Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Secolo XII – XXII

Concessione del monistero di S. Michele di Plaiano, situato nel regno di Torres in Sardegna, fatta dai canonici della chiesa maggiore di Pisa a favore di Pietro abate di s. Zenone dell’Ordine di Vallombrosa, e suoi successori in perpetuo, mediante l’annuo censo di cento soldi lucchesi da pagarsi in ciascun mese di agosto (1).

(1116, 6 novembre).

Dal Mittacelli e Costadoni, Annal.Camald., tom. III, in append., col. 254 e seg.

In nomine sanctissime et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen. Cum divine et humane legis moderamine, constitutionibusque temporum antiquorum auctoritate conscriptis sancitum, laudabilisque ac justitie vigore firmatum fore, decernitque grandium causas negotiorum, maxime ecclesiasticorum, cartis diligenter inscribere. Ad memoriam posteris derelinquere convenit cunctis ratione utentibusque, maxime episcopis, canonicis, vel etiam monachis pastoralis cure sollecitudinem habentibus, que supra dicimus, canonice, et regularibus grandia eorum negocia scriptis notare, et pro memoria ceteris in posterum commendare. Multas enim lites et contentiones auferunt litere ad memoriam retinendam conscripte, que si non essent, nullius conventionis positiones ad plenum firme consisterent. Quapropter Petre, Sancti Zenonis venerande abbas, tibi, tuisque successoribus nos Sancte Marie Pisane ecclesie canonici has vestre conventionis literas Carolum presbiterum firmare et scribere  rogavimus. De monasterio scilicet de Plajano, quod nostrum est (2), de quo justam et rationabilem nobis, et vobis competentem inter nos fecimus conventionem. Ut deinceps dictum monasterium, ex vi concessionis, potestatis habendi, tenendi, gubernandi, meliorandi, construendi, secundum quod vobis melius visum fuerit…etc. Salvationem et utilitatem, atque meliorationem, salvo iure et subscripta reverentia Pisane canonice Sancte Marie, abbatis scilicet electionem, que fiat, vel si necesse fuerit aliquo tempore, depositionem, vel eiusdem monasterii mutationem, nobis scientibus, et consentientibus, et concedentibusque fieri volumus. De monachis vero potestate…Tu igitur Petre venerande abbas, quod absit, vel tui successores, si forte per aliquid ingenium, vel per aliquam personam, aut per quamcumque machinationem predictum monasterium a sancte Pisane ecclesie canonica disjungere, vel removere, vel minuere aut perturbare tentaveritis absque obedientiam positam, centum scilicet solidos Lucensis monete denariorum expendibilium in unoquoque anno in mense augusto persolvetis nobis, vel successoribus nostris in predicta canonica Deo servire constitutis, centum librarum monete Lucensis bonorum denariorum penam predicte canonice componere debeatis; et si abbas ibi positus illud idem facere tentaverit, vel quocumque modo huius mali machinationem facere presumpserit, et tu, vel tuus successor, si inquisiti fueritis, tantum nequitie scelus non emendaveritis, vel extirpaveritis, penam supradictam similiter persolvere debeatis, et post penam solutam firma permaneat conventio presentis facti. Nos vero, vel successores nostri, si aliquo tempore, quod absit, pactum nostrum irritum fecerimus, et quoad possumus non observaverimus, tibi, tuisque successoribus eamdem penam persolvere debeamus. Taliter enim inter nos convenimus, et huius conventionis duas cartulas predictum Carolum presbiterum firmare et scribere rogavimus, et ut verius credatur, et melius confirmetur, nos, et vos omnes manibus nostris subscripsimus.

Acta itaque sunt hec Dominice incarnationis anno M.C.XVI octavo idus novembris indictione octava in predicte canonice claustro.

† Ego Ugo archipresbiter ss.

Ego Bernardus presbiter ss.

Ego Martinus presbiter ss.

Ego Wido presbiter ss.

Ego Seniorettus presbiter ss.

Ego Enricus presbiter ss.

Ego Guido diaconus ss.

Ego Ildebrandus diaconus ss.

Ego Ubertus diaconus ss.

Ego Ildebrandus subdiaconus ss.

Ego Bernardus subdiaconus ss. cunctorum minimus.

Ego Gratianus subdiaconus ss.

Ego Maurus subdiaconus ss.

† Ego Petrus in Christi nomine suprascripti monasterii sancti Zenonis abbas licet indignus ss.

Ego Dominicus presbiter et monachus ss.

Ego Omodei presbiter et monachus ss.

Ego Rainerius presbiter et monachus ss.

Ego Wido presbiter et monachus ss.

Ego Lambertus presbiter et monachus ss.

Ego Ugo presbiter et monachus ss.

Ego Lambertus diaconus et monachus ss.

Ego Placitus diaconus et monachus ss.

Ego Carolus subdiaconus et monachus ss.

Ego Rainerius subdiaconus et monachus ss.

Ego Gherardus accolitus et monachus ss.

Ego Martinus accolitus et monachus ss.

Ego Ugo accolitus et monachus ss.

Ego Bernardus clericus et monachus ss.

Ego Iohannes clericus et monachus ss.

Ego Cicer, atque Martinus presbiteri et conversi eiusdem monasterii subscripsimus.

Ego Petrus clericus et monachus ss.

† Ego Carolus presbiter, licet indignus, et supradicte canonice Sancte Marie Pisane ecclesie canonicus supradictorum canonice atque Petri abbatis et eius monachorum precibus rogatus, huius conventionis duas cartulas scripsi et firmavi, canonice unam dicte, alteram prefato monasterio complevi et dedi etc.

Ego N (3) abbas monasterii  de Plaiano ab hac hora in antea fidelis ero capitulo Pisano eorumque successoribus, videlicet canonicis Pisane ecclesie canonice electis; si vocatus fuero per nuntium, sive per literam, ad eorum sinodum veniam, nisi impeditus fuero canonico impedimento, aut eorum licentia remanserim. Redditus Pisane ecclesie, oblationes, et alios redditus non fraudabo, nec fraudari permittam, ecclesiam Sancti Michaelis suprascriptam (4) ad eorum reverentiam et honorem custodiam, non in consilio, vel facto ero, quod ecclesia Pisana in suo iure vel honoribus minuatur, non aliquam contra matrem ecclesiam faciam conspirationem, sed omnia, me sciente, sine fraude et fideliter observabo, salvo meo ordine; sic Deus me adiuvet, et hec sancta Dei evangelia. – «Iuravit hoc modo», suprascriptus Angelus electus abbas a predicto capitulo loco supracitato (5), cuius iuramento addite sunti bi ee conventiones.

NOTE

(1) La presente concessione fatta dal Capitolo dei Canonici della chiesa maggiore o Duomo di s. Maria di Pisa ai monaci Vallombrosani di s. Zenone si risolveva in una concessione feudale ed enfiteotica. L’alto dominio sulla chiesa e monistero di s. Michele di Plajano, con intiera soggezione dei monaci, rimaneva presso il Capitolo concedente, al quale inoltre i monaci si obbligavano di corrispondere l’annuo censo di soldi cento lucchesi.

(2) I Canonici pisani proclamano in questo luogo la loro assoluta proprietà sul monistero di s. Michele di Plajano (quod nostrum est). Il medesimo è ora distrutto, e facea un corpo solo con la Chiesa di s. Michele di Plajano ancora esistente tra Sassari e Sorso.

(3) È questa la formula del giuramento, che ciascun abate del Monisterio dovea prestare, appena eletto e costituito in uffizio; e dalla medesima si rileva, che il Capitolo del Duomo Pisano avea dei redditi, provenienti forse da terreni annessi alla Chiesa di S. Michele.

(4) Quindi i monaci non doveano essere, fuorché custodi ed amministratori di detta Chiesa.

(5) Angelo fu eletto abate dal Capitolo Pisano, e prestò il giuramento, secondo la formula sovra espressa.