logodorii, ex forma pacis, et pactorum sue conventionum, que fient, seu fieri sperantur inter comune Ianue ex una parte, et comune Pisarum ex altera, salvis his de quibus supradictum est ipsum debere restitui in possessionem, ita ut ipsis iuribus dictum comune Ianue uti possit, agere, experiri, petere, defendere, et omnia demum facere, que ipse facere posset, vel unquam melius potuit constituens dictos dominos potestatem, capitaneos, ancianos, et consiliarios nomine dicti comunis Ianue, et per eos dictum comune Ianue in predictis procuratores, et procuratorem, ut in rem dicti comunis. Et etiam remisit predictis potestati capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus nomine dicti comunis Ianue omnia jura raciones, et actiones utiles et directas, reales et personales, et mixtas, que et quas ipse habet seu ei competunt vel competere possunt vel unquam competierunt quocumque modo vel jure in predictis vel aliquo predictorum, faciens de predictis omnibus eisdem dominis potestati, capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus nomine dicti comunis finem et remissionem omnimodam et pactum de non petendo, promittens etiam eisdem potestati capitaneis, ancianis, et consiliariis recipientibus nomine dicti comunis, quod nullo tempore ipse vel aliquis habens causam ab eo movebit controversiam, vel requisitionem faciet, vel impedimentum prestabit contra comune Ianue, vel in prejudicium dicti comunis in predictis vel aliquo predictorum, salvo et expressim dicto, quod si comune Ianue alienaret vel transferret modo aliquo predicta vel aliquod ex predictis in aliquam personam vel universitatem, preterquam in personam, que esset civis Ianue oriunda ex civitate Ianue vel districtu, ipsa, vel eius pater, quod non obstantibus supradictis, vel aliquibus eorum in his que alienarentur, vel transferrentur in alium quam civem Ianue, et oriundum ipse vel eius pater ex Ianua vel districtu salva sint et esse intelligantur in ipsum casum et eventum, et ex tunc omnia jura predicto Iohanino, et sint in eo statu, quo erant ante confectionem presentis instrumenti, et tali pacto, modo, et condicione facta intelligantur predicta, de predictis cessionibus jurium. Et salvo etiam, quod dicte jurium cessiones facte per dictum Iohaninum ut supra locum habeant et facte esse intelligantur postquam comune Ianue habere ceperit villam de Sassaro. Que omnia et singula supradicta dicte partes dictis nominibus promiserunt invicem attendere, complere, et observare, et in nullo contrafacere vel venire. Alioquin penam dupli de quanto et quociens contrafieret, vel non observaretur dicte partes inter se invicem stipulantes promiserunt ratis semper nihilominus manentibus omnibus et singulis supradictis. Et proinde et predictis omnibus et singulis attendendis et observandis obligaverunt dicte partes inter se invicem pignori; scilicet dicti domini potestas, et capitanei, anciani, et consiliariis bona omnia dicti comunis que per capitulum obligari non prohibentur, et dictus Iohaninus bona sua habita et habenda. Et confitetur dictus Iohaninus se maiorem esse annis viginti, et iuravit tactis sacrosanctis scripturis predicta omnia et singula attendere, venire, et observare, et in nullo contrafacere vel venire; et fecit predicta consilio dominorum Oberti et Babilani Aurie, quos suos propinquos, et consiliatores elegit et appellavit. Insuper dictus dominus Enricus Bruxamantica civis Papie, potestas Ianue, et dominus Gracius de Cuchis civis Pergamensis, consul Ianue de iusticia deversus civitatem et quilibet eorum in omnibus et singulis supradictis coram ipsis insinuatis et publicatis suam auctoritatem et decretum causa cognita interposuerunt, laudantes, statuentes, et decernentes omnia et singula supradicta obtinere debere perpetuam firmitatem et non posse infringi vel revocari aliqua racione vel jure. Actum Ianue in ecclesia sancti Laurencii, testes predicti consiliatores, et Precivalis de Baldizono iudex qui dictavit dictum instrumentum, Symon Canzelerius, et Marinetus de Marino jurisperiti, Enricus Dardella, et Guillelmus Gandulfi notarii. Anno Dominice nativitatis millesimo ducentesimo octuagesimo septimo die vigesima tertia decembris inter primam et tertiam, indictione quinta decima.
Ego Iacobus de Bennesia notarius Sacri imperii rogatus scripsi.
NOTE
(1) Petrino Doria, padre del Giovannino menzionato in quest’atto era figlio di Daniele (o Manuele) Doria, e costui di Andrea Doria, genero di Barisone II re di Torres.