Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Repertorio informatizzato delle fonti documentarie e letterarie della Sardegna

Secolo XIII – CXXV

Il Comune di Pisa approva i capitoli della pace da contrarsi col Comune di Genova, secondo il progetto ch’era stato concordato con Guglielmo Ricoveranza, Giacomo Buzacarino, e Guelfo Pandolfini nobili Pisani, e col notaio Giacopo Ildei pure di Pisa, carcerati del Comune di Genova; nei quali capitoli sono specialmente contemplate le cessioni da farsi, ed i patti da osservarsi dai Pisani verso i Genovesi nell’isola di Sardegna.

(1288 [1289, stil. pis.], 3 aprile).

Dai Regii Archivi di Corte di Torino, Ser. 3a, Doc. ant. Mazz. 2. N° 7.

In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti amen. Consilium senatus credencie capitaneorum militum ancianorum Pisani populi et eorum consilii moniris et maioris, videlicet quindecim per quarterium et duodecim populi, consulum maris consulum mercatorum consulum artis lane, capitaneorum et priorum septem artium consulum, et capitaneorum portuum Sardinee, advocatorum Pisani comunis capitaneorum iudicum et notariorum, quinquaginta bonorum et sapientum virorum per quodlibet quarterium civitatis Pisane in consilio senatus credencie more solito electorum capitaneorum et consiliariorum et confaloneriorum societatum populi et quadringentorum et mille de populo ad consilia populi deputatorum et aliorum sapientum virorum in maxima quantitate huic consilio additorum a magnifico viro domino Ugolino comite de Donoratico domino sexte partis regni Kallaritani potestate et capitaneo Pisani comunis et populi pro se et magnifico viro domino Ugolino vicecomite iudice Gallurie et domino tertie partis eusdem regni item potestate et capitaneo Pisani comunis et populi collega suo et in eius presentia sub sacramento petitum. Cum intellexeritis tractatum pacis et concordie dante domino fiende inter comune Pisarum et comune Ianue reductum a nobilibus viris domino Guillielmo Ricoverancie, domino Iacobo Buzacarino, Guelfo Pandulfini, et Iacobo Ildei notario. Carceratis comunis Ianue pro comuni Pisano et porrectum predictis dominis potestatibus et capitaneis nunc coram vobis lectum et explanatum. Si consulitis et placet vobis quod dictus tractatus et omnia et singula comprehensa in ipso tractatu sive in tractatu facto per ipsos carceratos in comuni Ianue sigillato sigillis comunis Ianue et fratrum Predicatorum et Minorum et quorundam aliorum deposito apud guardianum fratrum Minorum conventus Ianue et priorem fratrum Predicatorum conventus Ianue. Et pax fienda ex ipso tractatu fiat et compleatur et executioni mandetur et fiant et compleantur et executioni mandentur a comuni et pro comuni Pisano per sindicum sive sindicos legitime constituendum sive constituendos semel et pluries et quociens expedierit. Et quod pro predictis et super predictis et quolibet predictorum et ad predicta et quodlibet predictorum et eorum et cuiuscumque eorum occasione et causa sindicus et sindici fiant et constituantur et fieri et constitui possint et debeant semel et pluries per predictos dominos potestates et capitaneos cum pleno et generali mandato ad predicta et singula predictorum et eorum occasione facienda complenda ratificanda acceptanda iuranda et executioni mandanda auctoritate vesti consilii vestra parabola et consilio. Vel quid aliud inde vobis placeat et a nobis pro comuni Pisarum sit faciendum, dicite et consulite.

Tenor cuius tractatus talis est.

Iste est tractatus pacis et concordie dante domino fiende inter comune Ianue et Pisarum. In primis comune Pisarum debet tradere restituere et dare comuni Ianue castrum castri de Kallaro, villam et burgum ipsius castri sanum et integrum cum domibus possessionibus et edificiis et cum omnibus pertinentibus ad ipsum castrum pleno domino vacua possessione et omni iurisdictione.

Ripam et portum dicti castri et totum portum Kallaritanum.

Locum ubi fuit et esse consuevit villa sancte Zilie sive sancte Ylie cum territorio et stagnone ipsius ville. Villam de Suvetrano, villam de Pirri, villam de Cepula, villam de Staimpace, villam novam, Salinas et solum Salinarum cum omnibus proventibus et redditibus eorum et cuiusque eorum. Et cum toto territorio. Et terram que infra miliaria quatuor sive spacium miliariorum quatuor computandorum a qualibet parte muri dicti castri sive a muris ipsius castri. Item gulfum de Kallari qui est a capite terre usque ad caput de Carbonaria et infra terram per spacium unius miliarii computandi a littore maris cum omnibus domibus possessionibus servis et ancillis redditibus et proventibus supradictorum et cuiuslibet eorum. Exceptis terris possessionibus et bonis et rebus ecclesiarum et domorum religiosarum. Salvo tamen quod Pisani possint in dictum gulfum intrare cum navibus duabus et aliis lignis tribus singulis mensibus, videlicet in illum locum qui sit conveniens et convenienter tutus pro mari et tempore ad ligna et naves recipiendas et in quo ipsa ligna et naves exhonerare et onerare possint. Et in ipsis lignis et navibus quascumque mercationes defferre Pisas et de partibus Tuscie et ibi exhonerare et dimittere. Et in ipsis lignis et navibus quecumque victualia res et mercationes Sardiscas onerare sine aliquo drictu dacita vel exactione. Dum tamen de victualibus que adducerentur vel deffererentur de infra terram de Sardinea in dictum gulfum Pisani et districtuales Pisarum teneantur vendere quartam partem Ianuensibus aut ipsam partem Ianuam transmittere in lignis Ianuensium tantum causa vendendi Ianue vel dimittere apud portum de Kallaro pro transmittendo Ianuam. Item quod comune Pisarum habeat et habere debeat singulo anno de sale de Kallaro usque in minas XXX. pro precio denariorum duorum Ianue cuiuslibet mine. Pro quo sale deferendo possint ire in dictum gulfum et portum cum lignis aptis ad ipsum salem et cum marinariis hominibus necessariis, non tamen cum galea sagitea, vel alio ligno armato et hoc ultra numerum suprascriptum. Item Pisani et districtuales et ligna Pisanorum et comunis Pisarum per fortunam et casus fortuitos possint intrare et salvare se in dictum gulfum et quousque transirent.

De Sassaro.

Item comune Pisarum debet tradere et consignare in virtute comunis Ianue. Villam de Sassaro libere et expedite cum districtu territorio et pertinenciis Sassari. Et cum omni iurisdictione cum villis et hominibus de Romangna. Et omnibus villis aliis et locis et eorum pertinentiis que distringebantur per comune Pisarum seu per homines Sassari in toto iudicatu Turritano, ita quod homines de Sassaro iurent mandata comunis Ianue observare. Salvo quod in predictis non intelligantur castra possessiones loca vel terre marchionum Malaspine et nobilium de Auria et que ab eis possiderentur et tenerentur vel per alias personas pro eis vel tenuerint per annum ante presentem conventionem.

De castro Montis Draconis.

Item comune Pisarum debet reddere tradere et restituere etc. Castrum quod vocatur Mons Draconus quod fuisse dicitur quondam Barisoni Aurie cum territorio et pertinenciis dicti castri. Et predicta omnia fieri et observari debent infra annum a die iurate pacis. Pro quibus observandis infra dictum annum et pro securitate et observatione infrascriptorum comune Pisarum debet facere depositum librarum quinquaginta milium denariorum Ianue in bonis societatibus et idoneis et securis personis, videlicet.

In civitate Ianue – librarum VIII millium quingentarum.

In Asti et hominibus Asti – librarum VII millium.

In Senis et Senensibus – librarum VII millium.

In Placencia et hominibus Placencie – librarum VII millium quingentarum.

In Luca et in Lucensibus – librarum VII millium.

In Pistorio et Pistoriensibus – librarum V millium.

In Florencia et Florentinis – librarum VIII millium.

De Accon.

Turris pisana de Accon etiam debeat destrui et demoliri fonditus a die pacis ad decem et octo menses et muri et edificia et opera facta in terra seu ruga comunis Ianue et in terra cuiuslibet Ianue vel qui pro Ianuensi appellaretur qui fuit constructus pro claudendo terram Pisarum a terra et ruga comunis Ianue inter rugam Ianuensem et rugam Pisarum. Si ipsa edificia vel muri facti vel facta fuissent per comune Pisarum sive per aliquem Pisanum vel qui pro Pisano distringeretur et appellaretur vel habentem causam ab eis. Item promittet comune Pisarum quod non edificabit per se vel alios nec pacietur aliquos qui pro Pisanis habentur hedificare aliquam turrim aut palacium pro fortellicia in ruga Pisarum de Accon, sed fieri prohibebit. Nec aliquam turrim ibi habebit vel acquiret ab aliqua persona vel collegio. Excepto si comune Ianue turrim fecerit et construxerit in Accon. Et salvo si aliqua edificia apta ad habitandum que essent vel fuissent super terris aliquarum personarum Ianue vel qui pro Ianuensi appellaretur et comuni Ianue sive sindico comunis Ianue dirvi non placeret non dirvantur sed restituantur comuni Ianue nomine singularium personarum de Ianua videlicet illa que occupata vel detenta fuissent per comune Pisarum vel aliquem Pisanum. Si tenerentur vel possiderentur per comune Pisarum vel alium Pisanum ut dictum est. Et quod terra et ruga Ianue de Accon libere expediatur et dimittatur comuni Ianue et Ianuensibus. Et predicta fiant infra menses decem et octo a die iurate pacis. Et quod nulla prohibitio vel impedimentum fiat vel prestetur comuni Ianue et Ianuensibus in Accon edificare volentibus imo eis prestetur ausilium et favor per comune Pisarum et Pisanos. Salvo quod comune Pisarum non teneatur ad emendacionem aliquam faciendam comuni Ianue edificiorum destructorum in Accon.

De castri quatuor Logodorii.

Comune Pisarum tradet seu tradi faciet comuni Ianue et in potestate comunis Ianue ponet a die iurate pacis ad annos duos et dimidium castra infrascripta de Logodorio sana et illesa cum cisternis libera et expedita et in vacuam possessionem ipsorum castrorum comune Ianue; ponet videlicet castrum quod vocatur mons Cucianus, castrum quod vocatur mons de Verro, castrum quod vocatur mons Acutus, castrum quod vocatur Urbe quod nuper fecisse dicitur iudex Arboree cum omnibus edificiis villis curatoriis et territoriis ipsorum castrorum et villarum et omnibus pertinentiis et pertinentibus ad dicta castra et villas cum omnibus iuribus racionibus hominibus servis et ancillis nemoribus acquis pascuis et cum omnibus obventionibus et iurisdictionibus etc. a die pacis ad annos duos et dimidium. Et pro securitate comunis Ianue et ut predicta observantur comune Pisarum debet facere depositum marcharum XX millium argenti isterlingorum computando quamlibet marcam libras IIII. ianuensium denariorum et ultra predicta librarum XX millium denariorum ianuensium pro factis de Accon. Quarum marcarum X millium et suprascripte libre XX mille debent deponi in civitate Ianue. Alie vero deponantur in civitatibus infrascriptis. Videlicet.

Papia et hominibus Papie – libre quinque mille quingente ian.

Asti et hominibus Asti – libre quinque mille quingente ian.

Placentia et hominibus Placentie – libre octo mille ian.

Florencia et hominibus Florencie – libre quinque mille octingente ian.

Luca et hominibus Luce – libre quinque mille octingente ian.

Pistorium et hominibus de Pistorio – libre quinque mille octingente ian.

Sene et hominibus Senarum – libre quinque mille octingente ian.

Acto etiam in predictis quod per comune Pisarum vel alium Pisanum vel districtualem vel qui pro Pisano habeatur vel teneatur vel per aliquem habentem causam ab eis vel per aliam personam collegium vel universitatem nullum fiet devetum contradictio vel prohibicio vel aliquod gravamen dacita seu exactio fiet vel imponetur quocumque nomine censeatur. Quin omnes et singulis homines civitatis Ianue et districtus et qui pro Ianuensibus distringantur vel appellentur et quique factores eorum possint ire et redire morari et stare cum mercationibus pecuniis et victualibus et aliis quibuscumque rebus et eas inde extrahere etc. in iudicatu Kallaritano. Item quod comune Pisarum vel habens causam ab eo vel causam ab eis vel alii Pisani se perpetuo non intromittent de iure vel de facto de castris et terris que tradi debent comuni Ianue nec de terris marchionum Malaspine et nobilium de Auria in Sardinea et Corsica et quominus comune Ianue et dicti marchiones et nobiles de Auria perpetuo in quieta et pacifica possessione permaneant etc. Item quod burgenses castri de Kallaro et quicumque habentes causam ab eis dimittent habitationes domos terras et possessiones cum puteis et cisternis sanis et integris quas ipsi haberent vel habent in dicto castro et territorio nec in eis decetero habitare possint vel debeant vel in eis aliquid habere sine expressa licentia et voluntate comunis Ianue nec in villis et terris que tradi debent comuni Ianue.

De cessionibus iurium faciendis.

Comune Pisarum et habentes causam siqui sunt debent cedere iura sibi competentia in castro de Kallaro et aliis terris que sunt in Logodorio tradi debent a comuni Pisarum comuni Ianue in tradictione castrorum sive tempore pacis. Et quicumque alius Pisanus et qui nomine Pisano appelletur infra menses sex ex quo potestas et quicumque rector comunis Pisarum fuerit requisitus, et comes Ugolinus iudex Gallurie, comes Facius, comes Raynerius sive eorum successores si ipsi non superessent, et heredes comitis Anselmi infra menses XVIII. a die pacis. Et carcerati etiam a quibus comune Ianue vellet iura sibi cedi ante quam recedant et postea infra menses sex a die denunciationis facte comuni Pisarum vel eius rectori iura omnia eis competentia in predictis dicto comuni Ianue cedere debeant. Iudex vero Arboree etiam debet cedere infra tres annos a die pacis et si non cederet infra tres annos fiat ei devetum et interdicio per comune Ianue et Pisarum et nichilominus infra alios tres annos facere omnino debeat.

De guerra et offensione cessanda.

Comune Pisarum debet curare et facere quod per comune Pisarum vel aliquem Pisanum nulla fiat guerra offensio nec damna inferantur, nec per iudicem Arboree in castris et terris que tradi debent comuni Ianue que comune Ianue et homines de Ianua et districtu habent et haberent in Sardinea, et si fieret post denunciationem inde factam comune Pisarum faciet cessare infra quatuor menses et infra alios IIII. faciet emendari. Et e converso faciet comune Ianue comuni Pisarum et Pisanis in Sardinea etc.

De obsessione castrorum.

Comune Pisarum vel eius sindicus promittet quod faciet et curabit sic quod per comune Pisarum vel iudicem Arboree vel per aliquem Pisanum vel pro Pisano habeatur castra terre et loca que tradi debent comuni Ianue vel alia que comune Ianue et homines Ianue haberent in Sardinea et Corsica non debeant obsideri capi vel auferri comuni et hominibus Ianue. Et si hoc non curaretur intelligatur comune Pisarum fregisse pacem. Salvo quod predicta non intelligantur de terris marchionum Malaspine et Aurie. Et versavice supradictum comune Ianue intelligatur fregisse pacem si castra et terre comunis Pisarum vel Pisanorum fuerint obsessa.

De hominibus non receptandis.

Comune Pisarum per se vel per alium qui pro Pisano habeatur teneatur non receptare homines terrarum que tradi debent comuni Ianue, exceptis illis de castello castri quos comune Pisarum recipere et receptare possit. Et e converso comune Ianue teneatur non receptare homines comunis Pisarum et Pisanorum.

De Corsica.

Comune Pisarum promittet et curabit quod iudex Cinerche veniet ad mandata comunis Ianue et castra omnia et terras que et quas tenuit a MCC.LXXXII. citra tradat comuni Ianue infra quatuor menses a die pacis, alioquin dabit comuni Ianue infra dictos quatuor menses soldum ducentorum militum et DCCC peditum pro tribus mensibus ad racionem librarum VII. pro quolibet milite in mense et soldorum XL. denar. pro quolibet pedite. Et si comune Ianue non habuerit castra et terras supradicti iudicis infra supradictos tres menses comune Pisarum solvet soldum pro aliis tribus mensibus ad supradictam racionem. Ita quod comune Pisarum pro uno anno sive in dicto anno ultra predictos soldos solvere non teneatur. Finito vero dicto anno debeat solvere soldum pro militibus quinquaginta et CC. peditibus tantum ad supradictam racionem pro toto et unoquoque anno quousque comune Ianue habuerit in sua forcia et virtute supradicta castra et terras. Et pro securitate predictorum debent esse in deposito libre viginti quinque mille de summa librarum quinquaginta millium que primo deponi debent, que libre viginti quinque mille venient in supradictam obligacionem post observationem eorum pro quibus ipse libre L. mille primo deponi debent. Ita tamen quod predicti soldi debeant solummodo converti in soldis et stipendiis Corsice.

De Planusia.

Comune Pisarum curabit quod Planusia perpetuo non habitetur vel laboretur. De castro Ylbe et de deposito librarum XX. millium. Comune Pisarum pro securitate comunis Ianue ultra predicta debet dare pro pignore castrum de Ylba custodiendum ad expensas comunis Pisarum. Item debet deponere in bonis societatibus libras XXV. mille Ianue, traditis vero castello castri, villa de Sassari, et castro montis Draconis cum sui pertinenciis ut in capitulo continetur; et factis dictis securitatibus in depositis videlicet librarum L. millium primo, et de aliis libris XX. millibus pro factis de Accon, et marcis XX. millibus argenti istirlingorum et consignato castro de Ylba comuni Ianue et depositis libris XX. millibus Ianue et solutis supradictis soldis pro factis Corsice ut dictum est et carceratis Ianuensibus qui Pisis detinentur primo relaxatis. Carcerati comunis Pisani qui occasione guerre in carceribus detinentur debent libere relaxari exceptis CCCC. eligendis ad voluntatem et arbitrium capitaneorum et consilii Ianue. Qui tamquam obsides debent posse licite retineri usque ad menses sex proximos a die traditi castelli castri custodiendi tamen sufficienter et secure ad expensas comunis Pisarum vel ipsorum, post dictos sex menses supradicti CCCC. datis et consignatis comuni Ianue obsidibus. CCCC. videlicet uno a quolibet et pro quolibet eorum tantum predicti carcerati relaxentur. Obsides sint de propinquis carceratorum ad electionem capitaneorum et sufficiat quod sint etatis annorum XII. completorum. Obsides vero predicti debent posse licenter teneri quousque turris de Accon fuerit destructa et alia que in capitulo de Accon continentur fuerint observata. Et quousque castra de Logodorio cum aliis in capitulo comprehensis fuerint observata. Salvo si turris Pisana de Accon et alia que in Accon fieri debent fuerint observata infra decem et octo menses obsides C. qui erunt ultra numerum CCC. eligendi a capitaneis et consilio Ianue debeant liberari et depositum librarum XX. millium Ianue debeat cassari et quousque libre XXV. mille Ianue ultime fuerint deposite et quousque cautiones idonee et promissiones pro pace servanda fuerint observate et ultra per menses sex et etiam usque ad alios menses sex ad voluntatem capitaneorum et post partis consilii Ianue possit tamen numerus minorari ad voluntatem capitaneorum et post supradictos menses debent liberari. Pro securitati vero Pisani comunis et carceratorum et obsidum  predictorum debet comune Ianue a die pacis ad menses IIII. facere deposita librarum CC. millium. Ianue in civitatibus infrascriptis videlicet in (deficit). Que deposita fiant vel per ipsa  comunia vel per bonas et sufficientes societates. Item sacramenta solempnia. Item carcerati debeant assignari civibus Ianue qui iurent et promictant eos relaxare et secure conducere. Si pendentibus depositis aliquid fieret. Comune Pisarum obligat specialiter deposita supradicta ut cedant comuni Ianue, si ipsis depositis durantibus castrum castri de Kallaro vel aliquod ex terris et locis que tradi debent comuni Ianue auferreretur de posse comunis Ianue vel castra et terre et loca marchionum Malaspine et nobilium de Auria auferrerentur vel subtraherentur de posse eorum per comune Pisarum iudicem Arboree vel per aliquem Pisanum vel Sardum aliquem. Salvo quod pro terris marchionum Malaspine et nobilium de Auria dicta deposita non cadant ad penam nisi usque in valimentum terrarum et castro rum subtractorum et usque in valentiam rerum ablatarum. Et tunc si ipsa castra terre et loca non restituerentur vel damna illata et res ablate non emendarentur.

De remissione que fit inter dicta comunia.

Remissiones debent fieri de omnibus offensionibus iniuriis et dampnis datis et illatis et maxime a MCCLXXXII. de mense iulii citra et debent cassari et irritari lausus et represalie; tamen cuilibet supradictorum comunium liceat civiliter agere contra singularem personam ad prosecutionem rerum ut postulat ordo iuris et inde fiat iusticia de offensionibbus et dampnis que decetero fierent extra Sardineam fiat iusticia hinc inde. De hiis autem que fierent in Sardinea servetur capitulum de guerra et offensione cessanda.

De penis si castrum Castri et villa de Sassari non traderentur infra annum.

Si comune Pisarum infra annum a die pacis non traderet comuni Ianue castrum Castri, villa de Sassari, et castrum montis Draconis depositum librarum L. millium Ianue debet pertinere ad comune Ianue. Et comune Pisarum intelligatur facere contra pacem. Et quod liceat comuni Ianue offendere Pisanos et captos tenere. Et nichilominus comune Pisarum teneatur ad observationem predictorum. Si aliquod castrum devenerit in potestatem Ianue comune Pisarum intelligatur liberatum quantum est a traditione.

De statutis fiendis in utraque civitate et de observatione pacis.

Ratificationes etiam debent fieri et sollempnitates circa ratificationem et sacramenta rectorum et sindicorum instrumenta de omnibus que tradi debent a comuni Pisarum comuni Ianue debent fieri per unum notarium de Ianua et per alterum notarium de Pisis. Et traditiones debent fieri sindico et sindicis comunis Ianue ad hoc specialiter constitutis.

De pace facienda inter Sassarienses.

Comune Ianue bona fide faciet et fieri faciet concordiam inter Sassarienses intrinsecos et extrinsecos postquam habuerit ipsam villam de Sassari et quod occasione alicuius indignationis aut facti hinc retro preteriti commissorum nullum gravamen inferet aut inferri pacietur in aliquem de Sassari. Et si comune et homines de Sassari voluerint sponte sine aliqua contradictione venire ad mandata comunis Ianue comune Ianue teneatur eos benigne recipere ad honorem et bonum statum et securum comunis Ianue. Pisanus tamen sive qui pro Pisano habeatur et appelletur non debeat remanere vel habitare in villa de Sassari sive in aliis terris de Lugodorio sive iudicatu Turritano sine voluntate et licentia comunis Ianue vel eorum possessiones et bona vendere preter quam Pisanis et Pisanis adherentibus. Et si non invenirent emptores comune Ianue teneatur emere iusto precio vel pati quod dicti Pisani possessionibus suis gaudeant per aliquas personas non Pisanas stantes ad mandatum et subiectionem comunis Ianue.

De Allogerio (1).

Sindicus comunis Pisarum promittet sindico comunis Ianue recipienti nomine comunis Ianue et nomine Brancaleonis Aurie. Thodesci de Nigro. Vivaldi Bestagni Segundi Barrilarii. Guillielmi Ricci. Rufini Mergarii. Henrici de Nigro. Frederici Spinole et aliorum Ianuensium qui dampnum passi fuisse dicuntur in captione castri et terre de Allogerio scilicet cuiuslibet suprascriptorum nominatorum et aliorum Ianue de quibus dictum est pro rata qunatitatis usque in quam ascenderit extimacio dampni etc. quod dabit et solvet tantum quantum ipsi domino Brancaleoni visum fuerit competens et de quo comune Pisarum in concordio fuerit cum eo inspectis temporibus et condicione et statu Pisani comunis. Et si se non concordarent quod stabunt in laude et arbitrio duorum amicorum comunium eligendorum unius ab ipso domino Brancaleo et alterius a comuni Pisarum et si dicti arbitratores se non concordarent quod eo casu eligatur tercius amicus ex quibus duobus stetur arbitratui de dicta menda qui tercius eligatur antequam pax firmetur. Et inde fiat instrumentum sive compromissum et securitas in laude sapientis. Semper acto et intellecto quod si aliquis Ianuensis venerit de novo petens emendam sive emendacionem pro dampnis datis in Allogerio vel de rebus sibi ablatis non possit aliquid petere nisi pro rata de quantitate de qua dictum fuerit per sententiam que feretur per dominum Nicolinum de Peracio.

De civibus Ianue et eorum peticionibus et litibus et questionibus et aliis et de iudice eligendo.

Super peticionibus litibus et questionibus quas cives seu districtuales Ianue civitatis movere seu facere voluerint contra comune Pisarum vel aliquas singulares personas vel aliquam universitatem comunis seu iurisdictionis Pisani comunis vel quas cives seu districtuales civitatis Pisane movere seu facere voluerint contra comune Ianue et singulares personas et etiam occasione alicuius debiti vel occasione aliquarum rerum mobilium que ablate seu recepte dicerentur ante tempus presentis guerre videlicet ante tempus M.CCLXXXII. mensis augusti seu occasione alicuius pecunie quantitatis vel rei mobilis eligatur iudex comunis et comunibus expensis qui moretur in aliquo loco statuendo a partibus qui cognoscat summarie et ipsius sententie sine appellatione per iuris remedia et ordinamenta utriusque civitatis contra condempnatos et eorum bona executioni mandentur. Et comunia in aliquo non teneantur pro facto aliquorum supradictorum salvo, si pecunia de quibus fieret in aliquo ex dictis comunibus devenisset ad quam satisfacere teneatur tantum dum tamen dictus iudex se non intromittat de castris terris et villis et iurisdictione aliquibus vel de rebus ablatis mobilibus nec de aliquibus que contingissent a MCCLXXXII. mense iulii citra. Et qui iudex eligi debeat ante generalem relaxacionem carceratorum vel ante quam carcerati CCCC. relaxentur. De Iacobo Picamilio. Nicola Lecanupso occasione cuiusdam ville quam dicunt se habere in Kallaro stabitur atbitrio dominorum capitaneorum.

De pace et concordia marchionum Malaspine.

Ut ipsi marchiones sint in pace debent remitti omnes iniurie et robbarie etc. et possessiones eorum quas habebant a comuni Pisano eis restituantur a die relaxationis carceratorum ad menses VI. dummodo ipsi marchiones iurent et securitatem prestent comuni Pisarum de observando ea que pro ipsis bonis servare debent et hoc faciat comune Pisarum ad preces comunis Ianue etc. De dannis datis a nobilibus de Auria Pisanis et e contra  nulla fiat iusticia nec dictus iudex possit pronunciare. Salvo quod dictum est de emenda de Allogerio. De deveto et prohibitione et processu fiendo contra iudicem Arboree a comuni Pisano et comuni Ianue et contra Pisanos suos sequaces si ipse iudex non cesserit iura que habet in terris tradendis comuni Ianue, et si castra et terras et loca de Lugodorio non tradiderit comuni Pisano pro dando comuni Ianue sive ipsi comuni Ianue fiat ut in capitulo de iudice Arboree et de iuribus cedendis, et in capitulo de processu fiendo contra iudicem Arboree a comuni Ianue continetur. Ut Ianuenses et Pisani in civitate utraque et ubicumque tractentur tamquam amici. Nec communiter vel singulariter se offendant salvis semper pedagiis dacitis et drictis ipsarum civitatum et singularium personarum factis et faciendis. Exceptis his de quibus supra vel infra dicetur.

De non impediendo in aliquo ligna Ianue onerata blavis et victualibus.

Ordinatum est quod ligna Ianue cum victualibus venientia de aliqua parte mundi de extra riperiam Pisarum possint ad portum Pisanum vel in aliqua parte Pisarum et inde libere exire et Ianuam venire sine aliquo deveto dacita exactione et sine aliquo gravamine. Et e converso fiat de lignis Pisanorum oneratis victualibus venientibus de quacumque parti mundi de extra riperiam Ianue applicantibus portubus vel in aliqua parte riperie Ianue. De depositis comunis Ianue et securitatibus prestandis a potestate capitaneis abbatibus et aliis pro securitate relaxactionis carceratotum et obsidum, et de consignacione fienda de carceratis et obsidibus civibus Ianue dictum est supra. Summa supradicti consilii celebrati in Pisana maiori ecclesia partito inde facto a prefato domino Ugolino comite de Donoratico potestate et capitaneo Pisani comunis et populi pro se et supradicto domino Ugolino Vicecomite iudice Gallurie item potestate et capitaneo Pisani comunis et populi collega suo et de eius voluntate et conscientia ad sedendum et levandum ut moris est in presencia et testimonio domini Guidonis Masce iudicis et Bonanni Batacte notarii cancellarorium Pisani comunis et populi et Uguicionis dati notarii et Calescesani notarii de Calci notariorum cancellarie Pisani comunis et Gerardi Henrici de Vico notarii scribe publici cancellarie predicte et aliorum plurium est ut in predicto titulo continetur per omnia et quod si per dictum tractatum et pacem ex eo faciendam domini Sardinee vel alie quecumque singulares persone minuerentur lederentur seu dampnificarentur in terris possessionibus vel bonis eorum in insula Sardinee vel alibi fiat eis restitucio et restauratio et emendatio in totum vel in partem de bonis Pisani comunis et a comuni et pro comuni Pisano et quod titulus predictus non mutando formam ipsius tituli possit meliorari et aptari. Dominice incarnationis anno millesimo ducentesimo octuagesimo nono indictione prima tertio nonas aprilis.

Ego Iohannes filius Compagni notarii de Schitocculi imperialis aule notarius predicta omnia ut in actis cancellarie Pisani comunis inveni ita quidem scripsi et in publicam formam redegi.

NOTE

(1) Allogerio. In altre carte si legge più frequentemente Allegerio; ed è la odierna città di Alghero.