Pace conchiusa per ventinove anni tra i comuni di Pisa, Genova e Lucca, per mezzo dei loro rappresentanti Girardo Bulgarello, Ottone Buono e Alcherio di Nechio, nella quale sono principalmente regolati alcuni punti di concordia tra Pisani e Genovesi per tutto ciò che riguardava le loro rispettive possessioni e negoziazioni in Sardegna, e i danni e le ingiurie che reciprocamente si aveano fatte per tal causa negli anni precedenti.
(1169, …maggio).
Dai Regii Archivi di Corte di Torino, Serie 2a , N° 2, Genova, Trattati diversi, mazzo I.
In nomine Iesu Christi amen. Ego Pisanus omnibus Ianuensibus et omnibus hominibus eorum districtus ab hac die in antea usque ad XXVIIII annos completos pacem tenebo et observabo in personis et rebus terra et aqua, et salvabo, et illa que inferius scripta sunt, scilicet ut nullus Pisanus per pelagos in illis partibus et locis qui sunt a salo usque naulim, nec de hiis confinibus ullo modo exeat vel mittat, et ad hoc confirmandum teneatur unusquisque consulatus facere iurare intrantem consulatum hoc observare, et sic usque ad suprascriptum terminum. Teneatur etiam consulatus civibus suis in unaquaque provincia litteras proprias de communi sigillo sigillatas sub debito sacramenti precipiendo destinare sine fraude ut in prefatis confinibus nullo modo vadat per pelagos vel mittat deinde exeat, tamen iuxta terram ire possint. Quicumque vero contra hoc sciens fecerit vel ex quo litteris communis sigillo sigillatis cognoverit, quartam partem de illo havere quod in prohibitis loci detulerit, consules ei auferre teneantur, aut in tantumdem dapnificare, nec ei, vel alicui pro eo aliquid reddant vel emendabunt, si vero per Pisanorum districtum aliquod adversi vel offensionis Ianuensibus inferetur in eundo et redeundo iuxta terram Pisani debet consilium et auxilium ad recuperandum id quod erit perditum vel ablatum, si autem a corbo usque ad campum album vis violentia aut forcia ab habitatoribus predicti districtus fieret Ianuensibus, infra predictum districtum debeant armare Pisani communiter cum Ianuensibus a duobus galeis usque in decem super illos malefactores. Omnia que fuerunt capta a Pisanis infra treuguam quam fecit dominus Imperator reddant Pisani Ianuensibus, medietatem peccuniae navis Asinariae Pisani Ianuensibus reddere teneantur, infra annum vel infra terminum vel terminos a ianuensibus consulibus elongatos, de altera medietate faciant rationem Ianuensibus, qui…litteras communis sigillo sigillatas Pisanorum consulibus pro hac re attulerint, eo dimisso quod Pisani nullatenus possint opponere quod Ianuenses vindictam ceperint, et quasi ius sibi dixerint Ianuenses libere emant et vendant Pisanis, et negotientur sicut Pisani, excepto in porta pondo, ripa et mensuris, quae solita erant suscipi a XV annis retro. Si aliqua collecta vel data, vel introitus in Sardinea pro communi pisana civitas vel alius pro ea fecerit cum Ianue consulibus equaliter communicet, et communiter cum ea faciat. Et si pisanus consul pro facienda collecta, vel data vel accipiendo introitu ire vel mittere voluerint ianuensibus consulibus notificet, et si ire vel mittere voluerit vel noluerit, communiter fiat, et quod collegerint vel aliquo modo pro communi habuerint, per medietatem dividatur. Tot et tales donicalienses habeant Ianuenses in Sardinea quot et quales haberent Pisani. Si autem pares non invenirentur ex ipsis quos habent Pisani tot restaurentur Ianuensibus quot Ianue consul et pisanus consul statuerint. Qui si discordati fuerint teneantur ibidem duos Ianuenses et duos Pisanos communiter eligere qui iurent bona fide sine fraude eos inde adequare. Hoc totum fiat infra sex menses post inquisitionem factam a ianuensibus consulibus vel eorum certis litteris nisi remanserit eorum licentia. Item si ius aliquod donatione, largitione, tradicione, vel alio aliquo titulo domini imperatoris vel alicuius persone, Pisani, vel pisana ecclesia seu aliquis pro eis in Sardinea habet vel acquisierit, totum cassum et irritum fiat, hoc modo, ut si privilegium fuerit continens solam dationem Sardineae deradatur. Verum si aliud in eo privilegio contineatur, faciam securitatem et cartam per publicum notarium quod Pisanis in nullo debeat prodesse nec Ianuensibus nocere quod in eo privilegio contineatur de Sardinea. In recipiendis fidelitatibus vel sacramento aliquo pro communi ab hominibus Sardineae communiter cum ianuensibus consulibus, vel eorum nuntiis recipiant. Nullum acquisitum pisana civitas in Sardinea faciat nisi communiter cum Ianue civitate. De rebus vero ecclesiarum, et rationes archiepiscopatus cuique salve sint, eo salvo quod supradictum est in suprascriptis capitulis. Negotiationes et mercationes Sardineae totius libere fiant communes ad utendum Ianuensibus et Pisanis, et habitantibus in eorum districtu. Sacramentum et conventus quem ianuensi iudici Karolitano et iudici Arboree fecerunt observentur. De peccunia regis Arboree quam Ianuenses ab eo debent recipere Pisani nullum impedimentum prestent. Et si aliquis civis pisanus vel commune pisane civitatis eidem regi peccuniam debeat, consules ei dari faciant, eo demisso quod nullatenus Pisani possint opponere quod rex predictus vindictam ceperint et quasi ius sibi dixerit, et hoc faciant donec Ianuenses soluti fuerint. Per plagiam et omnes partes illas utantur Ianuenses libere sicut antiquum fecerunt. Et pisani consules teneantur eligere duos consules pro diffiniendis discordiis que evenerint inter Pisanos et Ianuenses, qui infra quadraginta dies teneantur diffinire reclamationes et causas que ante eos mote et facte fuerint nisi instrumentorum vel testium dilatione, vel utriusque partis concordia remanserit. Sacramentum quod Pisani iudicibus Sardineae de regno eorum non auferendo fecerunt, et si aliquis eis aufferre predictum regnum vellet eos adiuvarentur salvetur, eo tamen salvo quod si iudex vel iudices Sardineae, vel alii Sardi minuere vellent aliquo tempore Ianuensibus aliquid de predictis que Ianuensibus convenimus in hac scriptura, guerram vel guerras fecerint donec ea omnia consequantur, predictos Sardos nullo modo iuvabo. Ad haec omnia confirmanda teneatur ille pisanus consulatus qui nunc est facere iurare mille homines de pisana civitate quos elegerint ille vel illi qui ad predicta sacramenta recipienda missi fuerint, et in parlamento unum hominem ad vocem super anima populi hec omnia firma tenere, et de sexto in sextum annum facient iurare CC cives de illis qui specialiter hec primo iuravere, et in parlamento unum hominem ad vocem super anima populi.
Hic est tenor pacis et conventionis facte per Girardum Bulgarellum pisanum, et Ottonembonum ianuensem et Alcherium de Nechio lucensi concorditer, et concordia et voluntate ipsarum trium civitatum apud Portum Veneris, millesimo centesimo sexagesimo nono, indictione prima, mense madii, secundum Pisanos millesimo centesimo septuagesimo.