Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Il Condaghe di Santa Maria di Bonarcado [36]

[c. 25r] Condague sancte Marie Monarcanto fato pro sus res de Arborea biscondes de Barusau et de su iudice Constantino.
1IN NOMIINE DEI patris et filii et spiritu sanctu. Amen. Ego iudice Constantino de Arborea etian cum uxore donna Anna ex consilium archiepiscopi mei Homodei pro remedium anime mee et pro remissione omnium peccatorum regum arborensium qui hanc ecclesiam sancte Marie Monarcanto fundaverunt et donationes territoriorum donaverunt, cum domna Diana regina de logu, que, pro remissione peccatorum regis Arboree, mariti sui, donavit ecclesiam sancte Marie de Montesanto cum saltu de canale de figu cum terminis et iurisdictionibus que donna Diana regina fuit patrona: 2et ita volo, etiam pro remissione peccatorum illius et salutis anime mee et meorum filiorum, compono, asigno et dispono et istud condace regum arborensium acresco et facio ad honorem sanctìssime Trinitatis et intemerate virginis Dei genitricis Marie, et facio istud || [c. 26r] caenobium mihi et sucessoribus meis usque in sempiternum. Et ita volo, omni ambiguitate remota, fundare hoc cenobium ut in illo vivant fratres religiosi sub regulari tramite reverendissimi patris Benedicti, qui die ac nocte serviant Deo omnipotenti. 3Nunc autem cognitum sit omnibus quam etiam fratribus meis et omnibus affinibus, consentiente prelibato archiepiscopo meo Homodeo, trado hoc monasterium sub regimine et potestate abatis Pise cum hac conditione ut dictus Abas sancti Zenonis mittat de suis fratribus qui regant illud, laborent et plantent et die et nocte orent pro remissione [peccatorum] regum arborensium et peccatorum Diane regine, que etiam hanc fundationem erexit sibi et successoribus suis et illi ex illis nominent prepositum idoneum ad bonum regimen cum complacen[ci]a et consensu meo et filiorum et successorum meorum. 4Et ita confirmo et aprobo donationes supradictas regum arborensium et domne Diane regine. 5Et ita ad degendos ||[c.27r] fratres qui in cenobio vivant do illis potestatem ut laborent et plantent, edificent ad honorem sancte Marie et sancti Benedicti et sancti Zenonis et per manus illorum ordinetur prepositus idoneus ad recte gubernandum cenobium et ita sub hac conditione ut prepositus nominatus a dictis fratribus sit cum voluntate et complacentia tam mea quam successorum meorum et ita illis trado et delivero:
a  6domo sancte Victorie de Montesanto cum omnia cantu aet et terras et binias et saltus d’Orrodolazu et collat a nuracke d’Orisezo et moliat a petra de niu de corbu et benit a sueriu de petra de cavallu et benit a su monticlu de Utur d’Arsai et benit assu castru dessu cannissone et benit a su castru de monticlu de piscobu, cun homines et masones d’onnia sinnu, de grussu et minudu. 7Et dolli pro custu saltu qui si lu arregant, castigent omnia || ( 27v] temporale et pro glande et pro pastu in perpetuum in co fudi usu et est oi in usu in saltu de regnu.
b  8E domo sancte Marie de Boele cum omnia cantu at, partindo paris cun su regnu et terras et binias et domesticas si vi aviat, e issu saltu d’Ilo, partindolo de ladus a pare cun clesia cum serbos et cun anchillas et cun masones de omnia sinnu et de grussu et minudu. 9E de omni apat fine a su fine in seculum.
c  10E domo de sancta Victoria et cantu aet. E dolli su saltu meu cum cantu aet. E dolli sa parzone ki fuit de donnu Piziellu de Sezo cun omni cantu at.
d  11E domo sancti Simeonis de Vessalla cum omni cantu at.
12E domo de santu Petru de Mili picinu cun onnia cantu aviat donna Tocoele, ki fuit donna de logu, muiere de iudige Comida, e fegit issa sa clesia illa a nnou ponendove tota sa villa de Mili piccinu ki fuit sua peguiare, sene avere parte nen liberu nen serbu aienu, cun terras et binias et servos et ancillas, libertados; et saltu ki si segat dave sa cinniga de figos de Milianu.
f   13E confirmola sa domo de sancta Barbara || [c. 28r] de Turre cum omnia cantu aet et cum terras cum binias et cum omnia masone.
14Et confirmolli sa domo de sancta Barbara de Turre cum omnia cantu aet cun terras cum binias cum servos et ancillas; et apala comente est a biere in su primu foliu et in sus ateros autus et donationes in fide de totus sus veriderus.
15Cum boluntade de su archiepiscopu meu Homodei apo fundadu custo monasteriu pro remissione de sus peccados meos e de sus res de Arborea et de sa regina Diana et de sos figios: 16in fide e pius testimonius resta su presente fato et firmado da testimonzus et de su notario apostolico Bernardu Ventrelij et de sus testimonzus presentes; 17et ad perpetuam firmitatem privilegii volumus illud nostri sigilli impressione signari. 18Et signatum fuit Pisis in ballatorio domus castri ecclesie sancte Viviane anno millesimo ducentesimo, XIII kal. novembris.

 

36 Su questa carta, sui forti sospetti di falsità che su di essa gravano, sull’assetto generale e gli interventi che vi sono stati apportati, si veda l’Introduzione; e così pure per ci  che concerne il contenuto riportato dalla scheda n. 1.
36.1  donna] dona.
pro] nel ms. pro con titulus abbreviativo sulla r [o sulla i].
Marie] Viarie con titulus sopra iari; Besta dice che è difficile stabilire se si tratti di Vi o di M iniziale, visto che a montesanto «v’era una chisa di s. Vittoria».
36.2  [c. 26r] per il salto di numerazione da c. 25r a c. 26r, si veda quanto detto nell’Introduzione. sucessoribus] sucessorbus tutta la sequenza mihi et sucessorbus me è stata riscritta.
36.3  cognitum sit omnibus quam etiam fratribus meis et omnibus affinibus] nella scheda n. 1, in cui sta lo stesso contenuto della presente, anche se la lettera è assai spesso diversa, nel punto a questo corrispondente si legge cognitum sit omnibus, tam fratribus meis quam cunctis affinibus; si potrebbe dunque pensare ad un emendamento come cognitum sit omnibus tam fratribus meis quam etiam omnibus (o forse meglio cunctis considerando omnibus un errore di ripetizione dato il precedente cognitum sit omnibus) affinibus; il quam infatti manca del suo correlativo; a meno di non pensare a un meno oneroso emendamento tam fratribus meis et etiam omnibus affinibus; il passo appare comunque lacunoso in quanto manca pure la congiunzione subordinativa quod che introduce la frase trado hoc monasterium, ecc., come nel corrispondente passo della scheda n. 1. Tuttavia mi attengo a un cauto conservatorismo e mi limito a segnalare. pro remissione [peccatorum]] mi pare evidente e necessaria l’integrazione. sibi et successoribus suis] eraso, si vede a mala pena, seguo il Besta.
complacen[ci]a […] successorum meorum] eraso, si vede a mala pena, seguo il Besta.
36.4  supradictas] supradict as.
36.5  fratres qui in cenobio […] et per manus] tutto il passo – che comincia con l’inizio della carta 27r – disposto su quattro righe, appare con scrittura di altra mano quasi intervento successivo.
36.5 ordinetur] ordinur.
36.6  cannissone] canissone. d’onnia sinnu] donia sinu.
36.7  si lu] si li.
36.7 in co] in con.
36.7  fudi usu] dopo tali parole sta la sequenza da omni signu grussu et minudu, sequenza che ovviamente si espunge in quanto fuori luogo.
36.8  terras et binias] traas et binias, la seconda a è stata corretta da altra mano, in corsivo, in et, l’asta della t copre anche la s.
et] aggiunto in correzione su precedente s ancora del tutto visibile.

anchillas] anchilas. sinnu] sinu.
36.12 Tocoele] Tocode, correggo secondo la scheda n. 1.
a nnou] annou. serbu] serb.
terras] corretto su altra sequenza illeggibile che Besta interpreta, sia pure con formula dubitativa, territorios. cinniga] ciniga.
36.13 terras] scritto su altra parola, così appare anche al Besta.
36.14 apala] ala, e così anche Besta.
foliu] sotto la l di foliu sta un segno circolare barrato, forse con senso di rimando, ma visto quanto sotto, a proposito di figios, mi pare più probabile che sia stata apportata una correzione che muta l in g, ossia foliu in fogiu, secondo una rispondenza ad una fonetica di tipo settentrionale: LJ > log. j > g˘ / camp. li>ll.; Besta fogiu, senza segnalare. veriderus] veniderus; Besta verideros, senza segnalare.

36.15 figios] corretto su fillos; anche Besta rileva l’intervento correttorio, ma in nota dice: «corretto su filias».
36.16 apostolico] la sillaba co è scritta in apice. testimonzus] corretto su un precedente testimonius o testimonios: è visibile il puntino della i sopra la z corretta; la sequenza di lettere zu mostra altra grafia, la s è ridotta a una macchia.
36.16 testimonzus] nuovamente corretto su un precedente, probabile, testimonius/os; la z appare chiaramente d’altra grafia, e così ci pare anche la u.
36.17 perpetuam] pepetuam.
36.18 ducentesimo] la sillaba mo è scritta in apice.