Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Secolo XII – XXVII

Guglielmo arcivescovo di Cagliari dona al Capitolo e canonici di s. Lorenzo di Genova la chiesa di s. Giovanni di Arsemine, con molte terre, boschi, pascoli, servi e bestie, (coll’annua prestazione a loro carico di un denaro lucchese, e di una candela) in riconoscenza del buon accoglimento fatto a lui, e al suo antecessore, da quei canonici, e dei servizi resi dai Genovesi al giudice Mariano (Torchitorio II), per ricuperare il suo regno di Cagliari.

(1119, … novembre).

Dai Regj archivi di Corte di Torino.

In nomine Sancte et individue trinitatis. Oportet nos justis petitionibus annuere, et illud semper agere: unde et in presenti et in futuro semper plenam apud Deum misericordiam consequamur. Quapropter Ego Guillelmus gratia Dei Calaritane ecclesie servus atque Archiepiscopus amore Dei et redemptione anime nostre pro precibus nec non Villani prepositi amici nostri, et omnium fratrum suorum canonicorum, et pro amore ab eis michi et antecessori meo exhibito, pro precibus et domini Mariani Judicis, cui Januensis populus multum servicii intulit, restituendo eum in regno suo; pro mercede insuper anime ipsius, et domine Preciose uxoris sue ac patrum suorum omnium atque parentum attribuo et concedo ecclesie Sancti Laurencii Januensis, scilicet Canonicis presentibus et futuris ecclesiam Sancti Johannis positam in loco qui nominatur Arsemine (1) cum ecclesiis suis sibi pertinentibus cum culvertis (2) scilicet servis et ancillis cum vineis et terris cultis et incultis, cum domesticis, gerbis, pratis, silvis, pascuis, cum bestiis nec non omnibus suis utriusque sexus, et cum omnibus rebus suis et conditionibus, que videntur sibi aliquo modo  pertinere, ut in futuro semper predictas res libere habeant, et possideant cum eadem Ecclesia. Ad honorem Dei et subsidium predictorum canonicorum sine omni nostra vel nostrorum successorum contraditione, vel requisitione: habeant etiam ibi in eadem ecclesia potestatem eligendi fratres, et ponendi, atque regendi secundum arbitrium suum (3); et quidquid predicta ecclesia habet, vel in futuro acquirere poterit libere semper habeat, et possideat, excepto quod unoquoque anno persolvat matrici Ecclesie Archiepiscopatus nostri denarium unum lucensem, et candelam unam (4), et omnia que superius diximus volumus et affirmamus, ut predicti canonici tam in futuro quam in presenti semper habeant, et possideant sine omni requisitione, ac redemptione, vel datione; et sic quod nullus successor meus, nullus Judex, nullus procurator, non aliqua vivens persona habeat potestatem inferendi vim de supradictis rebus prefatis Canonicis, salva reverencia catholici Archiepiscopi, et quicumque hoc decretum nostre dationis, et bone voluntatis fregerit, et non emendaverit, gladio Sancti Spiritus percussus et anathematizatus a consortio ceterorum xpianorum sit separatus. Factum est hoc mense novembris indictione XII anno Domini M°. C. XVIIII°.

Ego Gilielmus Calaritanus Archiepiscopus subscripsi.

Ego Otto Januensis Episcopus sum testis.

Ego Nicolaus presbiter subscripsi.

Ego Johannes Sacerdos subscripsi.

Ego Petrus Archipresbiter subscripsi.

Ego Constancius presbiter subscripsi.

Ego Gualterius Sacerdos subscripsi (5).

Testes huius cartule Ido de Carmadino consul. Iterius consul. Odo de Platealonga consul. Mauricius de Platealonga consul. Baldizon Anselmus de Columba. Oliver. Johannes Barca. Bonifacius de Volta. Tudemzon Bonvassallus. Battigadus Arnaldus Conradus. Cuglaradus. Gandulfus Rufus Marchio Pilosus. Marchio Judex. Guido Spinola. Ido de Madrona et alii plures interfuerunt.

NOTE

(1) L’arcivescovo Guglielmo, fra gli altri motivi, fu indotto alla presente donazione dalle preghiere del Giudice Mariano, ossia da Torchitorio II, il quale era stato validamente aiutato dai Genovesi per ricuperare il regno Cagliaritano. Torchitorio avea già donato nel 18 giugno 1107 alla chiesa e canonici di s. Lorenzo di Genova il casolare (donnicalia) di Arsemine (Ved. sopr. Diplomi III e IV). Ora gli stessi canonici ricevevano in dono la chiesa di s. Giovanni situata nel medesimo luogo, con tutte le sue pertinenze. L’odierno villaggio di Assemini sorge appunto dov’erano anticamente la donnicalia e la chiesa di s. Giovanni di Arsemine.

(2) Culvertis, cioè foresi, forestieri. Ved. la nota 2a al Diploma N° IV di questo secolo.

(3) Ai canonici donatarii era data piena facoltà e bailia di preporre a loro esclusivo arbitrio le persone che stimassero migliori per governare la chiesa donata, ed amministrarne il patrimonio. La concessione era assai importante, poiché pare assai probabile che comprendesse eziandio l’amministrazione dei sagramenti.

(4) La donazione era fatta dall’arcivescovo Guglielmo sotto la condizione di un annuo canone da pagarsi dai donatari consistente in un denaro lucchese, e in una candela, alla chiesa matrice o cattedrale di Cagliari.

(5) Gualtiero, e Giovanni, che sottoscrivono la presente carta, e si qualificano semplici sacerdoti (sacerdos) sembra che non facessero parte del Capitolo, ma fossero addetti soltanto al servizio della chiesa di s. Lorenzo. L’arcivescovo Ottone, Pietro arciprete, e Costanzo e Nicolò presbiteri, cioè addetti al presbiterio e al coro, sono in questa donazione i rappresentanti del Capitolo e Canonici di s. Lorenzo di Genova.