Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Secolo XIII – CIV

Il conte Ugolino del conte Guelfo, per mezzo di procura spedita da Sardegna a Ranieri Baccaro di Uguccione, dona al priore e frati di S. Agostino di Siena la chiesa di S. Colombano con le sue pertinenze, e con le decime a lui spettanti per dritto di patronato (1).

(1263 [1264, sti. pis.], 1 giugno).

Dal Maccioni, Difes. del Dom. dei Conti di Donoratico, Tom. II. pag. 65 e seg.

In nomine Domini nostri Iesu Christi Dei Eterni. Anno ab Incarnatione eius millesimo ducentesimo sexagesimo quarto. Indictione sexta ipso die kalendarum iunii. Ex huius publici instrumenti clareat lectione, quod Rainerius Bacarus q. Uguccionis de Donoratico procurator, et certus nuntius nobilis viri Ugolini Comitis domini Guelfi Comitis de Septimo, ut de ipsa procura apparet per cartam inde rogatam, et scriptam, et firmatam a Gualterio notario de Appiano sub annis Domini millesimo ducentesimo quinquagesimo secundo, indictione nona, decimo kalendas octobris, et a me Uguccione notario visam, et lectam procuratorio nomine pro eo sequens formam bailie, et potestatis sibi a dicto Comite Ugolino, ipso in  Sardinea existente missarum, concesse pro dicto comite Ugolino ad honorem Dei, et Beate Virginis Marie, et Sanctorum Augustini, et Columbani, et omnium Sanctorum, et Sanctarum Dei, pro salute anime sue et Domini Guelfi bone memorie patris sui, et omnium parentum suorum dedit, et concessit fratribus Ieremie, et Iohanni procuratoribus fratris Petri Heremitani Prioris provincialis Senensis provincie, et in carta dicte procure rogata, et scripta, et firmata a Donato Bencivennis notario sub annis Domini millesimo dugentesimo sexagesimo secundo, indictione quinta, die decimo sexto iunii, et a me suprascripto Uguccione notario visa et lecta procuratorio nomine, et vice heremitarum, et fratrum ipsius provincie, et pro eadem provincia agentibus, et recipientibus procuratorio nomine pro suprascripto priore, et tota provincia, et universitate fratrum omnium totius provincie, ecclesiam Sancti Columbani cum omnibus et singulis rebus pertinentibus ad ipsam ecclesiam positam in confinibus de Donoratico iusta castrum in plano ipsius castri, que ecclesia S. Columbani, sive ius patronatus ipsi Ugolino comiti expectat ex emptione, quam dominus Guelfus olim pater suprascripti comitis Ugolini fecit a donno Benedicto Abate Abathie monasterii S. Petri de Monte Viride, ut in carta dicte emptionis rogata a Tadio notario continetur, et a me suprascripto Uguiccione notario visa et lecta, ad habendum, tenendum, et ibi Capitulum dicti Ordinis constituendum, et ordinandum, et ad omnia, et singula faciendum, que eisdem heremitis videbitur expedire, salvo iure patronatus in ipsa ecclesia ipsi Rainerio pro suprascripto Ugolino, et eius heredibus, in perpetuum, et salvo quod dictus locus non sit subiectus, neque suppositus alicui ecclesie ipsius Ordinis Heremitarum predictorum, sed immediate expectet ad ipsum Ordinem, et dispensationem Prioris principalis, et Capituli, quod erit in dicto loco secundum ritum, et regulam predicti Ordinis. Item procuratorio nomine pro suprascripto comite Ugolino, pro remedio animarum dicti Ugolini, et eius patris, et omnium aliorum parentum suorum dedit, et concessit suprascriptis fratribus pro suprascripto Priore, Heremitis, et ordine recipientibus totum ius et nomen decimarum quod dictus Ugolinus Comes habet ex dicta emptione, quam dictus dominus Guelfus fecit a suprascripto abate de Monte Viride, quatenus dicti Heremite, et eorum successores exinde agant, et experiantur contra omnem personam, et locum; et per stipulationem solempnem suprascriptus Rainerius procurator suprascripti Ugolini Comitis procuratorio nomine pro eo convenit, et promisit suprascriptis fratribus pro suprascripto priore, fratribus, et ordine recipientibus, ut dictum est procuratorio nomine pro suprascripto Ugolino Comite, et ipsum Ugolinum esse eisdem fratribus pro suprascripto priore fratribus, et ordine recipientibus, et ipsi priori, auctorem, defensorem, et disbrigatorem de predictis omnibus, et qualibet eorum parte ab omni onere, et homine, et ab omni imbriganti persona, et loco de dato, et facto dicti Ugolini Comitis tantum, et non imbrigare, vel molestare, neque per placitum, vel alio modo faticare per se, vel per alium aliquo modo, vel iure ad penam librarum centum denariorum pisanorum per stipulationem premissam a dicto procuratore procuratorio nomine pro suprascripto Comite Ugolino suprascriptis fratribus pro suprascripto priore et fratribus et ordine recipientibus, ut supra, et omnes expensas iudicum curie, et advocatorum, et omnes alias, que inde fierent eidem, et eisdem pro suprascripto priore, fratribus, et ordine recipientibus componere, et dare convenit, et promisit, obligando se procuratorio nomine pro suprascripto Ugolino, et ipsum Ugolinum, et eius heredes, et bona eius recipientibus eo modo, ut dictum est supra, et eius successores, renuntiando omni iuri, et auxilio, et exceptioni, et constitutioni, et defensioni et omni alio legis auxilio, unde se a predictis, vel alio predictorum tueri, vel iuvari posset, et nominatim a pena; et sic precepit, et potestatem eis pro suprascripto priore, et fratribus, et ordine recipientibus, et ipsi priori licet absenti dedit ingredi in possessionem suprascripte ecclesie, et suprascriptorum omnium, quatenus eorum nomine proprio eo modo, ut dictum est possideant, et se procuratorio nomine pro suprascripto Comite Ugolino, et eorum nomine constituit possidere precario. Insuper suprascriptus Rainerius procurator suprascripti Comitis Ugolini procuratorio nomine pro eo ad suprascriptam penam per stipulationem premissam convenit, et promisit dictis procuratoribus pro suprascripto priore, fratribus, et ordine, quod faciet, et curabit, ita quod dictus Ugolinus, et reverso a Sardinea Pisas, vel Tusciam, suprascripte dationi, et concessioni, et. omnibus suprascriptis, et singulis predictorum consentiet, et ea omnia firmabit, et confirmabit, et ratificabit in totum.  Quare suprascripti fratres, et procuratores suprascripti prioris, et fratrum procuratorio nomine pro suprascripto priore, et fratribus, et ordine solempni stipulatione convenerunt, et promiserunt suprascripto Rainerio procuratori suprascripti Comitis Ugolini procuratorio nomine pro eo recipienti, et stipulanti ire, et morari, et stare in dicta ecclesia, et loco, et facere, et curare ita quod erit ibi, et observabitur regula mansura dicti ordinis, et facere et curare ita quod suprascriptus Prior fratrum Provincialis predictis omnibus et singulis consentiet, et ea omnia firmabit, et ratificabit, et ipsum Comitem Ugolinum, et eius heredes in perpetuum in iure patronatus recognoscet, quod dictus locus vel eius aliquod dicti loci, vel aliqua pars ipsorum alicui non submictetur, vel supponetur, vel alicui ius aliquod inde dabitur, nisi, ut dictum est, vel cessio, aut dactio aliqua de ipsis, vel aliqua parte ipsorum inde fiet, et quod in dicto loco stabunt, et morabuntur fratres secundum dicti loci facultatem, alioquin a iure dicte dactionis et cessionis cadat, et dictus locus cum omnibus suis pertinentiis, et adiacentiis ad suprascriptum Comitem Hugolinum, vel suos heredes, et etiam iura omnia dicti loci revertantur, obligando se procuratorio nomine pro dictis priore, et fratribus, et ordine, et suos successores, et bona eorum heredes pro suprascriptis omnibus eidem Rainerio pro suprascripto Comite Ugolino recipienti, ipsi Comiti licet absenti, et eius heredibus renuntiando omni iuri, ut supra. Actum Pisis Kinthice in Solario Turris de Arno Roncionum presentibus Taddeo quondam Gracci, et domino Corrado de Fasciano Iuris Professore quondam Baldiccionis de Fasciano testibus ad hec rogatis.

Ego Uguiccio quond. Ferri filius de Scorno domini Friderici Romanorum Imperatoris notarius predictis omnibus interfui, et hanc inde cartam rogavi, scripsi, atque firmavi.

NOTE

(1) L’Ugolino, donatore nella presente carta, è lo stesso Ugolinus Guelfus (o di Guelfo) Comes, che col suo fratello Gherardo prese parte all’assedio del castello di Sant’Igia, e segnò la capitolazione del 26 luglio 1257, con cui quella fortezza fu resa dai Genovesi ai Pisani, (Ved. sopr. cart. N° XCVII); lo stesso conte Ugolino, che fu poi così famoso per la sua potenza, e per le sue sventure, e morì nella torre della fame cantata divinamente da Dante. A lui, e al detto suo fratello Gerardo, dopo la miserevole morte di Chiano marchese di Massa e giudice di Cagliari, era pervenuta la terza parte del regno Cagliaritano; per lo che nella mentovata capitolazione ambidue i fratelli s’intitolano iudices tertiae partis regni Kalleritani. Nella suddivisione di questa terza parte erano spettate particolarmente al conte Ugolino Villa-Ecclesia, Domusnovas, et altre terre vicine. Fu forse da Villa-Ecclesia, ch’egli spedì la procura, di cui parlasi nel presente atto, a Ranieri Baccaro di Uguccione. Imperocchè la detta città era fortificata, ed abitata da Pisani; ed i di lui figli Guelfo e Lotto innalzarono nella medesima lo stendardo della ribellione contro il Comune di Pisa, appena udirono l’orribile e spaventosa morta del padre loro; e nella stessa città il predetto di lui figlio conte Guelfo fece attanagliare e squartare Vanni Gubetta vicario e complice del feroce Ruggieri arcivescovo di Pisa (Ved. Tola, Dizion. biogr. dei Sardi ill. vol. II. pag. 225, not. (1)).